مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر جلد اول از مجموعه شرح فارسي «فصوص الحکم» است. در اين نوشتار، ابتدا مروري کوتاه بر زندگي و تفکرات «محيي‌الدين ابن‌عربي» صورت گرفته و سپس به شرح و ترجمه کتاب «فصوص الحکم» وي و مطالب فلسفي و عرفاني مندرج در اين کتاب پرداخته شده است. نويسنده به توضيح هريک از فصل‌هاي اين کتاب مانند: فصل‌هاي حکمت الهي، نفثي، سبوحي، قدسي، مهيمي، حقي، علي، روحي، نوري، احدي، فتوحي، قلبي، ملکي، قدري، نبوي، رحماني، وجودي، نفسي، غيبي، جلالي، مالکي، ايناسي، احساني، امامي، علوي، صمدي و فردي پرداخته و ضمن ارائه چکيده‌اي از آن‌ها، به ترجمه و شرحشان نيز پرداخته است.

«نص‎ النصوص في ‎شرح الفصوص» شرح مفصلي ‎است كه عالم و عارف نامدار شيعي‎، سيد حيدر آملي، بر «فصوص الحکم» ابن‎عربي نوشته است. اثر حاضر، به زبان عربي و در سه مجلد منتشر شده است. ابتدا در خصوص علل و شرايط تأليف اين شرح بنا به نقل شارح و کيفيت شرح صحبت شده است. سپس تمهيدات سه گانه آورده شده که بحثي است در مورد پيدايش کتاب و فلسفۀ نبوي که شامل فضيلت پيامبر اکرم (ص) و برتري آن حضرت بر ديگر پيامبران، فضيلت ابن عربي بر ديگر مشايخ و کيفيت نگارش فصوص الحکم، سلسله مراتب باطني و مدارج انبياء و اولياء و تابعين و ... است. در ادامه فلسفه وجود و معرفت در سه فصل به صورت مفصل بررسي شده است. بحث دربارۀ توحيد و حقيقت آن، وجود مطلق و حقيقت آن و همچنين بحثي گسترده در حقيقت علوم مطرح شده است. در نهايت نيز شرح زندگاني شارح کتاب آورده شده است.

امام خمینی (ره) که به تصریح همة محققان، از برجستگان و شارحان طراز اول مکتب عرفانی ابن عربی می‌باشد، در پیروی از گذشتگان خود نظریة وحدت وجود را با دید تکریم و احترام نگریسته و در جای‌جای کلام و شعر خویش برای ابراز و اثبات آن کوشیده است. ایشان معتقدند: وحدت وجود از دو حیث کلی در عرفان اسلامی و به طور کلی در اسلام حائز اهمیت است؛ اول آن که اعتقاد به وحدت وجود، اعتقاد عامه به اصل شریعت را در مواضعی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و دیگر آن که در بینش عام مردم به فروع دین و احکام فرعیه تاثیرگذار است. همچنان که منتقدان این عقیده بر این باورند که اعتقاد به وحدت وجود یکی بودن خالق و مخلوق با هیچ‌یک از اصول عقلی روشن اسلامی چون: خلقت و آفرینش، توحید، قدرت، ایمان و... سازش ندارد و چنان که این عقیده پذیرفته شود، باید معنای حقیقی تمامی امور مذکور، به معانی باطل و نادرست تاویل گردد». کتاب حاضر، در چهار بخش تنظیم شده است. نگارنده نخست به شرح و بررسی مقدمات ورود به بحث وحدت وجود پرداخته، سپس سابقة وحدت وجود در خارج از قلمرو فرهنگی و سیاسی اسلام را مورد بررسی قرار داده است. همچنین جایگاه ابن عربی و آرای او را نزد امام بررسی کرده و وجوه اشتراک و افتراق امام و ابن عربی را دربارة موضوع بیان کرده است.

در میان پیروان مکتب ابن عربی، عبدالکریم جیلی از نادر عارفانی است که در حوزه‌های درسی عرفان نظری در ایران، از سویی شهرت بسیار دارد، و از سوی دیگر گمنام است. سبب شهرت وی، کتاب مشهور او، «الانسان الکامل فی معرفه الاواخر والاوائل» است. در این اثر، برای نخستین‌بار، به زبان فارسی، ضمن ارائة شرح حال و بررسی آثار و تجارب عرفانی جیلی، دیدگاه‌های اساسی او در سه محور هستی‌شناسی به جهان‌شناسی و انسان‌شناسی، با دیدگاه‌های ابن عربی مقایسه و تفاوت و تشابه آن دو بیان شده است.

نگارنده در این کتاب، درباره تلقی عرفا از "وجود "بحث می‌کند ;همچنین مباحث اصلی عرفان نظری، اعم از وجود، اسما و مانند آن را به اجمال تشریح می‌نماید .وی در آغاز کتاب می‌گوید" :تفاوت بین فلسفه و عرفان در ارتباط با "وجود "در این است که فلسفه هر شئی را از نظر تشخصی و تحققی، وجودی می‌بیند، در حالی که در عرفان همه چیز آثار فعلی از ظل وجود دانسته می‌شود ."...