جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

احتجاجات متعددی از امام رضا(ع) با موضوعات گوناگون در منابع مختلف، به جا مانده است. در این پایان نامه با روش توصیفی و تحلیلی، احتجاجات امام رضا(ع) بررسی شده و بر این اساس مهم‌ترین موضوعات در احتجاجات امام(ع)، توحید، نبوت و امامت است که موضوع توحید، بیش‌ترین تعداد احتجاج را دارد که با گروه‌های مختلف مثل مشبهه و اهل‌کتاب انجام گرفته است. در احتجاجات امام رضا(ع) روش‌های گوناگونی با توجه به موضوعات مختلف، دیده می‌شود. در موضوع توحید، استشهاد با آیات قرآن، خردگرایی و درگیر کردن ذهن مخاطب، استفاده از مثال برای روشن کردن مطلب مورد نظر، در نظر گرفتن سطح فکری مخاطب، رعایت اصل ایجاز و کوتاه سخن گفتن، استشهاد با روایات، استشهاد با تفسیر آیات و صفات خداوند و استشهاد با عقل صورت گرفته که در این بین، استشهاد با عقل بیش‌ترین بسامد و تعداد احتجاج را دارد. در موضوع نبوت، استشهاد با آیات قرآن و تفسیر درست آن، استشهاد با جدل، فرصت دادن به طرف مقابل، تحمل عقاید و آراء مخالف، استشهاد با معلومات طرف مقابل، استشهاد با منابع مورد قبول طرف مقابل و استشهاد با علم به وقایع و اقوام گذشته، صورت گرفته که در این بین، استشهاد با آیات قرآن و تفسیر درست آن، بیش‌ترین بسامد و تعداد احتجاج را دارد. و در موضوع امامت استشهاد با آیات قرآن، استشهاد با روایات و استشهاد با مسلّمات تاریخ صورت گرفته که در این بین، استشهاد با آیات قرآن، بیش‌ترین بسامد و تعداد احتجاج را دارد. به طور کلی در بین احتجاجات امام رضا(ع)، استشهاد با آیات قرآن، بیش‌ترین بسامد را دارد. در این پژوهش علاوه بر بررسی موارد فوق، مخاطبین امام رضا(ع) در احتجاجاتشان نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیدهبررسی شبهات عصمت امامان یکی از ابحاث مهم کلام بوده است، شبه استدلالی است که از مقدمات فاسدی تشکیل می‌شود که حقی را باطل یاباطل را حق جلوه می‌دهد و عصمت لطف الهی و ملکه نفسانی است که باوجود آن مکلف از ترک واجب در فعل حرام اختیارا جلوگیری می‌کند. و امام کسی است که دارای رهبری عمومی در اموردین و دنیابه صورت نیابت از پیامبر می‌کند.در این نوشتار شبهات عصمت امام رضا (ع) و امام جواد (ع) بررسی می‌شود که از طرف بعضی مخالفین ارائه شده است. وآنها را براساس شواهد تاریخی، کلامی پاسخ داده می‌شود، مانند این که شبهه معروفی درباره امام رضا (ع) شده که چرا ولیعهدی ظالمین را قبول کرده در حالیکه در قرآن کریم از رکون و میلان پیدا کردن به ظالمین نهی شده است، پاسخ این شبه این است که به صورت اکراهی که از طرف مامون صورت گرفته بود و شواهد آن در تاریخ ثبت شده امام به خاطر مصلحت و صلاح دید آن وقت این ولی عهدی را پذیرفته و از آن موقعیت برای خدمت به اسلام و مسلمین بسیار بهره برده است. و شبه معروف در باره امام جواد (ع) این که چرا بادختر قاتل پدرش که دختر مامون می‌باشد ازدواج کرد در حالیکه خود آن زن هم دست پرورده دستگاه خلافت عباسی بوده و امام از این ازدواج امتناع نکرده است، و بناء بر قانون اسلام در ازدواج کفو بودن همسر لازم بود، و آن زن کفو امام نبود است.پاسخ این شبه این است که این ازدواج با اصرار مامون و کاملا جنبه سیاسی داشت و امام در این امر مجبور بوده است، و در سیرت بعضی پیامبران و امامان دیگر در این گونه حالات اتباع کرده، یکی از شبهات معروف اینکه چرا این دو امامان (ع) بر اقامه حکومت عباسی قیام نکرده و از موقعیت سیاسی و اجتماعی خودشان استفاده نکرده اند؟جوابش این است که وضعیت سیاسی آن زمان برای تشکیل حکومت سازگار نبوده بلکه گاهی جاسوسان دست به کمک می‌آمدند، تا این سلسله امامت را متهم کرده و از بین ببرند، و درآن زمان دو قسم از قیامها مذهبی و غیر مذهبی صورت گرفت، و امامان (ع) قیامهای مذهبی را تایید می‌کردند، ولی آنها هم در تشکیل حکومت موفق نشدند، و امامان (ع) برای ترتیب نفوس و هدایت امت کوشیده و انقلاب فرهنگی و اجتماعی مسلمانان در زمینه علم و دانش برپا کردند.

مجموعه مناظرات امام رضا علیه السلام از جمله منابع غنی شناختی است که از دید بسیاری از اندیشمندان، فلاسفه و مفسران مغفول مانده است و یا بررسی هایی در حد گزارش و مختصر بر روی آن صورت گرفته است؛ در حالی که این مناظرات نیاز به تحقیقاتی جامع و گسترده در علوم گوناگون دارد. مناظره امام رضا علیه السلام با سلیمان مروزی از مناظرات ارزشمندی است که از چندین بعد قابل تعمق و مداقه است. در این مناظره از یک سو وجود مبارک امام رضا علیه السلام در جایگاه امامت و عصمت و در سوی دیگر متکلم بزرگ خراسان است که به جهت جدیت او در پیروزی و لجاجتش گفتگیی منحصر به فرد را رقم زده است؛ بنابراین این گفتگو از بعد تربیتی و روانشناختی دارای بطون و لایه های جدید و جالب توجهی است که می تواند از ارتباط و بحث های کلامی باشد که تا حد توان بر کشف و شناخت این لایه ها کوشش شده است. اما بعد فلسفی و کلامی آن به دلیل موضوعاتی که بدان پرداخته شده است بسیار مهم و البته دارای نقاطی مبهم است.این موضوعات شامل بداء و اراده است که تمرکز این تحقیق برقسمت اراده می باشد. اراده از موضوعات چالش برانگیزی است که همیشه در مورد آن اختلاف آراء وجود داشته و دارد؛ لذا تلاش گردیده است شرحی اجمالی و در عین حال جامع بر این قسمت از مناظره ارائه گردد و نیز دیدگاه حقیقی آن امام همام و نقاط اختلاف آن با رأی فلاسفه مطرح و تبیین گردد.