جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «فاطمة الزهراء سلام‌الله‌علیها بهجة قلب المصطفی صلی‌الله‌عليه‌و‌آله»، از آثار احمد رحمانى همدانى (متوفاى 1383ش)، از مفصل‌ترين كتاب‌هاى موجود در زمينه زندگى، فعاليت‌ها، فضايل و مناقب حضرت فاطمه زهرا(س) به زبان عربى است. در اين كتاب بيش از هشتاد حديث و چندين خطبه و نثر و نظم از آن حضرت آورده شده است كه با آشنايى با آن كلمات، از عمق دانش و ژرفاى فضايل معنوى و اطلاعات و علوم گسترده آن حضرت پرده برداشته مى‌شود. در اين كتاب با اسامى بيش از دويست و پنجاه كتاب كه به زبان‌هاى مختلف در اين باره نوشته شده، آشنا مى‌شويد. كتاب با مقدمه ناشر، شعرى از محمدباقر ايروانى در وصف حضرت زهرا و مقدمه مؤلف آغاز شده، سپس متن كتاب در 40 فصل آمده است. در پايان و بعد از فهارس نيز مستدركات برخى از فصول كتاب ذكر شده است. مؤلف در ابتداى كتاب، تحت عنوان «لآلي منثورة و فرائد منشورة»، به معناى «درهاى افشان و جواهر پراكنده»، 15 روايت از خداوند و چهارده معصوم در شأن حضرت زهرا(س) آورده است، سپس وارد مباحث و فصول كتاب شده است. فصل اول كتاب، حاوى توصيفات بسيارى از علما، محققین و پژوهشگران قديم و جديد در شأن اين بانوى بزگوار است. بسيارى از اين اشخاص داراى مذهب شيعى نيستند. فصول بعدى تا فصل يازدهم با دسته‌بندى‌هاى مختلف به مناقب و فضائل آن حضرت پرداخته است. در اين فصول، فضيلت آن بانو كه با چهار معصوم ديگر در قرآن و روايات آمده را متذكر شده و آنها را مورد بررسى قرار داده است. ايشان در ادامه ذكر فضائل و مناقب حضرت، 20 روايت و منقبت ذكر كرده است كه با قسم آغاز مى‌گردد. فصل پنجم و ششم كتاب درباره فضائل و مناقب آن حضرت در منابع اهل سنت و منابع شيعى است. فصل هفتم و هشتم به بيان مقام آن حضرت و چند گفتار از برخى علماى شيعى و سنى اختصاص يافته است. فصل نهم، دهم و يازدهم، مشتمل بر بيان كرامت و مقام آن حضرت نزد خداوند، پيامبر(ص) و حضرت على(ع) است. در فصل‌هاى دوازده تا چهل، درباره مادر آن حضرت، چگونگى ولادت، نام‌ها و القاب او، سخنان و آثار وى، دفاع از ولايت، خطبه فدكيه و مباحث مربوط به آن، ازدواج و خانواده و فرزندان، مصائب او و مباحث مربوط به شهادت وى سخن به ميان آمده است. فصل آخر كتاب به كتاب‌شناسى اجمالى حضرت فاطمه زهرا(س) اختصاص دارد و در آن، به نام بيش از 260 كتاب در اين زمينه اشاره شده است.

دو کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم از جایگاه رفیعی در میان اهل سنت برخوردار است؛ اما در آنها متأسفانه روایاتی راجع به پیامبر اکرم, نقل شده که به‌هیچ‌عنوان با قرآن و روایات معتبر فریقین سازگاری ندارد. در این روایات آمده است که آن حضرت تحت تأثیر سِحر و قوه خیال بوده و در بخشی از این روایات پیامبر اکرم, را فراموش‌کار، فحش دهنده، لعنت کننده بر مسلمانان و مؤمنان و همچنین آزاردهنده به آنان معرفی کرده است. این مقاله ضمن طرح این روایات به بررسی و نقد آنها می‌پردازد.

وصیت از سنت‌های مؤکد اسلام است که گاه به اقتضای شرایط حتی شکل وجوب به خود می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین مباحثی که درباره صدر اسلام مورد اختلاف مسلمانان است، وصایت امام علی} می‌باشد. وصایتی که در امت‌های پیشین نیز بوده است. چنین وصیتی درباره اولیای الهی معنایی ویژه می‌یابد که همان خلافت و حکومت بعد از پیامبران می‌باشد. با مراجعه به منابع حدیثی اهل سنت به‌ویژه صحیح بخاری و صحیح مسلم می‌توانیم به درکی اجمالی از وصایت امام علی} برسیم که قاعدتاً بایستی موردقبول اهل سنت هم باشد. بنا به روایاتی که در صحاح سته آمده است، در بدو و ظاهر امر پیامبر, مطلقاً وصیتی ننموده‌اند؛ اما با بررسی دقیق‌تر روایات معتبر صحیحین، وصایت امیرمؤمنان علی} برخلاف ادعای اهل سنت، اثبات می‌شود و بالاتر اینکه تعدادی از صحابه و نزدیکان پیامبر,، به‌عمد تلاش برای منع پیامبر, از وصیت و مخدوش کردن وصایت امام} داشته‌اند.

دو آیه بر تعجیل به هنگام نزول وحی در قرآن کریم ظهور دارد و یک آیه ضمانت حفظ آیات الهی و عدم فراموشی آیات برای پیامبر را دلالت دارد مقاله حاضر در صدد تبیین چگونگی تعجیل و سازگاری آن با عصمت پیامبر -صلی الله علیه و آله- و آیه ضمانت آیات الهی می باشد؛ که با استفاده از منابع تفسیری فریقین و به روش توصیفی و تحلیلی به دلائل درون متنی و برون متنی این مسئله پرداخته است و به این نتیجه می رسد که تعجیل پیامبر به جهت فراموشی یا عدم فراگیری الفاظ و آیات نبوده است و نهی در آیه شریفه ارشادی بوده و تعجیل پیامبر نیز به سبب درک عمیق حقایق روز قیامت و تحت تاثیر قرار گرفتن از آیات شریفه باعث به وجود آمدن حالت تعجیل در پیامبر -صلی الله علیه و آله- شده است.

نزدیک به چهل نمونه از افعال پیامبر(ص)، به عنوان افعال اختصاصی ایشان معرفی شده است. طبق نظریۀ مشهور، افعال اختصاصی قابل الگوگیری نیستند. در نتیجه، این تعداد از افعال پیامبر(ص) از دامنۀ افعال قابل تأسّی خارج می‌گردند. مقالۀ حاضر با رویکردی تحلیلی و نقد دو مقدمۀ نخست، نتیجۀ متفاوتی را در میان نهاده است. از یک سو، با تعیین ملاک‌هایی علمی، تعداد افعال اختصاصی پیامبر(ص) را بسیار کمتر از آمار ذکر شده دانسته است و از سوی دیگر، با گونه‌شناسی افعال اختصاصی به دو دستۀ مشکک و متواطی، بعضی از افعال اختصاصی را قابل تأسّی دانسته است. بدین‌سان که در افعال متواطی، محدودیت اختصاصی بودن را متوجه حکمِ وجوب یا حرمت فعل کرده است و در افعال مشکک، محذوریت اختصاصی بودن را به مراتب شدید آن بازگردانده است.

امامت و جانشینی پیامبر9‌ از دیرباز محل منازعه کلامی بین شیعه و سنی بوده است. در این میان، سکوت امیرالمؤمنین7‌در مواجهه با ابوبکر و پرهیز ایشان از قیام مسلحانه از دلیل‌هایی است که اهل سنت به نفع خود به کار می‌گیرند. حکیم ترمذی در قرن سوم هجری قمری با تکیه‌ بر همین دلیل، ‌ ردیه‌ای بر دیدگاه شیعه نگاشته است. او سکوت امیرالمؤمنین7 در برابر ابوبکر را نشانه رضایت ایشان می‌داند و قیام نکردن ایشان در عین برخورداری از قدرت و شجاعت را دلیل مشروع دانستن خلافت ابوبکر می‌داند. پس از او سید حیدر آملی در قرن هشتم هجری قمری، دلیل حکیم ترمذی را در رساله‌ای به‌نقد ‌کشیده است. او با رویکرد کلامی، به معناشناسی شجاعت و قدرت می‌پردازد و اثبات می‌کند که سکوت امیرالمؤمنین7 از روی رضایت نبوده است. نگارنده در این مقاله، مدعای حکیم ترمذی را نقد و بررسی کرده و پاسخ سید حیدر آملی درباره معناشناسی شجاعت، تهور، جُبن، قدرت و عجز را تقریر نموده؛ و به نقد استدلال حکیم ترمذی در رساله «الرد علی الرافضة» ‌پرداخته و در نتیجه روشن ساخته است که سکوت امام منافاتی با اصل قدرت و اصل شجاعت امام ندارد.

قدر مشترک همه روایات مهدوی وعده و بشارت ظهور حضرت مهدی؟عج؟ به مخاطبان عام و خاص و ذکر برخی از جزئیات آن است. مخاطبان خاص بشارت‌های مهدوی پیامبر؟ص؟، عباس، جعفر، علی؟ع؟ و فاطمه؟س؟ می‌باشند. این مقاله با روش کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی داده‌ها و با مراجعه به منابع حدیثی و رجالی و کلامی امامیه و اهل‌سنت و به دور از تعصب و با رعایت انصاف علمی درصدد است تا نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟ هم‌زمان و پس از رحلت پیامبر؟ص؟ را تحلیل و ارتباط آن را با بشارت‌های مهدوی پیامبر؟ص؟ واکاوی کند. بررسی مفاد این روایات می‌تواند دریچه‌ای تازه نسبت به ادله نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟ برای ما بگشاید. در یک نگاه می‌توان گفت تمام نگرانی‌های حضرت زهرا؟س؟، نابودی سرمایه‌ها و میراث گرانقدر اسلام و در نتیجه گمراهی مردم پس از پیامبر؟ص؟ است و این بشارت‌ها که مژده و تسلای خاطر ایشان است ناظر به دو معنا است. اول این‌که با اطاعت از خاندان نبوت و امامت مردم از گمراهی نجات خواهند یافت و دوم این‌که با ظهور حضرت مهدی؟عج؟ امامت به جایگاه اصلی خود باز خواهد گشت.

بررسی سیرة پیامبر اسلام(ص) ـ بزرگتری الگوی اخلاق بشری ـ از مهم‌ترین مطالعاتی است که انسان معاصر بیش از گذشته بدان محتاج است. باتوجه به ازهم گسیختگی کانون گرم خانواده در غرب و برخی کشورهای اسلامی، مطالعة سیرة پیامبر اکرم(ص) در خصوص ارتباط با همسران خود، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. در این مقاله، احترام و علاقة پیامبر اکرم(ص) نسبت به خدیجه(س)، همکاری ایشان در امور منزل، روش برخورد نبی مکرم(ص) با همسران خود و عدالت حضرت در اقامت نزد همسران خود با استناد به منابع تاریخی و روایی مورد بررسی قرار گرفته است.