جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با بررسى اجمالى معرفت شناسى علوم تجربى بالعموم و علم مدیریت به طور خاص، در این مقاله، جایگاه این علوم در بین معارف بشرى بازشناسى شده و سپس به تبیین معرفت شناسى مدیریت اسلامى به عنوان پیش فرض مهم براى ورود به دانش مدیریت اسلامى پرداخته و آبشخورهاى معرفتى اى را که این دانش از آن تغذیه مى نماید، شناسانده شد، تا هم توجیهى معقول براى چنین دانشى فراهم آید و هم مبادى و لوازم منطقى براى ورود به این دانش شناسایى گردد. این مقاله توانسته است بر این نکته تأکید کند که علم مدیریت همچون تمامى شاخه هاى علوم انسانى متأثر از مبادى و مبانى خاص معرفتى است و تحت تأثیر آن مبانى، روش و منابع نیز معین مى گردد. در حال حاضر منبع و روش هردو محکوم نوعى معرفت شناسى حس گرایانه شده است که باعث گردیده از دیگر روش ها و منابع معرفتى آگاهانه عدول نماید. آنچه معرفت شناسى دینى در اختیار مى گذارد، علاوه بر تأیید برخى کاربرد روش ها و منابع معرفتى دیگر، با شکستن نگرش انحصارگرایانه آنها، روش ها و منابع دیگرى را فراروى امر پژوهش قرار مى دهد. استفاده از منابع وحى، بدیل دیگرى است که معرفت شناسى دینى ارائه مى دهد و مدیریت اسلامى با تأثیرپذیرى از این نوع معرفت شناسى، بسطى دیگر در موضوعات و روش هاى خود پیدا مى کند. مقاله حاضر رویکرد معرفت شناسانه را بازبینى کرده، تأثیر آن را در حوزه هاى متنوع مدیریتى بیان مى کند.

این رساله با بررسی اجمالی از معرفت شناسی علوم تجربی بالعموم و علم مدیریت بالخصوص درصدد است تا جایگاه این علوم را در بین معارف بشری بازشناسی نماید و آنگاه با تبیین معرفت شناسی مدیریت اسلامی به عنوان پیشفرض مهم برای ورود به دانش مدیریت اسلامی ، علاوه بر معرفی جایگاه آن در بین دیگر معارف بشری ، آبشخورهای معرفتی را که این دانش از آن تغذیه می نماید بشناساند تا هم توجیهی معقول برای چنین دانشی فراهم آید و هم مبادی و لوازم منطقی برای تهیه و ورود به این دانش شناسایی گردد.

جایگاه انسان در علوم انسانی به گونه ای است که سبب شده همگرایی آن با علوم طبیعی در عینیت معرفت شناسی و وحدت روش شناختی به چالشی اساسی تبدیل شود. مطالعات فلسفی توانسته اند این چالش و مرز میان علوم انسانی و علوم طبیعی را از طریق طرح پرسش های معرفت شناسی، هستی شناسی، روش شناسی و انسان شناسی در پیش روی علوم انسانی برجسته سازند. سازمان و انسانِ سازمانی نیز که موضوع مطالعات دانش مدیریت است در مواجهه با پرسش های انسان شناسی فلسفی قرار گرفته است. دستگاه فلسفه اسلامی نیز با حفظ مبانی متافیزیکی خود، انسان را در مرکز مطالعات فلسفی قرار داده است. ازمیان آن مطالعات، حکمت متعالیه به عنوان آخرین دستاورد فلسفی در فرهنگ اسلامی به گونه ای خاص و متفاوت با دیگر مطالعات فلسفه اسلامی به این موضوع پرداخته است. در این مقاله سعی می شود افزون بر طرح اصول کلیدی انسان شناختی حکمت متعالیه، تأثیرهای بالقوه آن بر دانش مدیریت و سازمان تحت عنوان انسان سازمانی مورد بررسی قرار گیرد؛ اما پیش از آن، مروری اجمالی بر طرح برخی اندیشه های نظری در زمینه انسان سازمانی که باعث چرخش های اساسی و متفاوتی در نظریه های سازمان و مدیریت شده است صورت می گیرد.

بهره گیری از مدل مکانیکی و آشوب در فیزیک، دو رویکرد نظم گرا و ضد نظم گرا در مطالعات سازمانی را به همراه داشته است. سازمان نظم گرا، نظم را واقعیتی اصیل دانسته و درصدد است تا تئوری هایی برای ایجاد یا تقویت آن در سازمان خلق کند. در مقابل سازمان ضد نظم گرا، بی نظمی را واقعی قلمداد کرده و به دنبال آن است که تا تئوری های خود را بر این اصل بنا نماید.این مقاله تبیینی فلسفی از به کارگیری دو رویکرد مکانیکی و آشوب در مطالعات سازمانی ارایه می کند.در پایان تلاش شده تا با نگاه به فلسفه اسلامی امکان تولید تئوری دیگری از سازمان مورد بررسی قرار گیرد. نویسنده بر این باور است که تبیین طولی از سلسله مراتب هستی که در پی آن سلسله مراتبی از معرفت شکل می گیرد، نگرشی عمیق تر از نظم در جهان را ارایه می دهد و جایگاهی والا برای معنویت در مطالعات سازمانی مشخص می کند.

مطالعات سازمان و مدیریت نشان داده است که تحت تاثیر رویکردهای متعدد و گاه متضاد دستخوش تحولات عمدهای قرار گرفته است و دلیل آن، تحول در منابع و روش های معرفتی است که همواره به عنوان عوامل ناپایدار در محیط پیرامون مطالعات سازمان و مدیریت اتفاق افتاده است. از رویکرد مکانیکی و آشوب تا رویکرد اثباتی و معنایی که تحول اساسی در حوزه های معرفت شناسی، هستی شناسی، روش شناسی و ... را در پی داشت؛ همگی بیانگر تاثیرپذیری مطالعات سازمان و مدیریت از این تحولات است. در این مقاله سعی شده است بخشی از تحولات روشی و معرفتی در مطالعات سازمان از دریچه رویکرد معناگرایی بررسی شود. این تحولات زمانی آغاز شد که عنصر معنا در فهم و تفسیر رفتار عاملان اجتماعی جایگاه ویژه ای پیدا کرد. اینکه این تحولات چگونه مطالعات سازمان و مدیریت را تحت تاثیر قرار داد، سوال مهمی است که مقاله به دنبال بررسی و پاسخ به آن است. بررسی به روش توصیفی ‐ تحلیلی و با مراجعه به منابع اصلی انجام پذیرفته است.