مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله قصد دارد رویکرد جدیدی برای درکِ بهتر از یک متن دستنویس با عنوان کرونیکا که متنی منحصر به فرد و شیعی، متعلّق به آخرین گروه از مسلمانان اندلسی در تونس، با نام موریسکوها است، ارائه دهد. این اثر که به نوعی یک مقتلِ شگفت‌انگیزِ شیعی، به زبان اسپانیولی درباره امام حسین (ع) است، نشان دهنده حضور یک جامعه مسلمان شیعی در اسپانیای قرن 17م با عقبه‌ای از حضور تشیّع در اندلس بین قرون 8 تا 16م بوده است. از آنجا که موضوع مطالعه نویسنده، ارتباط میان اسپانیا و ایران صفوی در قرن 17م است، وی بر این باور است که با استفاده از این متن مهمّ شیعی، می‌توان دریافت که احتمالاً موریسکوها در تونس، برای خاندانِ سلطنتی اسپانیا، جاسوسی می‌کرده‌اند و چنانکه این احتمال به اثبات برسد، این امر، می‌تواند تأثیراتِ عمیقی بر درکِ ما از روابط بین اسپانیا و ایران شیعی در قرن 17م، بگذارد.

در تاريخ ايران پس از اسلام ظهور سلسله صفويه نقطه عطفي مهم است؛ زيرا که پس از قرنها، ايران توانست با دستيابي مجدد به هويت ملي،‌ به کشوري قدرتمند و مستقل در آسيا تبديل شود. ايران در آستانه قرن دهم هجري از دولت ملي برخوردار شد که هسته مرکزي سرزمين ايران از فرات تا جيحون را به تصرف خود در آوردند. دولت صفوي حکومتي ايراني، مستقل و متمرکز را بنيان نهاد و مذهب تشيع را مذهب رسمي در سراسر کشور معرفي کرد. ايرانيان در اين دوره در پرتو اتحاد سه ضلع دين اسلام و مذهب تشيع، حکومت ملي و انديشه ايرانگرايي، تبديل به يک ملت شدند و در باب عناصر هويت ملي خاص خود به آگاهي جمعي رسيدند. سلاطين صفوي در پرتو رهنمودهاي دانشمندان شيعي موفق به نظام سازي سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي شدند. در اين دوره، امنيت بر راهها سايه گسترد، تجارت و بازرگاني به شکوفايي رسيد؛ با اقليتهاي ديني به ويژه ارامنه با تساهل و تسامح مذهبي رفتار شد؛ هنرها و صنايع در حد و حجم قابل اعتنايي شکوفا گرديدند و دانشمندان بزرگي در عرصه هاي مختلف علمي پديدار شدند. تحول و تغيير از شاخصه هاي جامعه عصر صفوي بود. تغيير از ضرورت هاي حيات بشري؛ و تعليم و تربيت تنها وسيله نيل به آن است. اين که دولتمردان آن عصر براي نيل به مقاصد سياسي، مذهبي و اقتصادي، جامعه را از طريق چه مؤسسات و با چه آموزش هايي جهت دهي و مديريت مي کردند، در خور توجه است. در اين پژوهش با تلفيق روش تاريخي و اجتماعي به گزارش داده هايي از اسناد و منابع تاريخي درباره سازماندهي علم در اصفهان دوره صفويه مي پردازيم. تحليل و تفسير داده ها بر اساس نظريه کالينز در کتاب، جامعه شناسي فلسفه ها: نظريه جهاني تحول تفکر است. نظريه جهاني در باب تغييرات روشنفکري که بر پايه بررسي دقيق از پهنه هاي مختلف روشنفکري تدوين شده است. اين بررسي نشان مي دهد در دوره صفويه از کليه مؤسسات سنتي و جديد اعم از مساجد، مدارس و غيره با محتواي متناسب با جهت گيري مذهبي استفاده مي کردند و اين امر توسعه تشيع را در برداشته است. حلقه هاي علمي اين دوره بستري براي چرخش سرمايه هاي فرهنگي و آثار پيشينيان در بحث هاي علمي به واسطه شور و شعف طالبان علم بود که ذهن هاي نوآور را آماده توليد دانش مي کرد. دانشي که با گرايش مذهبي بستر فرهنگي جامعه را آبياري مي نمودند و مکاتب گوناگون همچون مکتب فلسفي، تفسيري-حديثي به وجود آمد و مکاتب هنري گوناگون در معماري- نقاشي- خطاطي و... شکل گرفتند.