مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫آيات قرآن و روايات نبوي براي ائمه( جايگاه بسيار رفيع و مهمي را قايل شده‌اند؛ تا جايي که برخي از مفسران قرآن، مانند فرات کوفي، تا 550 آيه از قرآن کريم را در شأن ائمه معصومين(ع) دانسته‌اند، که از مهم‌ترين آن‌ها مي‌توان به آيه تبليغ، تطهير، ولايت، اولي الامر، صادقين و مباهله اشاره کرد. همچنين، احاديث نبوي مانند حديث ثقلين و سفينه، تنها برخي از رواياتي هستند که در شأن ائمه( وارد شده و همگي حکايت از آن دارد که نقش ايشان در هدايت انسان‌ها نقشي بي‌نظير بوده، و نجات فقط در پيروي از آنان، و گمراهي و نابودي، در اِعراض از ايشان است. بررسي عصر امام صادق( تا پايان غيبت صغري در اين پژوهش نشان مي‌دهد افرادي که توسط ائمه( هدايت شده و به تشيع گرويده‌اند، از گروه‌هاي مختلفي بوده‌اند؛ افرادي مانند جاثليق و رأس‌الجالوت، داراي مقام بالاي علمي، مذهبي و اجتماعي بوده‌اند؛ کساني همچون پادشاه هند و قيصر روم، داراي مقام بالاي سياسي و موقعيت اجتماعي بودند؛ برخي هم کارگزاران و عاملان حکومتي بوده‌اند که از جمله مي‌توان به 50 نفر فرنگي بي‌دين اشاره کرد که مأمور آزار و شکنجه امام کاظم( در زندان بودند؛ همچنين بسياري از افراد عادي جامعه نيز که به‌عللي مانند قرارگرفتن در فضاي اختناق و اثرپذيري از رفتار حاکمان، از مسير درست منحرف شده بودند، در برخورد با ائمه( کاملاً دگرگون مي‌شدند. آن‌چه موجب اين دگرگوني سريع، و هدايت و جذب قلوب راه‌يافتگان به‌سوي اين امامان معصوم(س) مي‌شد ويژگي‌ها و اوصاف خاصي بود که آن حضرات دارا بودند؛ علم خدادادي اهل بيت(ع) که در مواقع لازم مانند مناظرات به‌کار گرفته مي‌شد؛ صداقت ائمه( در گفتار و رفتار، به‌گونه‌اي که رفتار ايشان مؤيد گفتارشان بوده است؛ اخلاق نيک و شايسته آنان، کرامات و معجزات ائمه، سخاوت، بخشش و گشاده‌دستي آنان، حلم و بردباري و گذشت ائمه، همگي جزء اين خصايل و امتيازات والا بوده است.

‫اصحاب امام صادق( که از نژادهاي مختلفي بودند، با عشق و علاقه فراوان به‌دور آن حضرت گرد آمده و خواهان فراگيري معارف اسلامي در زمينه‌هاي مختلف فقهي، تاريخي، قرآني، سياسي، اجتماعي، علوم پايه، طب و کيميا بودند. آنان خدمات ارزنده‌اي نيز به جهان اسلام ارايه دادند. در اين رساله، اصحاب غير عرب امام صادق(، که تعداد آنان به 165 نفر مي‌رسد، و از مليت‌هاي مختلف خاور ميانه، روم، فارس، هند و ديگر سرزمين‌ها مي‌باشند، مورد بررسي قرار گرفته‌اند. اين افراد به‌عنوان موالي در بين مسلمانان زندگي مي‌کردند. از منطقه خاور ميانه، که نواحي جنوب غرب آسيا و شمال آفريقا را در بر مي‌گيرد و شامل ترکيه، ايران، فلسطين، اردن، لبنان، سوريه و کشورهاي شبه جزيره عربستان، مصر و سودان مي‌شود، به زندگاني هشت تن از شاگردان امام صادق( اشاره شده است. در منطقه کشورهاي اروپايي، شبه جزيره بالکان و ترکيه فعلي نيز مي‌توان به خاندان آل اعين اشاره کرد که از مشهورترين اصحاب امام صادق ( به‌شمار مي‌آيند، و به زندگي 25 نفر از بزرگان اين خاندان اشاره شده است. شبه قاره هند شامل هندوستان، پاکستان، بنگلادش، نپال و سري‌لانکا مي‌باشد، که از اين منطقه به زندگي هفت تن از اصحاب امام صادق(، پرداخته شده است. از منطقه فارس، سرزمين‌هاي بين سيستان و خراسان، و ري هم 36 تن از اصحاب امام صادق( شناسايي شده و مورد بررسي قرار گرفته‌اند. همچنين محل زندگي و تولد بيش از 89 نفر از ياران آن حضرت نيز مشخص نيست؛ البته به غيرعرب بودن آنان اشاره شده است ولي به مليت و نژاد آنان هيچ اشاره‌اي نشده است. اصحاب غيرعرب امام صادق( در زمينه‌هاي مختلف علمي آثار ارزشمندي از خود به يادگار گذاشته‌اند. از آنان در زمينه‌هاي جبر، تفسير، حديث، علوم قرآني، علم کيميا، علوم فقهي و رجال، کتاب هاي باارزشي برجاي مانده است. همچنين برخي از اصحاب کتاب دارند، ولي نام کتاب آنان مشخص نشده است.

---