جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برای شناخت نوع نگاه مسلمانان به یهودیت و متون دینی‌اش باید علاوه بر قرآن و احادیث، به آرای دانشمندان مسلمان در چند سدۀ نخست هجری قمری مراجعه کرد. مؤلف کتاب حاضر، که خود از بزرگ‌ترین صاحب‌نظران در این زمینه است، دیدگاه‌های نُه تن از بزرگ‌ترین دانشمندان جهان اسلام، از قرن سوم تا پنجم هجری را که پهنۀ جغرافیایی زیست و بومشان از شرق تا غرب جهان اسلام را شامل می‌شده، بررسیده است. این دانشمندان عبارتند از: ابن‌رَبّن طَبری، ابن‌قُتَیبه، یعقوبی، ابوجعفر طَبری، مسعودی، مَقدِسی، باقِلّانی، ابوریحان بیرونی و ابن‌حَزم اندلسی. در این کتاب، پس از گزارشی مختصر دربارۀ نگاه مسلمانان صدر اسلام به یهودیت و بعد از معرفی اجمالی این نُه نویسندۀ مسلمان، دیدگاه‌های ایشان دربارۀ موضوعاتی مانند باورها و آیین‌های یهودیان، معجزات و دلایل نبوت پیامبر(ص) در کتب یهودیان، نسخ شریعت موسی(ع)، و اعتبار متون دینی یهود بحث و بررسی شده است.

مسأله «اجتهاد تشریعی نبی» قدمتی به درازای تاریخ صدر اسلام دارد. برخی علمای اهل سنت بر این باورند که پیامبراکرم در مواردی از احکام شریعت که وحی بر ایشان نازل نشد، براساس اجتهاد خویش عمل نمود. مسأله پژوهش آن است که راه‌یابی اجتهاد تشریعی در احکام الهی، اعتماد به احکام بیان‌شده توسط پیامبراکرم را سست می‌نماید و زمینه را برای اعمال رأی و سلیقه شخصی در احکام شریعت فراهم می‌سازد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی نظریه «اجتهاد تشریعی نبی» براساس شواهد و دلایل قرآنی و روایی با تأکید بر آرای ابن حزم اندلسی و علامه حلّی است. روش پژوهش‌ حاضر، توصیفی ـ تحلیلی است و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای به توصیف داده‌ها و تحلیل تاریخی مسأله پژوهش پرداخته شده است. یافته پژوهش به اجمال از این قرار است که براساس دیدگاه علامه حلّی، مسأله اجتهاد تشریعی نبی به‌نحو مطلق، امری مردود به‌شمار آمده و تنها در صورت وجود اذن الهی و در چهارچوب اصول وحیانی امری مقبول به‌شمار می‌آید. به اعتقاد ابن حزم نیز روایات مورد استناد برای اثبات اجتهاد تشریعی نبی دچار ضعف سندی بوده و برخلاف ظواهر آیات قرآن کریم است.