جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهل معرفت افزون بر اهمیت فراوانی که برای رؤیا قائل‌اند، توجه ویژه‌ای به حدیث مشهور «من رآنی فی المنام ...» نشان داده‌اند، تا آنجا که مشاهده پیامبر اکرم] در رؤیا و دریافت مطلبی از ایشان را همسنگ و بلکه بعضاً موثق‌تر از احادیث مصطلح سلسله سندی دانسته‌اند. در آثار عارفان و نیز پژوهش‌های عرفانی به ابعاد و لوازم فراوان پذیرش این حدیث توجه چندانی نشده و ابهامات فراوانی در این زمینه وجود دارد. در این نوشتار، پس از تبیین جایگاه این حدیث در نگره عارفان و توجه به لوازم آن کوشیده‌ایم به چرایی ناممکن‌بودن تصرف شیطان در چنین رؤیاهایی پاسخ دهیم. همچنین، میان این‌گونه دریافت از معصوم با سایر گونه‌ها مقایسه‌ای صورت گرفته و در نهایت، ضمن اشاره به آسیب‌ها و نگرانی‌های اعتماد به چنین رؤیاهایی، طرح بحث و ورودی اجمالی به مباحثی شده است که می‌تواند زمینه‌ساز تحقیقی تفصیلی برای کاستن از آسیب‌ها، به جای نادیده‌انگاشتن حدیث شود.

از جمله نقدهاي مهم منتقدان مکتب ابن‌عربي، تأويلات غريبي است که او و برخي تابعانش دربارة برخي آيات قرآن ارائه دادهاند و در شمار آنها مسئلة خلود در جهنم است. ابن‌عربي با انکار ملازمه و همساني «خلود در دوزخ» و «معذب بودن» بر اين باور است که مخلدان در آتش و جهنم، با گذر از دورهاي، با آنکه در جهنم جاودانهاند، معذب نخواهند بود و به گونه‌اي از تنعّم ميرسند. اين دسته كوشيده‌اند با بهرهگيري از مباني تصوف و عرفان، همچون فطرت، سبقت رحمت بر غضب، جواز تخلف وعيد الهي و... اين مدعا را به اثبات برسانند. در اين نوشتار برآنيم تا ضمن اشاره به دلايل، به بررسي و نقد آنها بپردازيم. از منظري کلان، دو گونه نقد بر نظريه و استدلال‌هاي ابن‌عربي وارد است نخست آنکه برخي مباني به نظر درست يا دقيق نميآيد؛ دوم با فرض پذيرش برخي مباني، نميتوان به درستي مدعاي مورد نظر رسيد و استدلال صورت گرفته خدشهپذير است.