مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر «القرآن و العقل» اثر آیت الله السيد نور الدين العراقي می باشد. این تفسیر در سه جلد چاپ شده است. در این تفسیر مفسر سعی کرده است با رویکرد عقلی از ابتدای سوره بقره تا سوره احزاب را تفسیر کند. نگاه مفسر کاملا عقلانی بوده است و تلاش می‌کردند یک فهم عقلانی از قرآن را ارائه بدهد و در بحث‌ها و برداشت‌های عقلانی که از قرآن داشتند به امور یقینی تمسک می‌کردند و معمولا از مباحث عقلی بهره می‌گرفتند که یقینی باشد. پس باید بگویم تکیه گاه مولف بر محور عقل و تدبر بود وکوشیده است تا از حدس و گمان و تخمین‌هاى نابجا دورى کند و بریقین‌ها اکتفا کند. سراسراین تفسیر شامل نکته هاى جالب عرفانى و فلسفى است که تقریبا همه تازه ابتکاری‌اند و براى آشنایان به علوم عقلى بهره‌هاى فراوان دارد. مرحوم نورالدین اراکی سعی کردند در تفسیر خود به دفع شبهات توجه ویژه‌ای داشته باشند. و در واقع می‌توان گفت انگیزه مولف ازنوشتن این تفسیردفع شبهه‌هاى است که از جانب ملحدان پیرامون قرآن مطرح کرده بود. ایشان درباره انگیزه نگارش این تفسیر مى‌نویسد: «برخى از دوستانم و از جمله فاضل و دوست کامل، سید عبدالرسول یزدى - ساکن شهر کاظمیه - از من تقاضا کرد در ردّ برخى از شیاطین غربى که ادعا نموده‌اند: «قرآن بر خلاف برهان است»، چیزى بنویسم. لذا تصمیم گرفتم در قرآن نگریسته و مضمون آنچه را که از ظاهر آن به دست مى‌آید، به رشته تحریر در آورم که ملاحظه کردم تمام آیات مطابق انصاف بوده و بر استوانه‌هاى حکمت استوار است.» علامه‌ طباطبایی درباره این تفسیر گفتند : در میان تفسیرهاى مسلمان‌ها چه در بین شیعیان و اهل سنت بر چنین تفسیرى دست نیافتم که حقا براى دفع ایرادهاى خیالى زمان ما سودمنداست. البته قطعا منظور علامه رویکرد عقلی است که مرحوم اراکی نسبت به قرآن داشتند. جلد 3 در این جلد تفسیر و شرح آیاتی از سور ذیل می پردازد: رعد

تفسیر عرفانی در علوم اسلامی از جایگاه برجسته‏ای برخوردار است، این نوع تفسیر که عهده‏دار استخراج معانی باطنیِ پوشیده­شده در حجاب الفاظ ظاهری آیات قرآن است، مورد توجه بسیاری از عرفای مسلمان قرارگرفته و تفاسیر متعددی از بزرگان عرفان ایران و جهان برجای­مانده که بخش عمده‏ای از ثروت و قیمت ادبیات عرفانی ما مدیون این آثار است. یکی از این تفاسیر عرفانی کتاب کشف­الاسرار و عُدّة­الابرار است که توسط رشید­الدین میبدی نوشته­شده­است. وی روش خود را در تفسیر، نخست ترجمه‏ آیه، سپس بیان تفسیر و در نهایت تأویل آیات ذکرکرده­است که قسمت سوم تفسیر وی یعنی تاویل که همان تفسیر عرفانی آیات است، حوزه اختصاصی این پژوهش است، چون در این بخش از تفسیر با معانی پنهان کلام درگیر است. شناخت شیوه بیان مفسر با توجه به نظام فکری­اش و نوع تفسیر و انگاره­های عارفانه در آن ما را در فهم بهتر آیات و تأویل و تفسیر آن­ها یاری­می‏کند. یکی از آیات بحث برانگیز با ظرفیت تفسیرپذیری بالا در قرآن آیه 35 سوره نور است که بسیاری از اندیشمندان و عرفا را بر آن داشته تا در تفسیر این آیه همت­گماشته و هریک با شیوه خود به بحث و بررسی این آیه بپردازند. ما نیز در این تحقیق برآنیم تا با روش توصیفی - تحلیلی این آیه را با توجه به نگاه عرفانی میبدی در کشف­الاسرار مورد واکاوی قراردهیم. نتایج تحقیق حاکی از آن است که لفظ نور در این آیه صرفاً امری حسی و ملموس نیست بلکه معانی عرفانی دیگری دارد که همگی حاکی از رحمت و فیض الهی هستند.

سوره مبارکه نور، بیست و چهارمین سوره قرآن کریم و یکی از سوره های مدنی است و در جزء هجدهم قرآن کریم قرار گرفته است. وجه تسمیه این سوره به دلیل تکرار کلمه نور(هفت مرتبه) و ذکر آیه نور در این سوره می باشد. بسیاری از آیات شریفه در سوره مبارکه نور با هدف بیان احکام شرعی با لسان موعظه و ارشاد بیان شده است و به همین دلیل می توان سوره مبارکه نور را یکی از سوره های مهم در این زمینه دانست. اگر به سوره نور رجوع کنیم، می بینیم که وعظ و ارشاد در آن سبک خاصی به خود گرفته است، بدان صورت که از طریق آیاتی که احکام شرعی را در زمینه های مختلف ارائه می دهد تجلی یافته است و در تبیین مفاد آن احکام و توضیح آنها نقش بسزایی داشته است. هر بیننده ای که به قرآن به شکل عام و به سوره نور به شکل خاص بنگرد میتواند مفهوم موعظه، اهمیت آن، فواید آن و اسباب اقامه آن بر هدایت کامل که به منظور تبیین احکام شرعی موجود در این سوره گنجانده شده را درک کند. بر این اساس در این پایان نامه حول محور دلالت آیات وعظ و ارشاد در تبیین احکام موجود در سوره نور با تمرکز بر تفسیر علامه طباطبایی ره و فخرالدین رازی بحث میشود. اهمیت پژوهش حاضر در آن است که به موضوعی بسیار حساس و مهم می پردازد چرا که مانند تار مویی در مرز ایمان و کفر می باشد و به موضوعی مهم و ضروری از نظر دینی و اجتماعی در زندگی ما، به ویژه در عصر حاضر که عمل بر اساس آیات قرآن کمرنگ شده تبدیل شده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی استقرایی و سپس رویکرد تحلیلی قیاسی با بررسی دلالت الفاظ و سیاق، معانی، مفاهیم و گفته های صاحب نظران و مفسران انجام شده است. از مهم ترین نتایجی که در پژوهش حاضر بدان رسیدیم این است که همه مردم شایستگی تبلیغ و ارشاد جامعه را ندارند، بلکه این امر منحصر به گروهی از علما است و حق واعظ این است که برای خردمندان فرصتی داشته باشد تا از آنها نقل کرده و از ایشان بهره مند شود و فرصتی برای عوام داشته باشد، تا از آن فرصت برای یاد گرفتن از او استفاده کنند. از دیگر نتایج رساله آن است که اشاعه کارهای زشت انواع گوناگونی دارد مانند نشر اکاذیب، تهمت و تکرار آن، ایجاد مراکز یا وسایلی برای به وجود آوردن فساد و ترویج آن، همچنین نابود سازی حیا از راه ارتکاب گناهان در اماکن و انظار عمومی.

خانه و خانواده از همدیگر تأثیر می‌پذیرند؛ به بیانی دیگر امر بین دو راه دائر است؛ اول، مفروض‌گرفتن خانه و تأثیرپذیرفتن خانواده از آن؛ دوم، تعریف خانوادهٔ مطلوب و طراحی خانه مبتنی بر آن. نظر به خاستگاه غربی الگوهای رایج مسکن در ایران و تعارض آن با شکل خانوادهٔ مطلوب اسلامی، ورود به راه دوم ضروری می‌نماید. در این نوشتار، نخست رویکردهای غربی معماری معاصر که بر خانواده تأثیرگذارند، در دو سر طیفِ فردگرا و جمع‌گرا ترسیم می‌شود و سپس ویژگی‌های نگاه اسلامی در میان این ‌طیف تعیین می‌گردد. به ‌این منظور، با مراجعه به سوره مبارکه «نور» و بررسی آیات مربوط به خانواده، مبتنی بر روش تحقیق موضوعی در قران کریم، مدلی جهت تحلیل و تبیین روابط مطلوب در مسکن معرفی می‌شود؛ بر این اساس رابطهٔ افراد خانواده با یکدیگر و با دیگران در سه‌نوع تبیین می‌شود: 1. بهره‌مندی 2. با هم‌بودن 3. رابطهٔ مستقیم. نقل‌های مربوط به مسکن در منابع اسلامی در ادامه این سه‌گانه ارائه می‌شود و مبتنی بر آن، حد مطلوب روابط در هر یک از سه‌نوع رابطه، ترسیم می‌گردد؛ بر اساس این سه‌گانه، الگوهای مطلوب مسکن مبتنی بر روابط اجتماعی اسلامی شناسایی می‌شود و امکان قیاس مسکن مطلوب اسلامی، با دیگر الگوهای مسکن فراهم می‌آید.

اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بر اساس آیات قرآن و روایات، همتای قرآن می‌باشند، قرآن و عترت، عصاره نبوت و تداوم‌بخش رسالت هستند که هدایت بشر را تا قیامت تضمین می‌کنند. قرآن راه و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ، رهبران آن راه می‌باشند. با توجه به آیه 35 سوره نور و روایات مربوطه از دیدگاه مفسران معاصر ،جایگاه وجودی حضرت زهرا (سلام الله علیها ) را با توجه به معنای واژه‌های نور، کوکب و مشکات و روایات مربوطه، مورد بررسی قرار دهد. انسان برای عبور از این عالم ظلمانی و رسیدن به وادی نور، نیاز به چراغی دارد که راه را به او نشان دهد، و حضرت زهرا (سلام الله علیها) مانند ستاره‌ای درخشان و چراغی پر فروغ هستند که با نور خود مسیر عبودیت و بندگی را به ما نشان می‌دهند تا در این وادی پرپیچ و خم گم نشویم و به سلامت عبور کنیم. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و به‌صورت کتابخانه‌ای است سعی دارد

گفتمان‌کاوی تطبیقی بین قرآن و مطالعات قرآنی می‌تواند به عنوان یک ارزیابی جامع و روشمند به کار رود. در این شیوه با تأکید بر هم‌وزنی و هم‌جهتی قرآن و اثر مربوطه، می‌توان قضاوت کرد که نظام کلی اثر با نظام کلی قرآن هماهنگ باشد. در این نوشتار، گفتمان دو آیه 30 و 31 سورۀ نور و گفتمان تعدادی از تفاسیر معاصر به صورت تطبیقی و با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شد و در ذیل دو مقولۀ مهمِ کلمۀ کانونی و زمینۀ گزینش کلمات به فرایند ترکیب واژگان پرداخته شد و سپس در بخش جمله و سیاق، ملاحظات مهم گفتمانی موجود در متن، به صورت تطبیقی کاویده شد. در نهایت در سیاق مردان مؤمن، پدیدۀ «امر بدون امر» و نقش ارجاعی و تغییر دلالی دیده شد و در سیاق زنان مؤمن، گسترۀ شناختی قابل تأملی ملاحظه گشت و در نهایت، در بخش مشترک، نقش انسجامی و مرکز مرجعیت رؤیت گردید.

علم مفردات دانشی است که درباره واژه های قرآن از نظر ریشه، اشتقاق لغوی، معانی و نوع کاربرد آن در قرآن بحث می کند. این علم یکی از ابزارهای پیش نیاز مفسر است، چون به وسیله آن، شرح مفردات الفاظ و معانی آنها روشن می گردد. کمتر تفسیری را میتوان پیدا کرد که در آن نیم نگاهی هرچند سطحی به مفردات قرآن و ارائه معنایی از آنها نشده باشد. و این علم که بر بنياد موادّ اصلى كلمه سامان داده شده، نخست ماده را با معناى حقيقى‌اش مى‌آورد، آنگاه مشتقات آن را ياد مى‌كند، سپس معانى مجازى را با تبيين علاقۀ حقيقت و مجاز عرضه مى‌دارد ویکی ازراههای دسـتیابی به معنای مفـردات قرآن کریم ، تطبیق و مقایسه صاحب نظران در امرلغت و مفهوم شناسی آن است . در این تحقیق نظرات علامه طباطبایی ؛ طبرسی و زمخشری دربـاره مفردات سـوره نور و زمر اسـتخراج شده و به بررسی نقاط اشـتراک و افتراق نظراتشان می پردازیم و نتایج به دست آمده این بود که مجمع البیان بیشتر به بحث ها ی لغـوی و ریشه شناسی کلمه و نقل شـواهد از اشعار و کـلام عرب پـرداخته است ؛ کـشاف هم معمولا به بـحث های نظری کمتر وارد شده مگر بصورت جزئی و علامه طباطبایی( ره ) در تفسیر آیات قرآن تاکید بسیاری بر معانی مفردات آیات داشته و تلاش کرده تـفسیری که از آیه بیان می کند با معنی لغوی آیه تناسب داشته باشد.

آیه شریفۀ 55 از سوره نور آیه وعد یا استخلاف نامیده شده است ، نوشتار حاضر در محتوای آیه را به روش توصیفی تحلیل از دیدگاه مفسران فریقین مورد بحث قرار داده است. این آیه خداوند به گروهی از مسلمانان که ایمان و عمل صالح داشته باشند ، سه نوید داده است:استخلاف روی زمین ، استواری و تمکین دین در همه جا تبدیل خوف و ترس به امینت و آرامش. در این آیه درباره مهدویت بحث شده است ، و نیزدرباره تفسیر و مفهوم آیه مصادیق فراوانی در تفاسیر فریقین بیان شده است.از دستآورد های این تحقیق آن است که مفسران شیعی سه مصداق برای آن ذکر نمودند و مصداق اتم و اکمل آن را عصر ظهور امام زمان(ع) را دانسته اند ، زیرا که در آن عصر احکام دین اسلام رادقیق اجرا می کند ، و امنیت بطور کامل بر قرار خواهد شد. برای اثبات این دیدگاه مشهور مفسران شیعی به دلایل درون متنی مانند(فراز های آیه) و برون متنی مانند (روایات) استناد کرده اند ، زیرا که در روایات همان مطالب را بیان شده که در آیه کریمه آمده اند ، و از طرف دیگر این روایات با روایات دیگر تعارض هم ندارند. و مفسران اهل تسنن هم برای مصداق آیه سه دیدگاه را بیان نموده اند ، و بیشتر مفسران سنی قائل هستند که مراد از وعده الهی ، خلافت خلفای اربعه خصوصاً خلفای سه گانه است. برای اثبات ادعای خود سه تا دلیل آورده اند : 1. به روایت شأن نزول استناد کرده اند – 2. روایت سفینه مولی رسول ا...(ص) را به طور دلیل آورده اند – 3. فتوحات در زمان خلفا و نفوذ در جهان را هم به عنوان دلیل آورده اند. ولی روایت شأن نزول درباره تعیین مصداق وعده الهی ساکت است ، و روایت سفینه تنها مدت خلافت را بیان کرده و از طرف دیگر با روایاتی که دربارۀ خلفای دوازده گانه با طرق مختلف از پیامبر گرامی(ص) صادر شده اند ، تعارض دارد. خلاصه مطلب این است که چه در دیدگاه شیعی و چه در دیدگاه سنی ، تطبیق آیه درباره عصر ظهور امام زمان(ع) را تصریح کرده اند و کسی آن را منکر نشده است.

موضوع این پژوهش، بررسی شبهات کتاب نقد قرآن پیرامون ازدواج‌های پیامبر(ص) و یک موضوع میان رشته‌ای و بدون پیشینه‌ی اختصاصی می‌باشد که با روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا اطلاعات مورد نیاز را از منابع تفسیری، روایی، فقهی، کلامی و تاریخی گزارش کرده و سپس به جمع‌بندی و نقد شبهات سها پرداخته است؛ شبهات سها عبارت است از: اتّهام شهوت‌رانی به پیامبر(ص) از طریق تجویز بی حدّ و حصر زنان؛ تصاحب زنان از طریق هبه و برده گیری؛ تصاحب نمودن زن شوهردار؛ بی‌عدالتی نمودن در بین همسران؛ ارتکاب نقض حقوق در ازدواج با عایشه؛ ارتکاب بی‌عدالتی در تحریم ماریه؛ بشری بودن قرآن به دلیل وقوع نسخ در آن؛ ورود جواز چندهمسری در قرآن از فرهنگ زمانه؛ سود نداشتن امور خصوصی پیامبر(ص) در هدایت انسان؛ عدم لزوم بودن آیات افک جزء قرآن؛ پاسخ‌های ارائه شده به ترتیب عبارت می‌باشد از: بودن آیه‌ی پنجاه سوره احزاب در مقام بیان جواز ازدواج پیامبر(ص) با هفت صنفی از زنان؛ ثابت نبودن پذیرش هبه از جانب پیامبر(ص) از نظر تاریخی؛ جایز بودن برده گیری در جنگ شرعی و تصرّفات مترتّب بر آن؛ صورت گرفتن ازدواج با زینب به‌منظور باطل نمودن سنّت جاهلی؛ بودن سنّ عایشه بین ۱۳–۱۷ سال در هنگام ازدواج با پیامبر(ص) و صورت گرفتن این ازدواج به‌منظور جلب حمایت قبیله‌ی تیم؛ خلط نمودن سها بین «حقّ قَسم» و «حقّ مجامعت» و واجب نبودن رعایت اوّلی بر پیامبر(ص)؛ نبودن محروم نمودن پیامبر(ص) خودش را از امر مباح از مسقطات عدالت؛ نفی شدن عدالت حقیقی در آیه ۱۲۹ نساء و شرط قرار گرفتن عدالت تقریبی عملی در آیه ۳ نساء و بودن حقیقت نسخ تقیید زمانی در اطلاق حکم؛ تجویز شدن تعدّد زوجات برای حلّ معضلات اجتماعی و پذیرفته شدن آن در اسلام به‌صورت محدود و مشروط؛ بودن تخییر زنان پیامبر(ص) دلیلی بر نفی تعدّد زوجات او به‌منظور شهوت‌رانی؛ بودن نزول آیات ۱۱–۲۶ سوره نور در دفاع از پیامبر(ص) در قضیّه‌ی افک به ماریه؛ در نهایت به این نتیجه رسیده است که این شبهات مخلّ به عصمت و نبوّت پیامبر(ص) و وحیانیّت قرآن نیست.

این تحقیق به دنبال مطالعه شباهت ها و بررسی نظرات موجود در تشبیهات موجود در سوره نور است تا به دیدی روشن در مورد جهات مختلف در توضیح این شباهت ها و سپس ارزیابی آنها و روشن شدن نقاط ضعف و قوت موجود در آنها برسد. گروهی از آیات و بدین ترتیب بخشهای قیاس را در آنها تنظیم کنید. در مورد روشی که پژوهش اتخاذ می کند ، این روش توصیفی تحلیلی است که در بیشتر جزئیات روش القایی را همراهی می کند. این مطالعه مجموعه ای از نتایج را به دست آورد که مهمترین آنها عبارتند از: اصطلاح تشبیه: این است که چیزی شبیه به چیزی در صفت مشترک بین آنها ساخته شود و آنچه این شباهت را نشان می دهد (ابزار) کاف یا به عنوان اگر و در سوره نور در چهار آیه یافت شده است که عبارتند از: آیه 35 ، آیه 39 ، آیه 40 ، آیه 62 ، و از انواع تشبیه: (مفرد: که دو انتهای آن مفرد است ، یا مطلق ، محدود یا محدود نشده ، و (مرکب) ، که دو اصطلاح مرکب از چندین چیز ترکیبی روی هم است و (آناگرام) ، که قیاس و نوعی استعاره است. به معنای وسیع آن ، و مخفف عبارت شماست: (فلان) در مورد (ضمنی) این قیاس است که در آن شباهت و مشابه آن در یکی از اشکال شناخته شده قیاس قرار نمی گیرد ، بلکه در نصب ، لایه های قیاس به آن اشاره می کنند. در سوره نور زیرا قیاس برتر این است که صورت و ابزار آن را با هم حذف کنیم و این نوع در سوره نور یافت نشد ، همانطور که هیچ قیاس پایینی وجود ندارد. در مورد قیاس میانی ، یعنی صورت شباهت را بردارید و ابزار قیاس را ذکر کنید ، و این نوع در سوره نور در چهار آیه بود.