جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عطار نیشابوری از شاعران نامدار ادب فارسی در قرن هفتم می‌باشد، که مضامین عرفانی را به صورت گسترده در آثارش وارد کرده است. وی با وجود داشتن مذهب شافعی و مدح خلفای راشدین در آثارش(الهی نامه، مصیبت نامه، منطق الطیر، مختارنامه، تذکره الاولیاء و دیوان) به مدح و ستایش اهل بیت پیامبر (ص) نیز پرداخته است. حضور ابیاتی دال بر ارادت شیخ نسبت به اهل بیت(ع) پژوهنده را بر آن داشت که به بررسی سیمای اهل بیت(ع) در آثار عطار بپردازد. شیوه‌ی نگارش این رساله به صورت توصیفی- تحلیلی می‌باشد که ابتدا ابیات و نوشته‌هایی که در ذکر منقبت اهل بیت پیامبر(ص) در آثار عطار وجود دارد، استخراج گردید و سپس با آیات و روایاتی که در شأن این بزرگان نازل شده بود، مستند گردید و در ادامه به تحلیل این ابیات پرداخته شد.این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است: در فصل نخست این پژوهش پس از ارائه موضوع پژوهش، به بررسی زندگی عطار پرداخته شد و در ادامه از اهداف و ضرورت‌های این پژوهش سخن رفته است. در فصل دوم کتب و مقاله‌هایی که پیرامون موضوع این پژوهش نگاشته شده بود، مورد بررسی قرار گرفت. فصل سوم این پژوهش که تنه اصلی آن نیز می‌باشد، تحلیل و بررسی جایگاه امام علی(ع) در آثار عطار را در بر می‌گیرد. در فصل چهارم به بررسی و تحلیل جایگاه دیگر اهل بیت(ع) پرداخته شده است و در فصل پایانی نتایج و یافته‌های پژوهش درج شده است. در پایان این نتیجه حاصل گردید که عطار با وجودی که دارای مذهب شافعی است، ‌در آثارش به منقبت اهل بیت پیامبر(ص) نیز پرداخته است و این مناقب بر اساس مستندات تاریخی و روایی می‌باشد و اختلافاتی که در آثار عطار نسبت به کتب روایی دیده می‌شود، اغلب در داستان‌هایی است که از زندگی این بزرگان نقل شده است؛ اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که هدفی که عطار مانند تمام شاعران صوفی مسلک از بیان این داستان‌ها دنبال می‌کند، بیان مضامین عرفانی می‌باشد، بنابراین آن‌چه از نظر این شاعران اهمیت دارد، نتیجه‌ای است که از این داستان‌ها حاصل می‌شود. با تمام این احوال نگاه عطار در آثارش آزادمنشانه است و او درصدد برآمده که درگیری‌های فرقه‌ای را کنار بگذارد و مذاهب را به یکدیگر نزدیک کند. کلید واژه:احادیث، اهل بیت، روایات، عطار.

ادبیات دینی بیشتر صبغه‌ی ادبی دارد و در مرتبه‌ی دوم جست وجوگر، راهیست برای انسان در جهت ارتباط با خدا. بر پایه‌ی جهان‌بینی الهی، خدا سرچشمه‌ی هستی و تمام موجودات است و نویسندگان می‌توانند با استفاده از هنر و ادبیات راه‌گشای شناخت خدا برای کودکان و نوجوانان باشند. پژوهش حاضر در بررسی آسیب‌شناسانه‌ی شگردهای خداشناسی در کتاب‌های برگزیده‌ی خداشناسی، در دهه‌ی هشتاد تدوین شده‌است. روش این پژوهش، تحلیلی‌توصیفی است و با تحلیل و بررسی متن‌های مأخذ و استخراج موارد مورد نیاز از کتاب‌های برگزیده، انجام شده است.در ابتدا راه‌های خداشناسی مطرح‌شده در این کتاب‌ها، بیان شده است که عبارتند از: خداشناسی از راه طبیعت، بیان نعمت‌ها، دعا، آموزه‌های دینی و علمی. پس از آن، این کتاب‌ها آسیب‌شناسی ساختاری و محتوایی شده است. آسیب‌شناسی ساختاری در برگیرنده‌ی اشکالاتی هم‌چون کاربرد کلمه‌های ناآشنا، بیان مستقیم مطالب، عنوان نامناسب و استفاده از زبان محاوره می‌شود و آسیب‌شناسی محتوایی مواردی چون تحریک‌نکردن حس کنجکاوی، قابل درک‌نبودن مفاهیم برای کودکان و استفاده از جمله‌های شعارگونه را در بر می‌گرفت. علاوه بر این، عناصر داستان از جمله: پیرنگ، شخصیت‌پردازی، زاویه‌ی دید و ...، در این کتاب‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در مواردی که از شعر استفاده کرده‌ایم به کیفیت و چگونگی موسیقی شعر اشاره شده است و در انتها نقدی کلی بر این آثار شده ‌است. نگارنده با بررسی آثار منتشر شده در زمینه‌ی خداشناسی به این نتیجه دست یافت که بیشتر نویسندگان و شاعران از راه طبیعت خدا را به کودکان معرفی کرده‌اند. در زمینه‌ی عناصر داستان نیز با توجه به قالب داستانی و ویژگی‌های مهم آن، برخی ازآثار فاقد عناصر داستانی مانند پیرنگ، کشمکش، گره‌افکنی و ... است. در بررسی اشعار نیز شاعران از آرایه‌های مختلفی در آثار خویش استفاده کرده‌اند؛ اما برخی دچار ضعف تألیف بوده و در آثارشان ایراد در موسیقی شعر، مشاهده شده است. بیش‌تر آثار نیز دارای آسیب محتوایی و ساختاری هستند و در زمینه‌ی انطباق با تعالیم دینی، تمامی آثار منطبق با تعالیم دینی نوشته شده‌اند.

دیوان اشعار ناصرخسرو از جمله آثاری است که همه ی ابعاد آن به تمامی پژوهش نگردیده است ؛ از جمله موضوعهایی که مورد بررسی قرار نگرفته یا بگونه ای محدود وگذرا مطرح شده است ، موضوع « مضامین اخلاقی در دیوان ناصرخسرو »است ، بنابراین هدف این تحقیق ارائه تصویری جامعاز مضامین اخلاقی دیوان ناصر خسرو است . به عنوان درآمدی بر مباحث تحقیق ابتدا در فصل اول به اختصار در خصوص مبانی علم اخلاق و مفاهیم کلی آن و عمده مکاتب اخلاقی ، اهمیت، اهداف ، پیشینه و روش تحقیق توضیحاتی ارائه شده است . سپس در فصل دوم به منابع اخلاقی ناصرخسروکه عبارتند از افکار و احوال بزرگان ایران باستان ، اقوال فلاسفه و حکما ، متون دینی ، روش صوفیه و زهاد اسلام و تعالیم مذهب اسماعیلیه اشاره شده است .ودر فصل سوم فلسفه اخلاقی او و اصول آن که شامل خودشناسی ، خداشناسی ، دانایی محوری ، خردگرایی، معاد شناسی ، دنیا شناسی ، و ... بیان گردیده است . در فصل چهارم استفاده از آیات قرآنی و مفاهیم مذهبی، بیاناستدلالی ، بیان انتقادی ، بهره گیری از آرایه های ادبی چون تشبیه ، تلمیح ، انواع جناس، تضاد، توازن، ارسال مثل و مراعات النظیر ،استفاده ار روشمقایسه ، بیان رزمی و استفهام به عنوان روش ناصرخسرو در بیان آموزه های اخلاقی شمرده شده است .در فصل پنجم به تحلیل مضامین اخلاقی در دیوان ناصرخسروو ذکر شواهدی از هر مضمون اقدام شده است . و در فصل ششم (نتیجه گیری) بیان گردیده که ناصرخسروبه عنوان مبلغ اسماعیلیه یکی از روشهای اصلاح جامعه خود را آگاهی بخشی و تبیین فضایل و رذایل اخلاقی می داند ، و به همین منظور در اکثر قصاید خود ضمن تاکید بر دانش اندوزوی و خردگرایی مخاطب را به کسب فضایل و دوری از رذایل تشویق و ترغیب نموده است .

در این مقاله سعی شده است تا ابیاتی از «دیوان کبیر شمس» بنا بر تعاریفی که از مفهوم زیبایی توسط اندیشمندان ایرانی و غربی ارایه شده است، بررسی شود. از آنجا که زیبایی مطلوب بشر است و در فطرت آدمی ریشه دارد، مشاهده خواهد شد که بعضی تعاریف و کاربردهای هنری زیبایی از نگاه ایرانیان و غربیان به یکدیگر شبیه است.به منظور نظم نوشتاری، نویسندگان این مقاله، بررسی وجوه زیباشناسی ابیات «دیوان کبیر» را در دو بخش بررسی کرده اند: ابتدا جنبه معنوی زیبایی که شامل موضوعاتی همچون نور، شادی، وحدت وجود و ... می شود و دیگر جنبه صوری و ظاهری زیبایی در موضوعاتی چون مسایل بیان و موسیقی شعر.

آثار نظامی از زوایای مختلف درخور توجه است. نظامی در هفت پیکر، نگاه ویژه و خاصی به مقوله رنگ دارد. در حکایتهایی که در هفت پیکر مطرح می شود می توان به ارتباط زیبای میان رنگهای هر گنبد و محتوای حکایات دست یافت. بررسی هر حکایت با ابعاد روان شناسی رنگ مورد نظر، بسیار جلب نظر می کند؛ همچنین ارتباط میان سیاره و اقلیم مورد نظر نیز قابل تامل است. در این پژوهش سعی شده است هفت رنگ مطرح شده در هفت پیکر که هر کدام متعلق به یکی از گنبدهای هفتگانه می باشد، مورد بررسی قرار گیرند و ارتباط این رنگها با حکایتهای مطرح شده در هر گنبد، بررسی شود.