جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله رابطه نفس و بدن، مسئله‏اى بحث‏برانگیز در حوزه علم‏النفس فلسفى است. ملّاصدرا نیز همچون حکماى مشاء در این‏باره نظریه‏پردازى کرده و به دستاوردهایى کم‏نظیر دست یافته است. در این مقاله به دنبال تبیین دیدگاه او درباره این مسئله‏ایم. ملّاصدرا با برخى از آموزه‏هاى مشائین درباره نفس موافق است، ولى رابطه بین موجود مادى و مجرد را ناممکن مى‏داند. وى با بهره‏گیرى از اصول فلسفى عام خویش، همچون اصالت و تشکیک وجود، حرکت جوهرى و سرانجام، ترکیب اتحادى ماده و صورت، به ترکیب اتحادى و ذاتى نفس و بدن نایل مى‏شود. وى حقیقت نفس را حقیقت تعلقى مى‏داند. به نظر ملّاصدرا نفس در آغاز، جسمانى و مادى محض است؛ ولى رفته‏رفته با حرکت جوهرى اشتدادى، ضمن حفظ مرتبه پیشین، به سمت تجرد پیش مى‏رود؛ یعنى نخست مادى محض است؛ سپس مادى ـ مثالى مى‏شود و ممکن است به مرتبه مادى مثالى عقلى نیز برسد. بازتاب طبیعى رابطه اتحادى نفس و بدن، و بهره نفس از ساحت مادى و تجردى، نظریه وحدت نفس و قواست که وى بر آن پافشارى مى‏کند. بر پایه این دیدگاه تأثیر و تأثر دوجانبه نفس و بدن، به تأثیر در میان مراتب تفسیر مى‏شود.