جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از آنجا که قرآن کریم به زبان عربی نازل شده است و زبان عربی نیز به‌خودی‌خود زبانی تصویری است. ازاین‌رو یکی از وجوه سادگی و قابل‌فهم بودن بیان قرآن کریم، تصویری و ملموس بودن مفاهیم ذهنی آن است. قرآن کریم به‌عنوان یک متن ادبی، در شیوه بیان، تمام اسلوب­های زبان ادبی را به‌کار گرفتـه است کـه یکی از این ابزارهای بیانی، تصویرسازی هنری با استفاده از تشبیه، مجاز و استعاره است. افزون بر این، هر واژه و هر جمله در کنار معنای لغوی خود، دارای ظرفیت عاطفی و هیجانی ویژه­ای متأثر از بازخوردها و نگرش­ها است. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است تا با استفاده روشی توصیفی ـ تحلیلی، تصویرپردازی­های هنری در سوره آل­عمران مورد بررسی روان‌شناختی قرار گیرد. نتایج اولیه حاکی از آن است که تصاویر هنری این سوره با توجه به نوع مخاطب متفاوت است که هریک ظرفیت­های عاطفی و هیجانی بالایی دارند. از اهداف مهم هر یک از تصاویر هنری در این سوره، تأثیرگذاری بر مخاطب و زمینه­سازی روحی او برای پذیرش حق و انکار باطل است. هریک از این تصاویر می­توانند به‌عنوان ابزاری در جهت سلامت روحی و ارتقای تربیت و اخلاق مؤثر باشد.

محمدحسین شهریار، شاعر پرآوازه ایران‌زمین و جبران خلیل جبران، شاعر و نویسنده سرشناس لبنانی، در دنیای معاصر بیشتر به نحله ادبی رمانتیسم منتسب‌اند. اما با وجود این، در برهه‌ای از زندگی، گرایش عارفانه در آثارشان رنگ بیشتری به خود می‌گیرد. علی‌رغم این‌که شهریار، مسلمان و جبران معتقد به آیین مسیحیت بود اما در آثارشان مفاهیم، نمادها و اصطلاحات عرفانی مشترکِ درخورتأملی به چشم می‌خورد. این پژوهش بر آن است تا نگرش‌ها و تمایلات عارفانه این دو ادیب و شاعر فرهیخته را در به‌کاربردن برخی مفاهیم، اصطلاحات و تعابیر عرفانی مشترک، چون عشق حقیقی و مجازی، وحدت وجود، مناجات عارفانه، مقام تسلیم و رضا، محبت، شهود، تسبیح و ثنا و همچنین کاربست برخی نمادهای عرفانی مشترک نظیرِ شب و روز، آتش و پروانه، می و شراب، صبح و شب و نور به‌صورت تطبیقی موردبحث و بررسی قرار دهد.

بحث و پژوهش در ابعاد مختلف لفظی و معنایی قرآن و بخصوص جنبه­ها‌ی نحوی و بلاغی، حیرت و شگفتی قرآن­پژوهان هر عصری را برانگیخته است. از جمله‌ این مسائل نحوی بلاغی، بحث تنوین و مقاصد و اغراض پنهان در آن است. این پدیده‌ منحصر به فرد زبان عربی که کاربرد گسترده‌ای در قرآن کریم دارد، علاوه بر معنای ظاهری و اصلی‎‌ (نشانه نکره بودن)، معانی ثانوی دیگری هم دارد که به طور پراکنده در کتب نحو و بلاغت به آن‌ها اشاره شده است. با‌ دقت و تأمل در آیات قرآنی چنین برمی‌آید که تنوین، دارای اغراض و دلالت‌های دیگری چون تفخیم، تقلیل، تکثیر، تنویع، تحقیر، تعمیم و... است. بررسی میدانی ترجمه­های فارسی قرآن نشان می­دهد که بیشتر مترجمان، توجه عمیقی نسبت به تنوین و دیگر دلالت‌های معنایی آن‌ نداشته و به طور غالب معنای تنکیری آن را استنباط کرده­اند. در این پژوهش، سعی شده است جنبه‌های دلالی تنوین در برخی از آیات قرآن با روش توصیفی و تحلیلِ انتقادی در ترجمه‌ معاصر عبدالرحمن پیرانی و همکاران به عنوان یکی از جدیدترین ترجمه‌ها‌ی فارسی قرآن کریم به بوته نقد و تحلیل گذاشته شود. نتایج پژوهش نشان می­دهد که توجه به ابعاد معنایی و دلالی تنوین، می‌تواند گامی مؤثر در راستای ارتقای سطوح معناشناختی عبارات قرآنی و کشف لایه‌های بلاغی- معنایی این کتاب آسمانی باشد. اما با توجه به این‌که ترجمه‌ مذکور، حاصل کار یک تیم تخصصی است، در کنار ویژگی­های ایجابی بسیاری که دارد، در حد انتظار به معانی ثانوی تنوین توجه نداشته، که این امر سبب شده است تا این ترجمه، از برخی معانی و مفاهیم والای نهفته در مفردات قرآنی، فاصله بگیرد.

از جمله نیایش‌ها و مناجات سرشار از مضامین بلند و والای عرفانی، دعای عرفه ی امام حسین (ع) است که با تعابیر متعالی عرفانی، روح و جان هر عاشق دلباخته و تشنه ی معرفت را به دریای معارف توحیدی رهنمون می‌سازد. امام حسین (ع) در این دعای پر محتوا و شیوا، عالی ترین مضامین توحیدی را در قالب کلماتی دلنشین بیان می‌کند و راه و روش بندگی و تضرع و درخواست نیاز از درگاه متعالی را به همگان می‌آموزد. از مشهورترین، برترین و شناخته شده‌ترین زیارت‌ها، زیارت جامعه‌ی کبیره‌ی‌ امام هادی (ع) است که ایشان در آن شاخصه‌ها و پایه‌های اصلی شیعه را بیان فرموده‌اند که با فقرات بلندش به اوج وجود ائمه اطهار (ع) و بلندای هستی آنان نظر دارد و زمینه‌ی معرفت برتر و عرفان کامل‌تر را فراهم می‌سازد. این زیارت، منشور بلند امامت و هدایت است که چون سیل از کوهسار حضرت علی بن محمد النقی (ع) سرازیر شده است. اسلوب، معنا، عاطفه و خیال به عنوان عناصر ادبی در آفرینش اثر ادبی نقش مهمی دارند و هر یک به عنوان مکمل یکدیگر، با تأثیری که بر خواننده می‌گذارد، موجب ماندگاری اثر ادبی می‌شود. این پژوهش در صدد است که به روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی اسلوب، معنا و عاطفه‌ی این نیایش و زیارت پرداخته و ساختارهای زیبای اسلوب، معنا و عاطفه‌ی این دعا و زیارت را نشان دهد و درجه‌ی فصاحت، بلاغت و موسیقی متن را با استفاده از آرایه‌هایی که در آن به کار رفته است، تبیین کند. از خلال بررسی های انجام گرفته این مطلب به دست آمد که حضرت سیدالشهداء (ع) و امام هادی (ع) این نیایش و زیارت پرطنین و پر محتوا را از روی طبع و به دور از تکلف و در نهایت اخلاص و بندگی، در نثری فنی بر زبان مبارکشان جاری کرده اند. در دعای عرفه و زیارت جامعه‌ی کبیره، تناسب الفاظ با یکدیگر، استشهاد به قرآن و کاربرد صور خیال در استحکام و قوت اسلوب نقش مهمی داشته و علاوه بر آن باعث عمق و ژرف معنا گردیده است. اسلوب دعای عرفه و زیارت جامعه‌ی کبیره از جهت موسیقی درونی، در درجه‌ی بالایی قرار دارد و این امر در پی استفاده از آرایه‌های لفظی چون جناس، سجع، موازنه، ترصیع، رد الصدر علی العجز و بالعکس، بوده است. حسن ارتباط معانی، استیفای معنا و کاربرد آرایه‌های بدیع معنوی موجب شده است که هم در دعای عرفه و هم در زیارت جامعه‌ی کبیره، اهداف و اغراض به صورت تمام و کمال ارائه گردند. عواطف در هر کدام، همگی از روی احساس صادقانه و با حرارت و به صورتی عمیق خود را نشان می‌دهد و این امر سبب ماندگاری و جاودانگی این نیایش و زیارت شده است.

شاعران نئوکلاسیک مصر نخستین شاعرانی بودند که توانستند از رهگذر عوامل نهضت، شعر را از آفاتی که در عصر انحطاط گریبان گیر آن بود رهایی بخشیده و آن رادرمسیر اصلی حرکت خودقراردهند.دراین مقاله سعی برآن است تاسه شاعر مشهورنئوکلاسیک (بارودی و شوقی و حافظ ابراهیم)که نشانه های نوگرایی و تجدید در شعر ایشان بیش از دیگرشاعران این مکتب نمودپیدا کرده است مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. این شاعران راه را برآرایه های متکلفانه و بدیعی بستندو از دیگر سوی، اما مجال رابرای جولان ابزارهای بیانی، بازنگاه داشتند و درعین اهتمام به متانت الفاظ و قوالب به تاسی از ادبای بزرگ دوره های شکوفایی و زرین ادب عربی، از دست یازیدن به تجریه سبک نوین ویاپرداختن به اغراضی تازه و نو پدید ، پروایی به خود راه نداند.