جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مساله عشق از قرن دوم هجری و در اندیشه عارفانی نظیر رابعه عدویه به طور جدی مطرح شد و در قرون بعدی به رغم مخالفت های برخی از فقها و اهل حدیث، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد و در اندیشه کسانی چون روزبهان بقلی (608-522 ق.) به اوج خود رسید. روزبهان، بنای طریقت خویش را در تصوف بر عشق نهاد و این موضوع در عرفان وی بسیار برجسته و چشمگیر است؛ به گونه ای که در تمامی آثاری که از او برجای مانده، خصوصا تفسیر عرفانی عرایس البیان، تاثیر نگاه عاشقانه او کاملا مشهود است. تفسیر عرفانی عرایس البیان، با عباراتی ادبی دارای صبغه عرفانی در پی کشف معانی باطنی آیات قرآن است. این تفسیر که متاثر از تعمق ژرف روزبهان در باب کلام وحی است، بازتاب دهنده اندیشه های ناب او در باب عشق به حق و طریق وصول به آن است. در این بررسی می کوشیم جایگاه عشق را در این کتاب بازنماییم.

موضوع این پژوهش، قصّه ی حضرت یوسف 7 در قرآن کریم است. هدف از پرداختن به این موضوع، علاوه بر اهمیّت معارف قرآنی، اشتمال آن بر نکات اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی مفیدی، همچون ارائه ی الگوهای ایمان و عفّت به جوانان، مدیریّت بحران به مسئولان اجتماعی و همچنین آموزه های سودمندی در موضوع رؤیا است. حضرت یوسف 7 فرزند یعقوب نبی 7 و راحیل بود و در سرزمین فدان آرام متولّد شد. وی یکی از پیامبران الهی بود که مژده ی نبوّت را در کودکی با رؤیای سجده ی خورشید و ماه و یازده ستاره در برابر خود، دربافت نمود. وی یک برادر تنی به نام بنیامین و دَه برادر ناتنی از پدر داشت که این دَه تن به او و به ویژه پس از آن رؤیا و توجّه بیشتر پدر، حسادت می ورزیدند. این خوی پَست اخلاقی آنان را به توطئه گری ضدّ یوسف 7 و افکندنش در چاه واداشت و آنان پیراهن یوسف 7 را به خونی آغشته کرده و نزد پدر رفته و به دروغ اظهار کردند که گرگ وی را خورده است، امّا یعقوب 7 سخن آنان را باور نکرد و صبر پیشه نمود. یوسف 7 به عنایت خداوند توسّط رهگذران نجات یافت و با قیمت ناچیزی به وزیر اعظم مصر و ملقّب به عزیز فروخته شد و بدین ترتیب به مصر راه یافت. در آن جا به علّت زیبارویی مورد علاقه ی زلیخا، همسر عزیز مصر، قرار گرفت و این زن از وی تقاضای مراوده نمود. وی از صحنه ی فساد به خداوند پناه برد و گریخت. عزیز از این ماجرا مطّلع شد، امّا با وجود اثبات بی گناهی یوسف 7 ، وی را به زندان افکند. وی در آن جا به تبلیغ توحید و مسائل اخلاقی به هم زندانیان پرداخت تا پس از 7 سال در پی رؤیای فروانروای مصر و نیاز آنان به تعبیر رؤیا به یاد یوسف 7 افتاده و وی را نجات دادند. یوسف 7 بی گناهی خود را در ماجرای مراوده برای فرمانروا ثابت کرد و به مقام خزانه داری منصوب شد و به کمک فرمانروا به کشاورزی و برداشت محصول پرداخت تا خشک سالی آینده را به خوبی مدیریّت کند. سال های قحطی فرا رسید و برادران برای گرفتن آذوقه به مصر آمدند و به این ترتیب مقدّمات وصال یوسف 7 به پدری که از فراقش سال ها گریسته و دیدگان خود را از دست داده بود، فراهم شد. خداوند دیدگان یعقوب 7 را به برکت پیراهن یوسف 7 شفا بخشید و همه ی افراد خانواده ( والدین و برادران) نزد او رفته و در برابرش تعظیم کردند و بدین ترتیب رؤیای یوسف 7 به واقعیّت پیوست. در این پژوهش سرگذشت یوسف 7 در سه بخش یه عناوین: دوران کودکی یوسف 7 تا به چاه افتادن، از چاه تا وزارت، وزارت تا پایان عمر و در 11 فصل سامان یافته است و دامنه ی تحقیق پیرامون شخصیّت و بیان سرگذشت یوسف 7 می باشد که در خلال مطالب به منظور کاربردی شدن موضوع به نکات اخلاقی،فرهنگی، تربیتی و مدیریّتی نیز اشاره شده است. برای این تحقیق، از منابع تفسیر قرآن کریم، همچون المیزان علاّمه طباطبایی 1 ، مجمع البیان فضل طبرسی 1 ، الکبیر فخر رازی، التبیان شیخ طوسی 1 و... و کتب حدیث مانند بحارالانوار علاّمه مجلسی 1 ، علل الشّرایع و عیون اخبارالرّضا 7 اثر شیخ صدوق 1 ، اصول کافی محمّد بن یعقوب کلینی 1 و کتاب های تاریخی مانند کامل ابن اثیر، تاریخ الرُّسل و الملوک طبری، تاریخ انبیای رسولی محلاّتی و به ندرت از کتاب و مقاله های تربیتی، روان شناسی، مدیریّت، اقتصاد و... استفاده شده است. روش تحقیق به کار رفته، کتابخانه ای- تحلیلی و توصیفی بود. فرضیه های عصمت یعقوب و یوسف 7 و مقام الگویی یوسف 7 در عفّت و مدیریّت بحران به اثبات رسید و نظر به نکات آموزنده ی بسیار قصّه های قرآنی و نیاز جامعه به الگوهای قرآنی، پژوهش چنین آثاری ضروری می نماید. کلیدواژه های تحقیق قصّه، یوسف، یعقوب نبی، تعبیر رؤیا، برادران یوسف، تربیت، زلیخا، عزیز مصر، مدیریّت بحران و مصر می باشد.

این رساله به بررسی قصه حضرت یوسف از دیدگاه قرآن و عهدین پرداخته و این باور را که قصه های قرآن از عهدین تاثیر پذیرفته را رد کرده و تفاوت این دو را از نظر محتوی و شکل به این صورت بیان کرده است: ‎۱-محتوای داستان: در بسیاری از موارد مطالبی که در قرآن ذکر شده در عهدین اشاره ای به آنها نشده است از جمله اشخاص و ... .‎۲-نحوه پرداختن عهدین و قرآن به داستان از نظر ماهوی نیز فرق دارد از جمله حمایت های معنوی خدا از یوسف(ع). با توجه به موارد ذکر شده به این نتیجه رسیده شده که نظریه انعکاس کامل قصص عهدین با همان شکل و محتوی در قرآن نظریه قابل قبولی نبوده و قصص قرآنی از نظر محتوی و شکل، متفاوت از قصص عهدین است. همچنین در این رساله مساله نفوذ احادیث موضوع و مجعول و اسرائیلیات در متون اسلامی بخصوص در تفسیر سوره یوسف مورد بررسی قرار گرفته است./

این پژوهش مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل با این مباحث است: مقدمه: پیشینه ی تحقیق، سازماندهی تحقیق، بیان مسئله، سؤال های تحقیق؛ فصل اول، شناخت تورات: نگاهی اجمالی به تورات، شواهد و مدارک تحریف تورات، تورات از دیدگاه قرآن؛ فصل دوم، جایگاه قصه در قرآن: معنای لغوی قصه، معنای اصطلاحی قصّه، تعریف قصص قرآنی، تفاوت قصص قرآن با دیگر قصص، اهداف قصص قرآنی؛ فصل سوم، داستان حضرت یوسف(ع) در قرآن و تورات: دوران پرمخاطره ی کودکی، یوسف در خانه ی عزیز مصر، یوسف و زندان (ارشاد و تبلیغ در زندان، تدبّر یوسف، پیشنهاد وزارت)، یوسف و برادران، وصل یاران؛ فصل چهارم، خلاصه گیری و پیشنهادها