جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫خواجه عبدالله محمد انصاري(396-481ق)، متولد قهنذر هرات، از مشايخ بزرگ عرفان و داراي آثار متعدد عرفاني، تفسيري و اخلاقي است. محمد مشهور به ملامحسن و ملقب به فيض، متولد 1007 قمري در شهر كاشان، شاعر، عارف، اديب و داراي آثار بسياري در زمينه‌هاي تفسير، كلام، عرفان، اخلاق، و فقه شيعه است. آيت الله سيد محمد مجاهد، متولد 1180 قمري در شهر كربلا، نيز داراي تأليفات متعدد فقهي و اصولي است. نگارنده در اين تحقيق، ضمن بيان شرح حال اين سه عارف وارسته، ديدگاه آنان را درباره مفهوم توبه، اركان، شرايط و آثار آن، و مراتب توبه كنندگان بيان كرده است. در اصطلاح قرآني و روايي، توبه عبارت از پشيماني قلبي، آمرزش خواستن با زبان، ترك كردن گناه و تصميم به انجام ندادن آن است. وي در ادامه به موضوع وجوب توبه از ديدگاه اين سه عارف پرداخته است. خواجه توبه را واجب دانسته و معتقد است که مردم يا تائب‌اند و يا ظالم. فيض كاشاني نيز با استناد به آيات و روايات، توبه را واجب عيني دانسته و وجوب آن را فوري و همگاني مي‌داند. سيد مجاهد نيز بيان مي‌كند كه توبه امر واجبي است؛ چرا كه به اجماع همه فِرَق، پشيماني بر كار قبيح يا ترک واجبي واجب است. خواجه عبدالله در كتاب «صد ميدان»، اركان توبه را پشيماني در دل، عذر بر زبان، و بريدن از بدن و بَدان ذكر كرده و در كتاب «منازل‌السائرين» همين‌ها را به عنوان شرايط توبه ذكر مي‌كند. به نظر فيض كاشاني اركان توبه عبارت‌اند از: را تصميم به ترك گناه، بازگشت از گناهي كه شخص مرتكب شده، و توجه به اينكه ترك گناه به خاطر تعظيم خداوند است. فيض شرط ديگري را اضافه مي‌كند؛ به اين مضمون كه گناهكار هر گناهي كه انجام داده است، اگر امروز توان انجام آن را ندارد (مانند پير مردي که توان عمل زنا را ندارد)، از گناهي كه معادل آن است (مانند غيبت)، اظهار توبه كند. در ادامه، شرايط توبه را بيان كرده و در پايان، درجات توبه از نظر اين سه عارف را بررسي نموده است.