جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خلفای عباسی با حمایت از آیین فتوت در قرن‌های ششم و هفتم هجری و پیوستن به فتیان، کوشیدند پایه‌های خلافت خویش را مستحکم‌تر کنند. این امر، سبب گسترش تشکیلات فتوت در سرزمین‌های اسلامی شد. پس از حمله مغول و پناه‌بردن گروهی از دانشمندان، عارفان و صوفیان به قلمرو سلاجقه روم و حمایت پادشاهان سلجوقی از اصحاب فتوت و شیوخ صوفی و به دنبال تحولات سیاسی ـ اجتماعی این منطقه، گرایش‌های مختلف تصوف نیز در آناتولی رواج یافت. طریقت علوی ـ بکتاشی، از جمله این گرایش‌ها بود که با حفظ ماهیت ستیزه‌جویانه خود با سلاجقه و اثرپذیری فراوان از آیین فتوت، به یکی از پُرنفوذترین مکاتب تصوف در آناتولی تبدیل شد. با قدرت‌یافتن شیوخ علوی ـ بکتاشی در عصر سلاطین عثمانی و سلطه معنوی این طریقت بر سپاه ینی‌چری، به‌تدریج پیروان فتوت در آناتولی هم به بکتاشیه پیوستند. به نظر می‌رسد، بکتاشیان در چگونگی برپایی مراسم، اظهار شعائر شیعی بدون پشتوانه اعتقادی و پرهیز از تفکرات فلسفی، از اصحاب فتوت تأثیرهایی پذیرفته‌اند. این مقاله، تأثیر تشکیلات فتوت بر طریقت علوی ـ بکتاشی و شباهت‌های بین این دو را موضوع بررسی خود قرار داده است

تاریخ و منشا اعتقادات و باورهای علویان - بکتاشیان آناتولی، موضوعی است که همواره مورد توجه محققان ملل و نحل قرار گرفته است. برغم پژوهشهای انجام شده در این زمینه، هنوز نقاط مبهم بسیاری باقی است. یکی از دلایل عمده این ابهامات، عدم بررسی و پژوهش کافی بر روی متون اعتقادی علویان - بکتاشیان است که بدون شک میتواند به عنوان مرجع اصلی و خاستگاه اولیه تاریخ و پیشینه اعتقادی این گروه قرار گیرد. مراجعه به این متون میتواند راهگشای بنیادینی باشد برای فهم بهتر باورهای علوی - بکتاشی. هدف این مقاله معرفی کلی متون مذهبی علویان - بکتاشیان است که برغم ارتباط تنگاتنگی که با تشیع و تصوف دارند، کماکان برای بیشتر محققان ایرانی ناشناس باقی مانده اند.