جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫نهضت و قيام کربلا مهم‌ترين قيام اصلاحي در تاريخ اسلام بود و تأثيرات شگرفي در عرصه‌هاي ديني، فرهنگي، سياسي و اجتماعي بر ديگر قيام‌ها داشته است. اين رساله به بررسي مهم‌ترين تأثيرات نهضت امام حسين(ع) بر حرکت‌هاي اصلاحي و جنبش‌هاي سياسي و مذهبي، از سال 61 هجري تا پايان قرن دوم، با تأکيد بر بُعد الگويي حرکت امام حسين(ع) ، پرداخته است. سه عامل عدم بيعت با يزيد، دعوت مردم کوفه از امام، و امر به‌معروف و نهي از منکر، در نهضت تاريخي و بيدارگر امام حسين(ع) دخيل بود که با توجه به سخنان آن حضرت، عامل سوم جهت احياي سنت و سيره جد بزرگوارش از اهميت ويژه‌اي برخوردار بوده است. نتيجه اين نهضت، بيداري مسلمانان، الگوسازي براي نهضت‌هاي ديگر، و رواج روحيه شهادت‌طلبي بود. پس از قيام حسيني، تنفر از دستگاه اموي سرتاسر جهان اسلام را فراگرفت و اعتراضات نسبت به يزيد شدت يافت. مردم کوفه نيز در قيامي با عنوان "توابين"، دست به شمشير بردند، و بعدها مختار ثقفي انتقام سختي از عاملان و قاتلان کربلا گرفت. با آغاز سده دوم هجري، قيام شيعيان با هدف اصلاح امور جامعه، احياي سنت نبوي و خون‌خواهي شهداي کربلا، وارد مرحله تازه‌اي شد. زيد بن علي در کوفه، يحيي بن زيد در خراسان، و حسين بن علي(ع) شهيد فخ) با الگو‌گيري و أثرپذيري از قيام امام حسين(ع) پايه‌هاي حکومت اموي را به لرزه درآوردند. اين قيام‌ها به‌طور ضمني، مورد تأئيد ائمه( نيز قرار مي‌گرفت. عباسيان با سوء‌استفاده از احساسات شيعيان، و با شعار "الرضا من آل محمد(" خود را از طرفداران اهل‌بيت(ع) و خون‌خواهان شهداي کربلا معرفي کردند. آن‌ها به قيام يحيي بن زيد، رنگ و بوي عاطفي داده و با اين نيرنگ، همراهي خراسانيان را به‌دست آوردند. در همين راستا، ابومسلم با شعار انتقام‌جويي به ستيز با امويان برخاست. ولي عباسيان پس از تثبيت قدرت، همان روش بني‌اميه را نسبت به اهل بيت(ع) در پيش گرفتند.

‫زيارت ائمه اطهار(، خصوصاً امام حسين(ع) ، يکي از آموزنده‌ترين و سازنده‌ترين مکاتب است، زيرا امام حسين(ع) ، از افرادي است که در تمام ابعاد کمال وجودي انسان، الگو و نمونه است. حضور در حرم مطهر آن حضرت و زيارتش، نوعي تجديد عهد و پيمان با اوست. ائمه معصومين(ع) پس از امام حسين(ع) در هر فرصتي دستور زيارت قبر آن حضرت را داده‌اند. در اين پژوهش، روند تاريخي زيارت امام حسين(ع) تا پايان عصر عباسي، با هدف بازشناسي سيره پيشوايان در قبال آن حضرت، و بازشناسي جايگاه و منزلت زيارت مورد بررسي قرار گرفته است. عالمان شيعه و اهل سنت، بر اساس آيات قرآن و روايات، بر زيارت پيامبران و صالحان تأکيد کرده‌اند، و با فضيلت‌ترين زيارات را زيارت امام حسين(ع) دانسته‌اند. بررسي تاريخي نشان مي‌دهد که زيارت قبر آن حضرت، با انتشار خبر شهادت ايشان، آغاز گشت و عبيدالله بن حر جعفي و جابر انصاري اولين زائران قبر آن حضرت بودند. نقش تبليغي و توصيه‌هاي ائمه اطهار(، با وجود کارشکني‌هاي امويان و عباسيان، در افزايش تعداد زائران و توجه آنان به مزار امام حسين(ع) مؤثر بود. در دوره‌هاي اول و دوم عباسيان، سير تاريخي زيارت امام حسين(ع) فراز و فرود فراواني داشت. در اوائل حکومت عباسيان، زائران آزادانه به زيارت قبر آن حضرت مي‌رفتند، ولي با تثبيت حاکميت و قدرت عباسيان، زيارت کربلا با موانع فراواني مواجه شد؛ حتي چندين بار قبر امام حسين(ع) مورد هجوم قرار گرفته و ويران گرديد. ولي در عصر سوم و چهارم عباسي، با قدرت گرفتن حکومت‌هاي شيعي مانند آل بويه، و نيز تشويق بزرگان و علماي دين مانند سيد مرتضي، زيارت بارگاه حسيني( رونق يافت و زائران از هر سو به کربلا مشرف مي‌شدند. حاکمان آل بويه به تعمير و توسعه حرم حسيني پرداختند و سفر شيعيان را به کربلا تسهيل نمودند؛ گرچه وجود اختلافات فرقه‌اي، در کاهش تعداد زائران در برخي از سال‌هاي اين دوره نيز مؤثر بود.