جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«صدق و دیگر معماها»، مجموعه‌ای از برخی نوشته‌های «مایکل دامت» است که به مباحثِ معنا و فهم، زمان و علیت، گذشته، واقع‌گرایی، منطق، برهان، ابهام و خود فلسفه می‌پردازد. این نوشته‌ها بخش قابل‌توجهی از سِیر حرفه‌ای دامت -از سال 1959 تا 1975- را شامل می‌شود، و بازتابی از دغدغه‌های متنوع او در آن دوره‌ است. در این اثر دو مسئله محوری‌اند؛ یکی ناظر به مجادلاتی دربار‌‌ه‌ واقع‌گرایی است، و دیگری به این دیدگاه مربوط است که کاربردِ یک عبارت معنای آن را تعیین می‌کند. دامت این دیدگاه را از «ویتگنشتاینِ متأخر» وام گرفته و کار او عمدتا تلاش برای استدلال به نفع این برنهاد، توضیح محتوا و استنتاج نتایج آن است. از نظر دامت، یکی از مهم‌ترین نتایج این برنهاد به مجادله واقع‌گرایی مربوط می‌شود. بسیاری از فیلسوفانِ دیگر اهمیت اصلیِ کار دامت را دقیقا در درک پیوند میان دو مسئله فوق می‌دانند. «صدق و دیگر معماها»، اولین تلاش‌های او برای بررسی این مسائل است.

«صدق و دیگر معماها»، مجموعه‌ای از برخی نوشته‌های «مایکل دامت» است که به مباحثِ معنا و فهم، زمان و علیت، گذشته، واقع‌گرایی، منطق، برهان، ابهام و خود فلسفه می‌پردازد. این نوشته‌ها بخش قابل‌توجهی از سِیر حرفه‌ای دامت -از سال 1959 تا 1975- را شامل می‌شود، و بازتابی از دغدغه‌های متنوع او در آن دوره‌ است. در این اثر دو مسئله محوری‌اند؛ یکی ناظر به مجادلاتی دربار‌‌ه‌ واقع‌گرایی است، و دیگری به این دیدگاه مربوط است که کاربردِ یک عبارت معنای آن را تعیین می‌کند. دامت این دیدگاه را از «ویتگنشتاینِ متأخر» وام گرفته و کار او عمدتا تلاش برای استدلال به نفع این برنهاد، توضیح محتوا و استنتاج نتایج آن است. از نظر دامت، یکی از مهم‌ترین نتایج این برنهاد به مجادله واقع‌گرایی مربوط می‌شود. بسیاری از فیلسوفانِ دیگر اهمیت اصلیِ کار دامت را دقیقا در درک پیوند میان دو مسئله فوق می‌دانند. «صدق و دیگر معماها»، اولین تلاش‌های او برای بررسی این مسائل است.

ترجمه ماشینی: این ارزیابی انتقادی مبتنی بر اطلاعات تاریخی از شرح دامت از اشیاء انتزاعی، برخی از پیش‌فرض‌های فرگه‌ای شرح دامت را به تفصیل بررسی می‌کند و در عین حال با رویکردهای پدیدارشناختی و کار اخیر در مورد مسئله موجودیت‌های انتزاعی نیز درگیر می‌شود.

نگاه‌های متفاوتی وجود دارد دربارۀ ماهیت فلسفۀ تحلیلی و این که دقیقاً چه کسی یک فیلسوف تحلیلیِ واقعی به شمار می‌آید. اگر دقیق‌تر نگاه کنیم، دوگانۀ تحلیلی-قاره‌ای مسلماً مشکل‌ساز است. همان‌طور که برنارد ویلیامز اشاره کرده‌است، تقسیم فلسفه به تحلیلی و قاره‌ای یک دسته‌بندی عجیب و بدون معیار واحد است. فلسفۀ تحلیلی را سنتی می‌دانند که از یک طرف از فرگه و از طرف دیگر از مور و راسل شروع شده ‌است و در کشورهای انگلیسی‌زبان رواج و غلبه دارد. پارادایم فلسفۀ تحلیلی از یک طرف پوزیتیویسم منطقی حلقۀ وین و به طور عام‌تر تجربه‌گرایی منطقی است که از دل آن برخاسته‌ است و از طرف دیگر فلسفۀ تحلیل زبانی که در کمبریج و آکسفورد رایج بوده و خویشاوند آن است.

دیویدسون با تأثیرپذیری از فیلسوفانی چون فرگه، تارسکی و کواین، به طرح نظریة معنایی می‌پردازد که حاوی نظریة صدقی به شکل نظریة صدق تارسکی است. نظریة دیویدسونی، از یک‌سو، صوری و شرط صدقی و از سوی دیگر تجربی است؛ از این‌رو، کاربرد آن برای ارائة تعبیری از زبان و سخنان گویندگان، منوط به برآورده شدن محدودیت‌هایی صوری و تجربی است. محدودیت‌های صوری را دیویدسون، از کارهای تارسکی در باب کفایت صوری تعریف صدق می‌گیرد و برای آزمودن تجربی، آن را به معبر رادیکال می‌سپارد. دیویدسون عناصر دیگری نیز در کارهای خود وارد می‌کند؛ همچون پایبندی به کل‌گرایی و نیز، لحاظ الگوهایی عقلانی که تحت اصولی مانند اصل حسن ظن مطرح می‌شود. دامت دربارة بخش‌های گوناگون نظریة معنای دیویدسونی انتقادات صریح و گوناگونی مطرح می‌کند. وی کاربرد مفهوم صدق را در قلب یک نظریة معنا نمی‌پذیرد و معرفت صریح به شروط صدق در این نظریه‌ها را مشکل‌‌ساز می‌داند. در این نوشته، پس از بیان نظریة معنای دیویدسون، چارچوب پروژة تعبیر رادیکال را معرفی و در ادامه، مهم‌ترین انتقادات دامت را بر آن بیان می‌کنم. در نهایت بررسی خواهد شد که آیا انتقادات دامت، با توجه به نوع و حد ادعاهای دیویدسون، پذیرفتنی است یا خیر؟

اصطلاح «ضد واقع‌گرایی» نخستین بار توسط مایکل دامت، فیلسوف معاصر تحلیلی، معرفی شد. اما بحث وی نه در باب وجود یا عدم وجود طبقه‌ای خاص از اشیاء، بلکه پیرامون احکام و تصدیقات زبانی است. در نگاه او، برای حل منازعات متافیزیکی، به ویژه مناقشة میان واقع‌گرایی و ضد واقع‌گرایی، ابتدا باید نظریة معنایی باکفایت در باب معانی احکام، و نیز مفهوم مناسبی از صدق را انتخاب کرد. در این صورت، می‌توان نزاع میان این دو رهیافت را به منازعه‌ای در باب معنای احکام مذکور تبدیل کرد. دامت با انتقاد از موضع واقع‌گرایان معتقد است که نمی‌توان در باب معنا و نیز صدق و کذب احکام زبانی قضاوتی داشت مگر آنکه پیشاپیش، شواهد مناسبی برای این کار در دست داشته باشیم. فهم یک جمله، در نظر دامت، عبارت است از ظرفیت و توانایی تشخیص اینکه چه چیزی شاهدی له یا علیه آن جمله محسوب می‌شود. به همین دلیل، در رهیافت ضد واقع‌گرایانه، هیچ تضمینی وجود ندارد که هر جمله‌ای، به طور متعین، صادق یا کاذب باشد. به عبارتی، نمی‌توان تأیید کرد که هر حکمی، مستقل از معرفت و توانایی‌های انسانی در وارسی شواهد، لزوماً یا صادق است یا کاذب، ادعایی که مدافعان واقع‌گرایی بر آن تأکید می‌کنند. در نگاه واقع‌گرایان، جهان یا به گونه‌ای است که حکمی مفروض بر آن اساس صادق است و یا نه، که در این صورت حکم مذکور کاذب خواهد بود، و این صادق یا کاذب بودن مستقل از معارف ما در این باره است. در این نوشته، پس از معرفی دو رهیافت واقع‌گرایی و نا-واقع‌گرایی، و نیز طرح موضع ضد واقع‌گرایانة دامت، رابطة آن را با نظریة معنای مورد نظر وی بررسی و تبیین خواهیم کرد.

دونالد دیویدسون با تأثیرپذیری از فلاسفه ای همچون فرگه (G. Frege)، تارسکی (A. Tarski) و کواین (W. V. Quine)، به طرح نظریة معنایی می پردازد که در بطن خود حاوی نظریة صدقی است به شکل نظریة صدق تارسکی. نظریة دیویدسونی، از یک سو، نظریه ای صوری (Formal) و شرط صدقی (Truth-conditional) است و از سوی دیگر، نظریه ای تجربی (Empirical). به همین دلیل، بکارگیری آن برای ارائه تعبیری از زبان و اظهارات گویندگان، منوط به برآورده شدن محدودیت هایی صوری و تجربی است. محدودیت های صوری را دیویدسون از کارهای تارسکی درباب کفایت صوری (Formal Adequacy) تعریف صدق اخذ می کند و برای آزمودن تجربی، آن را به دست معبر رادیکال می سپارد. وی عناصر دیگری را نیز در کار خود وارد می کند، همچون پایبندی به کل گرایی (Holism) و نیز لحاظ الگوهایی عقلانی، که تحت اصولی مانند «اصل حسن ظنّ» (the Principle of Charity) مطرح می شوند. اما مایکل دامت انتقادات صریح و مختلفی را در مورد بخشDavidsonهای گوناگون نظریة معنای دیویدسونی مطرح می کند. وی با بکارگیری مفهوم صدق در قلب یک نظریة معنا مشکل دارد و معرفت صریح (Explicit Knowledge) به شروط صدق در این نظریه ها را مشکل ساز می داند. در این نوشته، پس از طرح نظریة معنای دیویدسون، به معرفی چارچوب پروژة تعبیر رادیکال می پردازم و در ادامه، مهمترین انتقادات دامت را بر نظریة معنای دیویدسونی بیان خواهم کرد. در نهایت، این موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت که آیا انتقادات دامت، با توجه به نوع و سطح ادعاهای دیویدسون، پذیرفتنی است یا خیر؟