جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مظلوميت همه جانبه و كم نظير و مقاومت سرسختانه و پی گير دو مفهومی است كه سراسر تاريخ تشيع را در افغانستان فرا گرفته است؛ مظلوميت در برابر حاكمانی كه تعصب مذهبی، نژادی و قومی از خصيصه آنان بوده و برای رسيدن به مطامع شخصی آگاهانه برخلاف مصالح ملت در مسير استعمار قدم برداشته اند، و مقاومت مردانی كه در بابر زورگويان وی وحشت آفرينان سر خم نكرده و برای احياء دين و حفظ ارزشهای مذهبی خويش همانند پيشوايان بزرگشان تا آخر، راست قامت ماندند. به گواهی تاريخ روحانيت تشيع در اين حركت علمدار و پيشقروال آن طايفه بوده، بيش از ساير اقشار با مرگ و شكنجه و آواره گی دست و پنجه نرم كردند. نوشتار حاضر مروری كوتاه دارد بر مبارزات شيعيان به ويژه روحانيت از آغاز زمامداری احمد شاه ابدالی تا سقوط حبيب الله كلكانی «بچه سقا».

حکومت امان الله خان (1919-1929م) از نقاط عطف تاریخ کشور افغانستان به شمار می رود، زیرا موجب دگرگونی در ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی در این کشور گردید. از مهم ترین اقدامات بلندمدت وی، به دست آوردن استقلال کامل کشور افغانستان و حفظ سرحدات آن، پس از جنگ جهانی دوم، با موافقت دولت های انگلستان و شوروی بود. به دنبال گسترش مناسبات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و باز شدن دروازه های افغانستان بر روی فرهنگ، تمدن، اندیشه ها و افکار جدید، امان الله خان پس از استقلال در راستای حفظ پادشاهی خود، به ایجاد اصلاحاتی در ساختار حکومت افغانستان اقدام نمود. هم زمانی وی با حکومت رضاشاه در ایران و آتاتورک در ترکیه، که دست به اقدامات مشابهی زدند، وی را برای عملی کردن اصلاحات مورد نظرش ترغیب نمود. این مقاله با روی کردی جامعه شناسانه و با بهره گیری از نظریات چالمرز جانسون، به بررسی پی آمدهای این اصلاحات و تأثیر آن بر حکومت امان الله خان می پردازد. به نظر می رسد این اصلاحات در میان اقشار مختلف جامعه ی افغان آن روز پی آمد معکوس داشت و در نهایت، ناکامی اصلاحات امان الله خان و حاکمیت ارزش ها و هنجارهای جدید اجتماعی، به سقوط وی و دست یابی فردی از پایگاه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بسیار پایین تر به حکومت انجامید.