جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در سه باب است: 1- چهار لائحه. 2- دوازده برهان براي اثبات واجب، ساخته خودش. 3- يازده برهان از ديگران. خاتمه: دردفع سه شبهه (ذريعة1/102) ونيز او راست شرح جواهر الفرائض طوسي. (فهرست دانشگاه 3/1936) در شب شنبه 5 ريبع الاول 963ق در سبزوار. در الهيات تهران (نسخه ش 273/1د) گفته شده كه در 27 شعبان 958/957ق تاليف شده است اما در بخش نسخه شناسي تاريخ كتابت را 1 ربيع الاول 913ق نوشته اند كه هر دو مورد مي بايد اشتباه باشد. در آستان قدس ج18، ص117 هم تاريخ تاليف كتاب سهواً 973ق درج شده است. (سيد محمد حسين حكيم) رساله مرتب است بر سه باب: الاول في المقدمات و فيه لوايح (4 لايحه) الباب الثاني في ايراد ما سنح لنا من البراهين علي وجود الواجب (12دليل) الباب الثالث في ايراد الدلايل التي سنحت لغيرنا (11دليل). تاريخ ختم تأليف: 5 ربيع الاول 973. (مهدي ولائي) از ابوالحسن بن احمد قائني در سه باب است: 1-چهار لائحه 2-دوازده برهان براي اثبات واجب، ساخته خودش 3-يازده برهان از ديگران. خاتمه؛ در دفع سه شبهه (ذريعه 1/102) و نيز او راست شرح جواهر الفرائض طوسي (فهرست دانشگاه 3/1936) زمان تاليف: 963هـ. ق نويسنده مي گويد پس از آنكه دو رساله واجب الوجود را خواندم بر آن شدم كه كتابي درين زمينه بپردازم بر اثر آن اين كتاب را در سه باب پرداختم: باب اول كه در مقدمات است و حاوي لوايحي است كه از خود مسأله صحبت مي كند و در دو باب ديگر دليل براي اثبات واجب الوجود مي آورد و قضيه را ببحث مي كشد و دلائل مخالفان را رد مي نمايد. (عبدالله انوار) ابوالحسن بن احمد ابيوردي شارح فرائض نصيريه، ساخته در 27 شعبان 958 در سه مقصد: مقصد اول: در دو بحث. مقصد دوم: در براهين واجب (براهين شخصي) مقصد سوم: در نقل براهين ديگران بر اثبات واجب. (محمد باقر حجتي) در سه باب: في المقدمات و فيه لوايح، في ايراد ما سنح لنا من البراهين علي وجود الواجب، في ايراد الدلايل سنحت لغيرنا، سپس خاتمه. (محمد تقي دانش پژوه) بندي از اثبات الواجب ابوالحسن ابيوردي به زبان فارسي با پراكنده هاي ديگر و چهار رساله ديگر از دواني و غيره. (ايرج افشار) در سه مقصد كه به دستور ميرزا نظام الملك در 907ق نگاشته شده است. المقصد الاول: في بيان ان الممكن لايوجد الا بموجد موجود، يجب فيه فيوجد و فيه يحتاج. المقصد الثاني: في الاشارة الي نبذ مما سمح به طبعي الفاتر و سنح لذهني ... المقصد الثالث: في نقل البراهين الموروثه عن سبغتي علي اثبات الواجب الوجود ... (فريبا افكاري) آغاز كتاب: 1- بسمله. اعلم ان الرسالة مرتبة علي ثلثة مقاصد المقصد الاول في بيان ان الممكن لا يوجد الا بموجد موجود يجب فيه فيوجد و فيه بحثان الاول الممكن لما لم يجب له 2- بسمله. اثبات الواجب من الكلام و مفتتح الرسالة لدي الاعلام فاتحة فائحة رايحة، هي حمد آلاء الآله ... و بعد فلما امرنا بارينا بشكر آلائه ... فيحدث ... ابوالحسن بن احمد ... بأنه وفقني الله للتأمل في مسألة وجود الواجب ... وحداني ذلك علي تأليف رسالة ... يشتمل علي ثلاثة ابواب ... انجام كتاب: 1- بصحته ذو الحدس الصائب و العلم عندالله و لنختم هذه الرسالة بهذا القدر شاكرين لله علي حسن توفيقه و مصلين علي نبيه و آله الهادين بطريقه تمت الرسالة علي يد مؤلفها خادم ارباب النهي ابوالحسن بن احمد اوتي كتابه بيمينه و لا يؤتي بشماله بمحمد و آله في 27 شعبان المعظم سنة 957 هجرية النبوية عليه الصلوة و التحية 2- حمداً لا يحول حول درك كما يحمله العقول و الصلوة علي ما خير رسله صلوة تلقاه بالعقول ما كان للشمس طلوع و افول و اقول فرغ من تسويدها مولفه ازل البرايا لذي واهب العطايا ابوالحسن بن احمد رفع قدرهما رافع السما بغير عمد ليله السبت خامس شهر ربيع الاول سنه 963 في بلدة سبزوار حماها الله عن الاسرار ما يعاقب الليل و النهار كتبها السيد الاجل الفاضل الافضل خير السادات خير البريات وجيها للسيادة و النقابة و الدين ابوالخير سلمه تذكرة لصاحبه و الله اعلم بالصواب. [فهرست سپهسالار 3/37؛ فهرست آستان قدس 18/117؛ الهيات تهران ص 271؛ مجلس سنا1/388 (ذريعه 1: 102) ؛ دانشگاه تهران 16/679؛ نشريه 6/598؛ مجله المورد س4، ش1، ص191. مجلس شورا 2/588/29]

مسئله اثبات واجب یکی از مهم ترین مسائل مورد توجه اندیشمندان به خصوص متکلمان و فلاسفه بوده است. مؤلف کتاب ابوالحسن بن احمد ابیوردی از علمای امامیه قرن دهم هجری مقام و پایه علمی والایی داشته و جامع معقول ومنقول بوده است و از او آثار متعددی برجای مانده است. رساله مورد بحث شامل سه بخش (مقدمات بحث، دلایل مؤلف، دلایل دیگران) است. مؤلف در مقدمه به ذکر چهار نکته پرداخته است. 1- ذکر معنای واجب، ممکن و ممتنع و بیان این نکته که واجب تعالی علت تامه برای وجودش است. 2- ممکن به فاعل موجود نیازمند است. 3- اگر وجود ممکن از علتش واجب شود موجود می‌شود. 4- در این قسمت مؤلف به سه نکته اشاره کرده است: الف) امکان ممکن دلیل احتیاجش به علت است. ب) این امکان برای ممکن لازم است. ج) بقاء ممکن با از بین رفتن علتش ممتنع است. او پس از بیان و توضیح این مقدمات به ذکر دلایل خود که هدفش از تألیف این رساله بوده است می‌پردازد و دوازده دلیل بر این مطلب می‌آورد. او در این دلایل بیان می‌کند که اگر واجب لذاته یافت نشود و موجود در ممکنات منحصر شود تسلسل تا بی نهایت و عدم تناهی ممکنات لازم می‌آید و به طرق مختلف براهین خود را بیان می‌کند. مؤلف سپس به ذکر دلایل دیگران از جمله ابن سینا و سهروردی در باب این مسئله می‌پردازد. مؤلف در خاتمه رساله به ذکر و حل سه شبهه می‌پردازد.اما در مورد شیوه تصحیح و روند تصحیح متن رساله ابتدا به شناسنامه نسخه‌ها اشاره شده است و ویژگی نسخه‌ها بیان شده است. سپس به نحوه مقابله نسخه‌ها و انتخاب شیوه تصحیح اشاره شده است و بیان شده که به دلیل ویژگی نسخه‌ها تصحیح بر اساس نسخه اصل صورت نگرفته است؛ هرچند که به یکی از نسخه‌ها اعتماد بیشتری شده است.