مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تجربه دینی در حیات دینی مؤمنان نقش مهمّی را ایفا می کند. در این گونه تجارب که خداوند خود را به نحوی از انحأ بر انسان متجلی می کند، مسائل زیادی مطرح می شود، برای مثال اینکه ماهیت این تجارب چیست؟ که البته در این زمینه چهار نظریه مطرح است: 1) تجربه دینی نوعی احساس است.2) تجربه دینی نوعی تجربه مبتنی بر ادارک حسّی است.3) تجربه دینی ارائه نوعی تبیین مافوق طبیعی است.4) نظریه علم حضوری اما مهم ترین مسأله ای که در مباحث تجربه دینی مطرح است این است که آیا این تجارب از چنان قدرتی برخوردارند که بتوانند در کنار سایر ادله اثبات وجود خداوند قرار بگیرند یا خیر؟ اگر تجربه دینی را از جنس احساس بدانیم که در این صورت این تجارب ارزش معرفتی ندارند اما اگر تجربه دینی را مطابق شیوه ی سوم تفسیر کنیم، یعنی بگوییم تجربه دینی تجربه ای است که به اعتقاد فرد صاحب تجربه به مدد علل طبیعی قابل تبیین نیست. در این صورت تجربه دینی را نمی تون برای توجیه اعتقاد به وجود آن علت به کاربرد. و اما کسانی که معتقدند تجربه دینی نوعی تجربه حسی است، استدلال می کنند که می توان آن را در توجیه اعتقادات دینی به کار برد. بنابراین از بین نظریات پیرامون ماهیت تجربه دینی، هنگامی می توان به کارایی تجارب در توجیه باور دینی معتقد شد که آنها را از سنخ علم حضوری بدانیم، اما نظریه مشابهت با ادارک حسی بیشتر باید مورد بررسی قرار بگیرد. در زمینه ی علم حضوری می توان به این نکته اشاره کرد که اگر مکاشفات و تجارب دینی و عرفانی را از سنخ علم حضوری بدانیم، چون علم حضوری علمی است که عالم بی واسطه به معلول پی می برد، درنتیجه می تواند موجه کننده ی اعتقادات دینی باشد زیرا علم حضوری علمی خطاناپذیر، بی واسطه و یقینی است بنابراین کشف ها و شهودات عرفانی به شرط داشتن ملاک های صدق می توانند مبنایی دقیق و متقن برای توجیه اعتقادات دینی باشند. روش تحقیق در این رساله روش کتابخانه ای است.

تجربه دینی به عنوان یکی از موضوعات مورد توجه دین پژوهان، پیشینه کلامی و زمینه های اجتماعی روشنی در غرب و در مسیحیت دارد و روند فزونی گرفتنِ توجهات به سوی آن نیز، کاملاً قابل درک و ردیابی است. اما نضج و نمو آن در ایران همچون بسیاری از مفاهیم و مقولات دیگر، از روندی طبیعی برخوردار نبوده، بلکه از طریق تأملات صِرف آکادمیک و تبادلات روشنفکرانه به وقوع پیوسته است. این مقاله، بی آن که قصد ارزشیابی کلامیِ این مفهوم با نظر به آموزه های اسلامی را داشته باشد، تلاش دارد تا با اشاره به برخی از ریشه های کلامی و عقبه های تاریخی _ اجتماعیِ آن در غرب، توجه متألهین و فلاسفه دین از یک سو و روان شناسان و جامعه شناسان دین را از سوی دیگر، به لزوم بذل احتیاط و دقت نظر هر چه بیشتر در تشخیص و تدقیق مفهومی و تعیین جایگاه و مرتبت حقیقی آن در دین و نسبتش با دینداری جلب نماید

در دوره ای از تاریخ فلسفه، فیلسوفان درین توجه خود را بر روی مسئله مهمی معطوف کرده اند، این مسئله مهم راهی جدید را بر روی آنها گشود تا بتوانند اعتقادات دینی را ورای استدلالات عقلی بنگرند، و با دیدی جدید به مسئله ایمان به خدا و مباحث دینی نگاه کنند و از طرفی این رویکرد جدید فیلسوفان دین را یاری کرد تا بتوانند دین را از گزند تیرهای منکرین مصون نگه دارد . این مسئله مهم تجربه دینی بود که از جنبه های مختلفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است اما آنچه ما مد نظر داشتیم توجیه باور به خدا از طریق تجربه دینی می باشد. فلاسفه دین برای توج ه باور به خدا دو راه را انتخاب کرده اند عده ای به دنبال توجیه غیر اثباتی باور به خدا بوده اند و در واقع می خواستند معقولیت باور به خدا را توجیه کنند و به دنبال اثبات آن نبوده اند و اما عده ای دیگر در پی اثبات باور به خدا بوده اند و توجیه اثباتی را دنبال کرده اند و هر کدام راهی را رفته اند تا بتوانند راهی برای توجیه باور به خدا بیابند . و اما مسئله باور به خدا را در عرفان اسلامی می توان دنبال کرد و آن مسئله شهود عرفانی است ولی عرفا راه شهود را توجیهی برای باوریه خدا مطرح نکرده اند و از راه شهود به خدا می رسند .نه این که آن را وسیله توجیه باور به خدا بدانند . و منکرین توجیه باور به خدا از طریق تجربه ای دینی، آن را قابل قبول نمی دانند و آن را انکار می کنند اما انکار آنان از اعتبار تجارب دینی نمی کاهد . همانطوری که نرسیدن به مقام کشف و شهود عرفانی مستلزم انکار آن نمی باشد