این کتاب، از جمله آثار ارزشمندی است که همچون دیگر سندهای گران سنگ شیعه از گزند حیله گری ها و دسیسه ها در امان نمانده و ناپاکان روزگار، از راه تقطیع یا تصحیف مط
... طالب، سعی در کاهش ارزش آن نموده اند، مقدار باقی مانده از این تفسیر، تنها شامل تفسیر «فاتحة الکتاب» و حدود نیمی از سوره بقره است که مورد استفاده محقّقان قرار گرفته است. تاریخ کتابت قدیم ترین نسخه خطّی باقی مانده از این تفسیر، مربوط به سال 880 ق، است که ظاهراً با نسخه مرحوم محقّق کَرَکی مقابله شده است. البته حدود سی نسخه خطّی دیگر نیز در دسترس است که برخی در چاپ این تفسیر به همراه نسخ سنگی دیگر، مورد استفاده قرار گرفته اند. این پایان نامه در معرّفی التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام و دفاع از سند و درستی محتوای آن است. نگارنده ضمن اشاره به زمان پیدایی این تفسیر و رواج آن در بین شیعیان، سعی در بیان ارزش و اهمّیت جایگاه آن در بین تفاسیر مأثور دارد و با اعتراف به ناقص بودن آن - که فقط بخشی از تفسیر را داراست - آن را از آثار ارزشمند شیعی برشمرده است. این پایان نامه، دربردارنده یک مقدّمه و پنج فصل است. در مقدّمه، اهمّیت و جایگاه تفسیر مأثور، با استشهاد به روایاتی که محوریت معصومان و سخنان آنان را در تبیین آیات قرآن روشن می سازد، مورد بحث قرار گرفته است. در فصل نخست، گزارشی اجمالی از چگونگی تدوین این تفسیر با ذکر جریان تاریخی آن و بیان اوّلین بخش آن که از ناحیه حضرت املا شده و عناوین برجسته آن، آمده است. فصل دوم به بررسی سند تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام اختصاص یافته است. نگارنده برای این تفسیر، دو سند ذکر کرده و کوشیده تا وثاقت محمّد بن قاسم مفسّر استرآبادی (راوی این تفسیر) را با طرح دعاوی و ردّ آنها اثبات کند و در پایان فصل، به نقل قول شیخ صدوق (ره) و ادلّه او پرداخته است. در فصل سوم، دیدگاه صاحب نظران رجال، حدیث و تفسیر درباره این تفسیر، انعکاس یافته و به نقل از علّامه مجلسی و محدّث نوری از صحّت استناد این کتاب به امام علیه السلام دفاع شده است. در فصل چهارم، عمده ترین اشکال های محتوای این تفسیر، ارائه شده و به آنها پاسخ داده شده است. این اشکال ها عمدتاً توسط شیخ محمّدجواد بلاغی در کتابی تحت عنوان رسالة التکذیب لروایة التفسیر المنسوب إلی العسکری علیه السلام و علّامه شوشتری در کتاب الأخبار الدخلیة طرح شده است، چنان که از میان عامّه، محمّد حسین ذهبی در کتاب التفسیر والمفسّرون، به تضعیف این تفسیر پرداخته است. نویسنده با عناوین: شواهدی بر تصحیف، اعتراضات سطحی، مغایرت با مستندات تاریخی، نارسایی ظاهری برخی از مضامین، بررسی شواهد اختصاصی التفسیر و المفسرون، بررسی شبهه غلوّ در مقامات معصومان علیهم السلام و بررسی شبهه کثرت معجزات، به نقدها پاسخ داده است. در پایان، نسخه های خطّی این تفسیر و نیز فهرست تفصیلی عناوین آن آمده است.
بیشتر