جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عصر سید مرتضى (355 - 436 ه‍ ق) یکی از مهم‌ترین مجادلات کلامی بین امامیه و معتزله در بین علما جریان داشت. از دیدگاه سید مرتضی وجود امام معصوم(ع) و امام غائب لطف خداوند متعال است و امامیه معتقد است که خداوند از باب لطف هیچ‌گاه انسان‌ها را در روی زمین بدون حجت رها نمی‌کند و به همین علت امام دوازدهم را غائب از نظرها می‌دانند. این در حالی است که شیعیان به وجود ذاتی امام زمان(ع) نیز اعتقاد دارند. اما از نگاه معتزله و در صدر آنان قاضی عبدالجبار، لطف بودن امام مشروط به این است که امام در میان مردم حضور داشته و دسترسی به او امکان‌پذیر باشد. بنابراین در عصر غیبت، لطف بودن امام(ع) در حق مکلفان، تحقق نخواهد پذیرفت. در این صورت انجام دادن لطف بر خداوند، واجب نیست. بنابراین اعتقاد به غیبت امام(ع) با لطف بودن امامت، سازگاری ندارد؛ یعنی لازمه آن این است که ایجاد امام از طرف خداوند، واجب نباشد و این مؤلفه، برخلاف اعتقاد امامیه در مورد وجوب امام در هر زمان است. ما در این نوشتار در تشریح افکار سید مرتضی و نقد دیدگاه‌های قاضی عبدالجبار معتزلی در مورد مسأله غیبت امام زمان(عج) خواهیم پرداخت و با تبیین بخش‌هایى از نظریات آن‌ها و مناقشاتى که با معتزلیان دارد به بررسی تطبیقی بررسی اشکالات قاضی در مورد اصل غیبت امام و فلسفه آن به تفصیل سخن خواهیم گفت

فرقه زیدیه به‌عنوان دومین فرقه مهم جهان تشیع؛ پس از قیام زید بن علی فرزند امام چهارم شیعیان و شهادت او شکل گرفته است. مبانی اعتقادی زیدیه در مورد مهدویت؛ نیاز جامعه به منجی آخرالزمان و عدالت گستر و ناجی جهانی است، اما آنان در مصداق مهدویت با امامیه اختلاف نظر دارند. امامیه اعتقاد به مهدی موعودی دارند که دوازدهمین امام شیعیان جهان است و معتقدند که در غیبت به سر می‌برد و زمانی ظهور می‌نماید و عدالت گستری کرده و جهان را پی از عدل و داد می‌کند. ولی زیدیان قائل اند هر امامی که دارای شرایط امامت بوده و قیام کند مهدی و ناجی آخرالزمانی است. با این تفاسیر مهم‌ترین فرق تشیع زیدی با تشیع امامی در این است که نگرش زیدیان به امامت بیشتر رنگ و بوی سیاسی دارد؛ در حالی که نگرش شیعه امامیه به امامت نگرش دینی و مبتنی بر نص است و آنان امامان را جانشینان پیامبر اکرم3 و در سطح آنان می‌دانند. اما بر مبنای اعتقادی زیدیان، امامت بر محور فاطمی بودن و قیام به سیف قرار دارد. همچنین آنان هم در مورد مهدی موعود مانند اهل تسنن می‌اندیشند و به انتظار فرج و موعود بودن منجی اعتقادی ندارند. لذا مسأله اصلی در اینجا بررسی رویکرد اعتقادی این دو جریان در مورد امامت منجی است که در این مقاله با یک مقایسه تطبیقی در مورد مبانی اعتقادی زیدیه و امامیه درباره منجی موعود آخرالزمان این موضوع مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.

یکی از اهداف و آرمان‌های مسلمانان «وحدت اسلامی» است. مصلحان مسلمان همواره در تلاش‌اند تا در جهان اسلام اتحاد و همگرایی به وجود آید. جامعه مسلمانان به دلایلی از همان روز نخستِ پس از رحلت پیامبر9 دچار شکاف شد. اختلاف در طول ‌سالیان دراز پس از پیامبر، آسیب‌های بسیاری بر امت اسلام وارد نموده است. هرچند این وضعیت نمی‌بایست به وجود می‌آمد اما از همان آغاز، امامان و اهلبیت‌‌: که دلسوزترین افراد به حال امّت بودند درصدد برآمدند تا با تدارک راهکارها و در پیش گرفتن رفتارهایی نه‌تنها مانع از آسیب‌های هرچه بیشتر شوند بلکه نوعی از وحدت و همزیستی سودمند را در درون امت اسلام شکل دهند. امام علی7 به‌عنوان مصلح از منادیان و طلایه‌داران اتحاد می‌باشد. او خود را شیفته و حریص‌ترین انسان نسبت به وحدت مسلمانان دانسته و یکی از علل بیست‌وپنج سال سکوت خود در برابر خلفا را حفظ وحدت اسلامی یاد نمود. از سوی دیگر همه مسلمانان را به همسویی و همدلی فراخواند تا اتحاد نهادینه‌شده و شجره طیبه آن به بار بنشیند. امامان و خاندان رسول الله‌‌9 دارای نگاه و نگرش و روش تقریبی و هم گرا بوده و با تأکید بر اُخوّت ایمانی، گفتگوی سازنده، تأکید بر مشارکت پیروان اهل‌بیت در مراسم و مناسک عبادی و اجتماعی دیگر هم‌کیشان، سفارش به برقراری روابط اخلاقی و عاطفی با آنان، ترویج خردورزی و آزاداندیشی و صیانت از یکپارچگی دینی- حاکمیتی در جامعه اسلامی درصدد تأمین تقریب و همگرایی در میان امت اسلام برآمده‎اند

در این تحقیق به بررسی رذایل اخلاقی پرداخته شده است که این رذایل شامل فصل‌هایی از جمله: خودفراموشی، دنیاگرایی، پیروی از هوای نفس، عجب و کبر، تعصب، پیروی از ظن و گمان و سستی و تنبلی می‌باشد. یکی از راه‌های درمان این رذایل توجه به پیامدهای سوء معنوی و مادی، فردی و اجتماعی، آن است. در این تحقیق طرق درمان این رذایل بیان شده است. هدف از نوشتن این مطالب کمک برای رسیدن افراد به قرب الهی و شناخت رذایل در وجود خود و پاک‌سازی آنها و همچنین حل مشکلات و مسائل اخلاقی آنها است.

نهضت تحریم تنباکو یکی از مهم‌ترین جنبش‌های تاریخ معاصر ایران است که توانسته تأثیر زیادی بر تحولات سیاسی اجتماعی پس از خود داشته باشد. در این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که نهضت تحریم تنباکو به ‌صورت مستقیم و غیرمستقیم چه پیامدها و تأثیراتی بر عملکرد سیاسی اجتماعی روحانیت شیعه در ایران داشته است؟ برای پاسخ به سؤال فوق به روش توصیفی تحلیلی، عملکرد و موضع گیری‏های علما و روحانیت در قالب تحولات سیاسی اجتماعی بعد از پیروزی نهضت تنباکو در متون تاریخی این دوره مورد بررسی قرار گرفت که این نتایج را به دنبال داشت: نهضت تحریم تنباکو در سه بعد مبارزه با استبداد، مبارزه با استعمار و تقویت جایگاه سیاسی اجتماعی علما تأثیرات فراوانی بر مدل موضع گیری و تصمیم گیری‏های کلان و راهبردی ایشان در حوزه مسائل سیاسی اجتماعی داشته است. ازجمله تأثیرات این نهضت در بعد مبارزه با استبداد می‌‌توان به شکسته شدن ابهت شاهی و قتل ناصرالدین‌شاه توسط یکی فرد روحانی، محدود کردن اختیارات شاه در نهضت عدالت‌خانه و مشروطه به رهبری علما و نهایتاً نفی اساس استبداد در نهضت امام خمینی اشاره کرد. در بعد مبارزه با استعمار می‌توان به حمایت علمای شیعه از کالاهای داخلی و تولید ملی و تحریم کالاهای خارجی و مقابله با تهدیدات نظامی استعمار اشاره کرد و در بعد سوم نیز می‌توان به تقویت رابطه سیاسی اجتماعی علما با مردم، تقویت جایگاه علما در داخل و خارج از کشور و نهایتاً تأسیس نظام مبتنی بر ولایت‌فقیه اشاره کرد. لذا می‌توان گفت این نهضت یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نهضت‌ها و تحولات سیاسی اجتماعی معاصر بر موضع گیری‏های علما و روحانیون بوده است.

مذهب حقه تشیع در طول تاریخ انشعابات فراوانی به خود دیده است. این انشعابات هر کدام به دلیلی خاص بوده است. آنچه که در این نوشتار می‌آید گذری بر برخی عوامل مهم پیدایش نخستین فرقه‌های شیعی بوده است. پدید آمدن فرقه‌هاى گوناگون در شیعه، بخاطر درک ناصحیح مفاهیم دینى و منافع و اغراض شخصى و اختلاف بر سر شمار امامان و چگونگى تعیین امام بود که این اختلاف به تدریج در امامت و جانشینى رسول خدا(ص) و چگونگى تعیین، نصب و ویژگى‌هاى شخصى امام و مسائل فکرى و اصول عقیدتى و مسائل فرعى فقهى، توسعه پیدا کرد. بر این اساس؛ عوامل متعددی را می‌‌توان به عنوان علل پیدایش نخستین فرقه‌های شیعی به شمار آورد که برخی از مهم‌ترین آنها وجود اختناق فراوان در عصر برخی ائمه علیهم السلام، جهالت و نادانی مردم، حب مال و جاه و ... بوده است.

یکی از اهداف و آرمان‌های مسلمانان «وحدت‌اسلامی» است. مصلحان مسلمان همواره در تلاش‌اند تا در جهان اسلام اتحاد و هم‌گرایی به وجود آید. جامعه مسلمانان به دلایلی از همان روز نخستِ پس از رحلت پیامبر «صَ» دچار شکاف شد. اختلاف در طول ‌سالیان دراز پس از پیامبر، آسیب‌های بسیاری بر امت‌اسلام وارد نموده‌است. هرچند این وضعیت نمی‌بایست به وجود می‌آمد اما از همان آغاز، امامان و اهلبیت (علیه‌السلام) که دلسوزترین افراد به حال امّت بودند درصدد برآمدند تا با تدارک راهکارها و در پیش گرفتن رفتارهایی نه‌تنها مانع از آسیب‌های هرچه بیشتر شوند بلکه نوعی از وحدت و همزیستی سودمند را در درون امت‌اسلام شکل دهند. امام‌علی علیه‌السلام به‌عنوان مصلح از منادیان و طلایه‌داران اتحاد می‌باشد. او خود را شیفته و حریص‌ترین انسانها نسبت به وحدت مسلمانان دانسته و یکی از علل بیست‌وپنج سال سکوت خود در برابر خلفا را حفظ وحدت‌اسلامی یاد نمود. از سوی دیگر همه مسلمانان را به هم‌سویی و هم‌دلی فراخواند تا اتحاد نهادینه‌شده و شجره طیبه آن به بار بنشیند. امامان و خاندان رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه و آله )دارای نگاه و نگرش و روش تقریبی و هم‌گرا بوده و با تأکید بر اُخوّت ایمانی، گفتگوی سازنده، تأکید بر مشارکت پیروان اهل‌بیت(علیهم السلام) در مراسم و مناسک عبادی و اجتماعی دیگر هم‌کیشان، سفارش به برقراری روابط‌اخلاقی و عاطفی با آنان، ترویج خردورزی و آزاداندیشی و صیانت از یکپارچگی دینی- حاکمیتی در جامعه‌اسلامی درصدد تأمین تقریب و هم‌گرایی در میان امت‌اسلام برآمده‌اند.