جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این تحقیق مبانی کلامی اعتقاد به مهدویت در اندیشه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (زید عزه) است که سعی شده در چینش مباحث سیر منطقی رعایت شود. بدین صورت که در مقدمه مباحثی چون تبیین موضوع، سؤالات، ضرورت انجام تحقیق و اهداف تحقیق و.... ذکر شده است. در فصل اول کلیات تحقیق مثل تعریف مفاهیم و همچنین مختصری از حیات علمی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (دامت برکاته) اشاره شده است. فصل دوم به شرح و توضیح موضوع مهم ماهیت شناسی امامت، ضرورت امام، شئون امام و شرایط امام که از ناحیه خدا منصوب شده، و همه شئون پیامبر اسلام (ص) غیر از نبوت و وحی را دارا می باشد می پردازد. فصل سوم اثبات امامت از طریق قاعده لطف با استناد به کتب و بیانات این دو بزرگوار ذکر می شود. در فصل چهارم غیبت در منظومه اعتقادی امامیه امکان دارد و به وسیله غیبت، مردم در معرض امتحان قرار دارند و امام زمان (عج) همانند امامان قبلی نائب دارند که در این زمان به عنوان ولایت فقیه حضرت امام خامنه ای (دام ظله) می باشند مطرح می شود.

دستیابی به شناخت عمیق و دقیق از اندیشه سیاسی امام خمینی، به عنوان یکی از ملزومات تحقق اسلام ناب در گام دوم انقلاب اسلامی است که ضمناً از تحریف و انحراف در تبیین اندیشه سیاسی امام نیز پیشگیری خواهد کرد. با نگاهی به ضرورت بازکاوی کارآمدی روش‌های رایج و نظر به تولید آثار تحریف‌آمیز یا غیرروشمند در زمینه اندیشه امام، ضرورت روشمند و هدفمند شدن هرچه بیشتر منطق حاکم بر مطالعات این عرصه روشن خواهد شد. این رساله در مقام پاسخ به این پرسش‌ کلیدی است که روش‌شناسی فهم عمیق و صحیح اندیشه سیاسی امام خمینی چه ضوابط و ملزوماتی دارد؟ در این رساله ضمن بررسی و نقد روش‌های اندیشه‌پژوهی رایج در بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی، به تبیین ملزومات اندیشه‌پژوهی ایشان خواهیم پرداخت و در نهایت منطق و الگویی بومی با عنوان «روش اجتهادی» ارائه خواهد شد که مطلوب‌ترین روش در بررسی اندیشه سیاسی امام به نظر می‌رسد و در آن، از همه آثار علمی و سیره سیاسی ایشان بهره گرفته خواهد شد. کاربست روش اجتهادی در فهم اندیشه امام بدان معناست که زمینه‌ها و پیشافهم‌ها، فرایندها و ابزار و ضوابط فهم، نظام‌وارگی اندیشه‌ای، تفسیر خاص مفاهیم علمی از منظر امام، به دقت و جامعیّت لحاظ شود؛ دقیقاً مسیری که در بررسی منابع برای حل مسائل فقهی طی می‌شود؛ با این تفاوت که در اجتهاد فقهی، هدف استنباط نظر شارع در مسائل فرعیه برای تعیین وظایف مکلفین بر اساس قواعد معتبر و با حد وسط حجیت است اما در بحث حاضر، ابزارها و قواعد و فن اجتهاد برای فهم اندیشه امام به کار گرفته می‌شود و گرچه اطلاق تعبیر حجیت به معنای معذریت و منجزیت شرعی بر آن بار نمی‌شود اما می‌توان ملاک معتبر بودن یا نبودن فهم اندیشه امام را فهم اجتهادی از اندیشه ایشان برشمرد که خطای در فهم را به حداکثر میزان ممکن، کاهش خواهد داد. این رساله، پژوهشی توصیفی با رویکرد تحلیلی-انتقادی است که از حیث هدف، از نوع تحقیقات توسعه‌ای محسوب می‌شود و از حیث سطح نیز تحقیق راهبردی محسوب می‌شود. در نقد روش‌شناسی‌های موجود از روش داده‌بنیاد استفاده شده، و گردآوری داده‌ها در این پژوهش به اقتضای موضوع، به روش کتابخانه‌ای انجام می‌گیرد هرچند در مواردی اندک ناگزیر از استفاده از تولیدات تاریخ شفاهی خواهد بود. در پردازش پژوهش از روش تاریخی ـ مستندسازی، نقلی، با رویکرد مقایسه‌ای به اقتضای ضرورت استفاده شده و در بخش‌هایی از رساله، به جهت تطبیق و مقایسه و نیز اثبات کارآئی و کارآمدی روش پیشنهادی، از «روش اجتهادی» استفاده شده است.

اهداف بلند اسلام به‌گونه‌ای طرح‌ریزی گردیده که در نهایت به مستضعفان حقیقی جهان، بشارت وراثت زمین داده شده است. اما در طول تاریخ همواره گروه‌هایی بوده‌اند که مقابل حق استکبار ورزیده و انسان‌های فراوانی را به استضعاف کشیده‌اند. استکبار از ریشه کبر به معنای گردن‌کشی و به‌اصطلاح جایی که فرد بزرگی کند با آنکه اهلش نیست و ضمن تصرف سرزمین‌های دیگر، مردمانشان را مجبور به اطاعت از خود نماید. که شرایط کنونی جهان دلیل این مدعا است؛ چرا که آتش جور قدرت‌های استکباری در دنیا شعله‌ور شده است. در این شرایط انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) یکی از بزرگ‌ترین تحولات دهه‌های پایانی قرن بیستم بود که با الهام از اسلام و حقایق ناب قرآنی و حقایق اسلام ناب محمدی و با طرح آرمان‌هایی همچون استکبارستیزی، نفی ظلم بر دیگران و ظلم‌پذیری، عدالت‌محوری، حمایت از آزادی خواهان جهان و .... تشکیل شده است. این انقلاب ضمن اینکه کلیه معادلات جهانی را به هم ریخت، بلکه موجب الهام‌بخشی به سایر آزادی خواهان جهان شد. بررسی دیدگاه‌های بنیان‌گذار کبیر جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که استکبارستیزی رویکردی سلیقه‌ای و خودساخته نبوده بلکه از اعماق آموزه‌های قرآنی ریشه می‌گیرد؛ لذا این پژوهش راجع به ریشه‌های قرآنی استکبارستیزی در سیره مبارزاتی امام خمینی (ره) صورت گرفت، تا همگان با استکبار، آثار و عوامل و شیوه‌های آن در سخنان امام خمینی رحمه‌الله علیه و خاستگاه‌های قرآنی آن آشنا شوند . لذا در این تحقیق به عوامل گوناگونی که در ایجاد خوی شیطانی مستکبرانه تأثیر دارد پرداخته شده است که به دو نوع اولیه شامل: توهم برتری، هوای نفس، کفر، رفاه زدگی و ... و عوامل ثانویه شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و قدرت اشاره شده است. همچنین استکبار آثاری نیز دارد. برخی آثار سوء اعتقادی آن عبارت‌اند از: غرور، استبداد و خودکامگی، درخواست‌های نامعقول، محرومیت از هدایت و غفران الهی و ... که دامن فرد یا گروه مستکبر را خواهد گرفت. اما بخشی از برجسته‌ترین آثار مخرب استکبار در جوامع بشری عبارت‌اند از: استحاله‌ی فکری فرهنگی و وابستگی به غرب، تحمیل نظام اقتصادی ظالمانه و ...که همگی ریشه در آیات قرآن دارند . بنابراین از دیدگاه امام خمینی که برگرفته از آیات قرآنی است اگر تمام ملت های تحت ستم با تمام قوا ، متعهدانه و آگاهانه ، با ایمان ، استقامت و پرهیز از رفاه در جهت از بین بردن مستکبران مبارزه کنند و معتقد به انجام تکلیف و عدم سازش با کفر و شرک باشند قطعا به صلح و آرامش و وراثت زمین خواهند رسید. و نیز با شناخت اصول و مبانی مبارزه با آن در قرآن و در سخنان ایشان راه رهایی بشر از ظلم و نیز نحوه‌ی ارتباط یا عدم ارتباط و مقابله با دولت‌های سلطه‌گر بازشناخته شود. بر همین اساس سیاست خارجی امام خمینی بر مبنای سیاست نه شرقی و نه غربی ، اصل استقلال ، وحدت اسلامی و...... بنا شده است و مهم تر از همه، روابط باید بر پایه موازین و اصول اسلامی باشد. و همچنین امام دستاوردهای تمدن غرب را به کلی رد و یا تایید نکرده است بلکه آن را با دستورات و اصول اسلام مطابقت داده اند و هر جایی که به ضرر اسلام و مسلمین نبوده است آن را پذیرفته و در هر جایی که از نظر اقتصادی یا اخلاقی و سیاسی و ...... به ضرر اسلام وامت اسلام بوده است آن را رد کرده اند و ارتباط با آنان را تا زمانی که روش های استعماری خود را تصحیح نکنند امکان پذیر نمی دانند.این رساله با روش توصیفی و تحلیلی و کتابخانه‌ای و با تکیه‌ بر قرآن و اندیشه‌ی حضرت امام به‌طورکلی در سه فصل، گستره‌ی مفهومی، عوامل، آثار، اصول و راهبردهای حضرت امام و خاستگاه‌های قرآنی آن گردآوری شده است.

دراین پژوهش به تحلیل رابطه ی دو سویه معرفت نفس با معرفت رب در عرفان اسلامی با تاکید بر آرای امام خمینی می پردازیم.مسئله ی مورد بحث در این پژوهش دوسویه بودن معرفت رب و معرفت نفس است، فرض ما در این پژوهش امکان معرفت انسان در شناخت حق است. خودشناسی و خداشناسی دو پیوند غیر قابل گسستنی است به طوریکه هر چقدر خود را بشناسی خدای خود را بیشتر شناخته ای و هر چقدر خدای خود را بیشتر بشناسی خود را بیش تر شناختی.در مسیر خودشناسی و خداشناسی موانعی برای عدم شناخت و راه ها و مراحلی برای شناخت وجود دارد. در این مسیر به شناخت مراتب خداوند و نسبت آن با حقیقت انسان می پردازیم. انسان با جامعیت اسماء الهی مانند آینه تمام نمای خداوند است. با ابتناء بر این حقیقت انسان، قابلیت رسیدن به بالاترین مرتبه وجود یعنی ملاقات با خداوند را دارد و می تواند حصه ی وجودی خود را در حق ببیند. مراتب نهایی این ملاقات فناء فی الله استکمالات خداوند در آینه ی تمام نمای انسان به نمایش آمده است و تنها مخلوقی است که استعداد دریافت روح الهی را در خود داشته است. آدمی ظهور تام و کامل همه ی اسماء و صفات خداوند بوده و واجد حقیقتی است که می تواند کمالات و اوصاف الهی را در خود متجلی سازد.انسان به سبب برخورداری از این حقیقت واسطه ی خلق و حق است.آینه تمام نما بودن انسان از آن جهت که انسان کون جامع است ، تمام مراتب وجودی را در خود دارد.انسان جامع همه اسماء الهی و آینه ی تمام نمای الهی است. یکی ازمویدهای تاکید کننده ی سخنان ما حدیث معروف من عرف نفسه فقد عرف ربّه است.روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و گرد آوری مطالب به صورت کتابخانه ای است.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تحوّلی شگرفت در عصر حاضر پدید آورد. این تحوّلات، عرصه های گوناگونی را در برمی گیرد. فهم خاستگاه این تغییرات و روشن شدن فرآیند شکل گیری این موضوع، در گرو تحلیل اندیشه های راهبردی امام خمینی(ره) است. ایشان پیش از آن که سیاست مدار و مبارزی عدالت خواه باشند، فقیه، عالم و دین شناسی بلند پایه هستند که اجزای معرفتی و رفتاری خود را از سرچشمه های زلال معارف اهل بیت(ع) به دست آورده اند و با بصیرت و عمق تحلیل، راهبردهایی را برای کاربرد این معارف در عصر حاضر ارائه داده اند. گستره ارتباط اندیشه های امام خمینی(ره) و آموزه-های معصومین(ع)، همه اندیشه های ایشان را در بر می گیرد، از جمله: بنیان ها و تنظیم روابط اجتماعی، جایگاه مردم، ساختار قدرت، وظایف مردم و کارگزاران و حقوق اجتماعی و سیاسی. پژوهش حاضر با عنوان «بازتاب آموزه های نهج البلاغه در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، عدالت اجتماعی و سیاسی»، با این هدف سامان یافته است که ضمن اثبات ریشه داری اندیشه های عدالت مدارانه امام خمینی(ره) در ساحت اجتماع و سیاست، در نهج البلاغه و تصویری کامل، از بازتاب نهج البلاغه در اندیشه های امام خمینی(ره)، در ساحت عدالت اجتماعی و سیاسی ارائه دهد. چنان که در کنار این هدف، اهداف فرعی دیگری مورد نظر بوده و بررسی خواهد شد. بدین روی، مفهوم عدالت، به همراه واژه های هم سو و مخالف مورد بررسی قرار گرفت و ساحت های گوناگون عدالت به تصویر کشیده شد. پیگیری این موضوع در نهج البلاغه نشان داد که دست یابی به عدالت اجتماعی و سیاسی دارای زمینه های مشترکی، مانند: رعایت حقوق دوسویه حاکم و مردم و نیز احساس تکلیف در برابر ظلم و بی عدالتی است. ضمن این که هر یک از کارگزاران و مردم، دارای زمینه های اختصاصی هستند، با این تفاوت که وظیفه مسئولین در این زمینه، گسترده تر و سنگین تر است. تبیین موضوع نشان داد که عمران، آبادانی، پایداری اجتماع، از آثار عدالت اجتماعی بوده؛ چنان که شایسته سالاری و امیدواری مردم از آثار عدالت سیاسی است. با وجود اهمیّت و ضرورت برقراری عدالت سیاسی و اجتماعی، موانعی تحقق آنان را با مشکل روبرو می سازد. در واقع، انتقاد ناپذیری، امتیازخواهی، انحصار طلبی وتبعیض، موانعی از سوی کارگزاران بوده و گریز از حق و عدالت، سودجویی، اسراف و تبذیر، موانعی از سوی مردم است که تحقق عدالت اجتماعی و سیاسی را با مشکل روبرو می کند. امام خمینی(ره) نیز مانند نهج البلاغه، زمینه های مشترک و اختصاصی را برای زمینه ها و روش های تحقق عدالت اجتماعی و سیاسی بیان داشته اند که پیوند دوسویه مردم و کارگزاران، از جمله زمینه های مشترک تحقق عدالت است. چنان که مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی و نظارت سازنده بر کارگزاران و حکومت، از زمینه ها و روش های اختصاصی مربوط به مردم و نیز حمایت از مستضعفین و مبارزه با ظلم، از جمله زمینه های اختصاصی مربوط به کارگزاران است. از دیدگاه امام خمینی(ره)، عدالت اجتماعی دارای آثاری هم چون ایجاد رضایت همگانی و اصلاح جامعه بوده و شایسته سالاری و قانون مداری از آثار عدالت سیاسی است. البته ناآگاهی و توزیع نابرابر قدرت و امکانات، از جمله موانع تحقق عدالت اجتماعی و سیاسی است. در یک نگاه، بررسی ها نشان داد که آموزه های نهج البلاغه، بازتاب های گسترده و عمیقی بر اندیشه های امام خمینی(ره) در زمینه عدالت اجتماعی و سیاسی دارد. در واقع، ریشه اندیشه و رفتار حضرت امام(ره) در این زمینه را می توان در نهج البلاغه یافت. بررسی هم زمان و تطبیقی عدالت سیاسی و اجتماعی در نهج البلاغه و اندیشه امام خمینی(ره)، از نوآوری های پژوهش حاضر تلقّی می گردد.

آن‌چه در این پژوهش مدنظر است چگونگی استفاده عارف از زبان فلسفی برای بیان معانی عرفانی است. از زمان ابن عربی به بعد، برخی از عارفان در تدوین کتب عرفانی، از زبان فلسفی استفاده نمودند، آنان در تبیین و شرح معانی عرفانی، گاهی لفظ فلسفی را استفاده کرده و معنا را تغییر داده‌اند؛ و گاه علاوه بر این‌که معنای فلسفی را برای لفظ فلسفی پذیرفته‌اند، در معنا توسع داده‌اند، و گاه در یک بحث مشترک، لفظ فلسفی را رها کرده و به فروعات اکتفا نموده و خود لفظی برای آن وضع کردند؛ مانند تجلی که در رابطه بین وجود عالی و وجودات دانی، جایگزین نظام علیت فلسفی شده است. همه این موارد سبب شد که برخی از فلاسفه تصور نمایند که این به دلیل شیوه و روش معرفتی است که عارف به‌کار برده و در نتیجه دچار خطا شده و به مطلوبی اشتباه دست یافته است. با توجه به گستردگی مباحث، مبنای انتخاب اصطلاحات بر اساس دیدگاه فلسفی و عرفانی امام بوده است و بررسی شده که چگونه عارف با زبان فلسفی اصل توحید وجودی و نظام تجلی را تبیین و شرح می‌دهد و نظام فکری خود را بر اساس آن تبیین می‌کند. هم‌چنین درباره شیوه معرفت عرفانی با تحلیل صحیح از کتب عرفانی و آثار مشائین، مشخص شده که مقدمات معرفت در هر دو علم یکسان بوده و تنها شیوه به کارگیری متفاوت است. معرفت فلسفی معدّ معرفت عرفانی است نه متناقض با آن و همچنین موانع وصول به معرفت شرح داده شده است و این‌که روش فلسفی و کشف اعلای اربابان ذوق میزانی است برای تشخیص معارف صحیح از ناصحیح، پس خطای مستشکلان این است که تفاوت در شیوه استعمال و وصول را دلیل بر ضدیت و تناقض دانسته‌اند. روش این پژوهش، روش تعلیلی و شیوه کتابخانه‌ای است.

کتاب العلوم العالیه متعلّق به عارف نامور شیعی سید حیدر آملی است که جزو آثار فخیم این عارف است. او در این رساله مانند بقیه کتابهای خویش، در تالش است میان شیعیان و اهل تصوف، آشتی برقرار کرده و مطالب درست عرفان نظری را در انطباق و نه در تضاد با معارف واالی شیعه، معرفی نماید. تقسیمهایی که از توحید ارائه کرده است مانند تقسیم به »الوهی و وجودی« و همچنین سهگانه: »وحی و الهام و کشف« و سهگانههای دیگری که مترتب بر آن است؛ اساس مطالب سید را در این رساله، تشکیل میدهد. در این رساله، توحید که اساس معارف االهی و جانمایه اصلی مباحث عرفان نظری است، به گونهای طرح و عرضه شده است که بتواند نظر اهل معرفت را جلب کند و از چالشها و جدالهایی که در پارهای از موارد مطرح می شود، بر کنار بماند. او پس از ذکر مقدمه، کتاب خویش را در ده بخش جداگانه، قرار داده و برای هر بخش از آن، کلمه » نوع « را برگزیده است. رساله پیشرو دارای دو بخش، و بخش نخست شامل مقدّمهای تحلیلی است که پس از بررسی اجمالی آرا و افکار سید به مقایسه اندیشههایوی با اندیشههای عرفانی امام خمینی)ره( در مسائلی همچون »کشف و الهام و وحی، توحید و نبوت و والیت« پرداخته است. سبک و سیاق آثار امام خمینی)ره( در عرفان و اخالق عرفانی به گونهای تنظیم یافته که عمدتا با محتوا و سبک آثار سید حیدر، قابل مقایسه نیست؛ ولی می توان با جستجو در آثار آن دو به تفاوتها و اشتراکهایی در همان زمینه های یاد شده، توجه کرد که در مجموع نقاط اشتراک بیش از تفاوتها میباشد. در بخشدوّم با توجه به اینکه این اثر تاکنون چاپ و مورد بررسی قرار نگرفته است بر پایه آیین تحقیق و تصحیح متون عمل شده است. به این معنا که نخست متن حروفنگاری و سپس به تصحیح و تحقیق متن با استخراج مصادر، آیات و روایات و ویرایش متن و نگارش پانوشت و بیان منابع نقلقولها پرداخته شده است.

شیوه سلوک و اعمال سالکانه شخصیتهای عرفانی، ریشه در مبانی و خاستگاه نظری آنها دارد. به‌جرئت می‌توان گفت امام خمینی (قدس‌سره) شخصیتی است تأثیرگذار در سیر تطور عرفان اسلامی و دارای مکتب و مشرب عرفانی متعالی و شامخ که توانستند عرفان ناب اسلامی را احیاء کرده و با بهره‌مندی از قرآن کریم به عنوان «کتاب سیر و سلوک» و با بهره گیری از سیره علمی و عملی اولیای الهی (علیهم‌السلام)، عرفان را از انزوا بیرون آورده و با تشکیل حکومت اسلامی، خویش را با همه عرفا متمایز سازند و از آن طریق انسان‌ها را به «صراط مستقیم» سوق دهند؛ لذا استخراج و بررسی و تحلیل «مبانی سیروسلوک عرفانی» آن عارف کامل از جهات مختلف حائز اهمیت بوده و ضروری است و در این رساله به این مسئله مهم و حیاتی پرداخته شده است. نویسنده در این پژوهش که به‌صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است؛ مبانی سیر و سلوک عرفانی امام خمینی (قدس‌سره) را در چهار محور: «مبانی دین شناختی»، «مبانی خدا‌شناختی»، «مبانی جهان شناختی» و «مبانی انسان شناختی» مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که: طبق منظومه عرفانی امام (قدس‌سره) عرفان اسلامی که برگرفته از اسلام ناب محمدی (صلی‌الله علیه و آله و سلم) و مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است دارای برنامه ای جامع و کامل برای سعادت دنیوی و اخروی انسانهاست و انسان عارف به‌عنوان «حقیقت واحدِ ذو مراتب» با پیروی از «انسان‌های کامل» به‌عنوان تنها هادیان طریق الی الله، می تواند با جمع بین «شریعت» و «طریقت» و «حقیقت» در تمام سفرهای عرفانی، «اعمال سالکانه» و تطهیر روح و با «سلوک خدامحورانه»، به‌سوی حضرت حق هجرت کرده و با طی مراتب به ‌غایت مقامات عرفانی یعنی «ولایت مطلقه» که همان «خلافت محمدی (صلی‌الله علیه و آله و سلم)» و «ولایت علوی (علیه‌السلام)» است؛ واصل شود. حضرت امام (قدس‌سره) این شیوه سلوک عرفانی را با تعبیر «سلوک ولایتى» طرح و تبیین کرده اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آراء تربیتی امام خمینی (ره) به شکل گیری شخصیت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی انجام شده است. در این پژوهش که به روش مروری کتابخانه ای انجام شده است با توجه به اینکه سردار سلیمانی به عنوان یک قهرمان در تاریخ معاصر مطرح است لذا ابعاد شخصیتی آن شهید بزرگوار از زوایای مختلف اخلاقی، فردی، اجتماعی و سیاسی بیان شده است. اصول مهم تربیتی از دیدگاه امام خمینی (ره) نیز مانند توحید، تفکر، اخلاق، ساده زیستی، ایثار و... به تفصیل شرح داده شده است و از آثار مهم آن حکیم فرزانه بویژه چهل حدیث، شرح حدیث جنود عقل و جهل، آداب الصلاه و صحیفه نور استفاده گردید و نشانه های انسان کامل از نگاه ایشان توضیح داده شد. همانطور که در مطالعات گوناگون نیز نشان داده شد با توجه به اینکه سردار سلیمانی دارای ویژگی های برجسته ای مانند ایمان، اخلاص، ایثار، شهامت، وطن دوستی و جامعیت بودند می توان گفت همه اینها را مرهون بستر تربیتی امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی به رهبری ایشان هستند. بنابراین نظام اسلامی با طراحی بنیانگذار خود می تواند انسان های شایسته ای چون سردار را به جامعه بشری تحویل دهد.

این نوشتار در صدد بررسی چیستی ظاهر و باطن هستی از منظر امام خمینی و علامه طباطبائی در دو کتاب مصباح الهدایه و رساله الولایه می باشد. مباحث این دو رساله می‌تواند به عنوان مکمل یکدیگر به کار گرفته شود. عمده ی مباحث کتاب مصباح الهدایه پیرامون سریان ولایت و خلافت و نبوت در کل هستی و چگونگی آن در قوس نزول می باشد. در رساله الولایه حضرت علامه با اشاره ی اجمالی به نشئات مربوط به قوس صعود نحوه‌ی سلوک انسان در قوس صعود را متذکر شده اند. طریق اصلی علم یافتن به حقیقت خود و حقیقت هستی توسط انسان طریق معرفت النفس است که هم امام و هم علامه به آن اذعان دارند. با نظر به جایگاه هر یک از عقل و قلب در فهم ظاهر و باطن عالم، در خواهیم یافت که برای وصول حقیقت و باطن عالم باید وجود انسان متحول شود و صرف اطلاع عقلی از مفاهیم برای انسان کافی نیست. توسط عقل می-توان حقایق را به صورت برهانی دریافت و از توهم نجات یافت اما برای ارتباط با خود حقایق باید اصل گوهر وجودی انسان متحول و با حقایق متحد شود. اولین منزل برای رابطه با حق معرفت النفس است. چرا که حق در کل هستی که انسان و ظاهر و باطنش نیز جزوی از این هستی است، سریان دارد. هر حقیقت غیبی به واسطه‌ی نبی ظهور می‌یابد. نبوت در تمام مراتب هستی جاری است. از آنجا که نبی خود مظهر اسم الله است، در هر نشئه متناسب با استعداد موجودات همان نشئه، هر موجودی را به کمال خود می-رساند.