جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شاخص های رشد از سنین طفولیت تا جوانی از مسائلی است که از منظر دین و احکام فقهی مترتب بر آن قابل بررسی می باشد. رشد ، یک ملکه نفسانی و به منزله یک تحول فکری در انسان است ، که از منظر فقهای امامیه، متضمن وصفی که موجب برطرف شدن محجوریت از شخص می شود . رشد یعنی رسیدن به سنی که شخص، توانایی تشخیص حُسن و قُبح و نفع و ضرر و همچنین تمیز اوامر و نواهی را داشته باشد. شرط رفع حجر صغیر و تحقق اهلیت او، بلوغ و رشد با هم است. بر اساس آیات و روایات و اجماع فقها، شاخص های رشد تحت مؤلفه های عقل و بلوغ وسن ، در ابعاد رشد جسمی، شناختی، عبادی، اخلاقی و عاطفی قرار می گیرند . رشد یک امر نسبی است. از دیدگاه اسلام ، رشد معنای ارزشی و اخلاقی گسترده ای دارد. این کلمه در متون اسلامی معنای هدایت، نجات، صلاح و کمال یافتن است. بنابراین رشد در تعالی انسان جایگاه والا و ارزشمند دارد و انسان در مسیر کمال خویش می تواند به آن دست یابد. رشد در قرآن به معنای رشد جسمانی نیست. واژه رشد در فرهنگ قرآنی از واژه های حوزه عقل و فکر انسان است. رشد، کمال عقل است. از این رو نمی توان کسی را که عاقل است ، رشید نامید مگر اینکه به درجه کمال عقل برسد و دیگر اینکه از میان راههای مختلف قادر به انتخاب احسن باشد و همچنین انتخابش مبتنی بر حجت باشد ،که هر کدام از اینها مستندات قرآنی دارد. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی می باشد، اقوال و دلایل فقها در زمینه شاخص های رشد بررسی شده. در تمیز رشد از بلوغ، به طور معمول کودک سالم همراه با بلوغ جسمانی ، رشد عقلی نیز پیدا می کند. اما پرورش عقل قاعده عمومی نیست و گاه ممکن است مدتها به تاخیر بیفتد یا هیچ گاه تحقق نیابد. بر این اساس در فقه، درباره بلوغ و رشد و موضوعیت آنها برای تحقق اهلیت تصرف و اینکه آیا هردو به طور مستقل شرط تحقق اهلیت اند یا یکی از آن دو کافی است یا یکی اماره دیگری است احتمالاتی وجود دارد ، که همه این احتمالات مبتنی بر تفسیرهای مختلفی است که از آیه ابتلاء ارائه شده است. دلیل فقها بر لزوم احراز رشد و شرطیت آن درامور مالی ، استناد به آیات و روایات می باشد و همچنین بر اساس ادله فقهی، در امور عبادی و کیفری ، هرچند رشد لحاظ نمی شود وبلوغ و عقل شرط می باشد، اما عقل در این موارد، همان رشد عقلایی و اخلاقی می باشد.. از نظر فقها، در زمینه اعتبار عدالت در رشد در امور مالی، تردید و اختلاف وجود دارد و منشأ این اختلاف نیز اطلاق ادله می باشد. همچنین از نظر حقوق و کنوانسیون حقوق کودک، برای خروج از کودکی و دست یابی به شاخص های رشد، بلوغ و عقل لازم و ضروری است. رشد ، محصول تعامل متقابل وراثت و محیط است. و عوامل، موانع و راهکارهایی در این زمینه مؤثر است. مسأله شناخت در رشد کودک، از اصلی ترین مباحث است . در اینجا، خانواده و جامعه وظیفه خطیری بر عهده دارند.

رشد کیفری یکی از عناوین نسبتا جدید در ادبیات حقوق کیفری به شمار می رود. پر رنگ شدن این بحث در جامعه حقوقی بیش از آن که ناشی از یک چالشِ نظری صِرف میان صاحب نظران عرصه فقه و حقوق باشد، برخاسته از تنگنایی است که در عمل، از متوجه ساختن مسوولیت کیفری به افرادی به وجود آمده است که وجدان عرفی، هم چنان آنان را کودک می شمرد در حالی که دیدگاه مشهور، مقتضی واکنشی برابر با واکنشی است که علیه پدران آنان صورت می پذیرد.در این نوشتار سعی بر آن است تا مبانی دیدگاه مشهور مبنی بر کفایت بلوغ در مسوولیت کیفری مورد بازخوانی مجدد قرار گیرد. این بازخوانی ما را بدین نتیجه رهنمون می شود که در میان نصوص قرآنی و به خصوص روایی که ستون فقرات نظام حقوقی اسلام را تشکیل داده اند و نیز در کلمات فقهای عظام، شواهد بسیاری بر اعتبار رشد عقلانی به عنوان شرط مسوولیت کیفری وجود دارد.