جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جامباتیستا ویکو (زادهٔ ۲۳ ژوئن ۱۶۶۸ – درگذشتهٔ ۲۳ ژانویه ۱۷۴۴) فیلسوف سیاسی و تاریخ‌نگار اهل ایتالیا در عصر روشنگری بود. ویکو در ناپل در خانواده‌ایی پرجمعیت (هشت فرزند) متولد شد. در کودکی از حادثه‌ای هولناک جان سالم به در برد و برخی این امر را نتیجهٔ بخشش الهی دانسته‌اند که تأثیر بسیاری در اعتقادات وی گذارده‌است. او درسال ۱۷۷۱ وارد مدرسهٔ یسوعیان شد اما خیلی زود آنجا را ترک کرد و به طور انفرادی به مطالعهٔ فلسفه پرداخت. در این دوره مهم‌ترین کتابی که نظر او را به خود جلب کرد، ما بعد الطبیعه اثر فرانسیسکو سوارز بود. در دانشگاه سالرنو به تحصیل رشتهٔ حقوق پرداخت و در سال ۱۶۹۴ میلادی دکترای خود را دریافت کرد. از سال ۱۶۹۷ در مقام استاد رشتهٔ بلاغت در دانشگاه ناپل استخدام شد. ویکو بعد از مدت‌ها بیماری و ضعف جسمانی در سال ۱۷۴۴ درگذشت. / آثار: نخستین اثر مهم ویکو در سال ۱۷۰۹ با عنوان دربارهٔ روش مطالعات دوران ما چاپ شد. او برای کسب کرسی رشتهٔ حقوق در دانشگاه ناپل حجیم‌ترین اثر خود را به نام حقوق عمومی به رشتهٔ تحریر درآورد اما از تکمیل آن بازماند. وی پس از این شکست کاری، مهم‌ترین کتاب خود یعنی اصول علم نوین دربارهٔ سرنوشت مشترک ملل را نوشت. به او در سال ۱۷۳۴ لقب مورخ سلطنتی دربار ناپل داده شد. Vico, Giambattista. "On Humanistic Education", trans. Giorgio A. Pinton and Arthur W. Shippee. Ithaca: Cornell UP, 1993./ Vico, Giambattista. "On the Study Methods of Our Time", trans. Elio Gianturco. Ithaca: Cornell UP, 1990./ Vico, Giambattista. Universal right (Diritto universale). Translated from Latin and Edited by Giorgio Pinton and Margaret Diehl. Amsterdam/New York, Rodopi, 2000/ Vico, Giambattista. "The New Science of Giambattista Vico", (1744). trans. Thomas G. Bergin and Max H. Fisch. Ithaca: Cornell UP, 2nd ed. 1968./ Vico, Giambattista. "On the Most Ancient Wisdom of the Italians: Unearthed from the Origins of the Latin Language", trans. L.M. Palmer. Ithaca, Cornell UP, 1988. ایتالیا در زمان ویکو: در آن دوران ایتالیا شامل دوازده ایالت متخاصم بود که نمی‌توانستند به وحدت برسند. از این رو سرزمین ایتالیا تحت حکومت‌های اسپانیا و فرانسه خاندان بوربورن و اتریش خاندان هاپسبورگ بود. برای نمونه ایالت ناپل و پارما تحت سلطهٔ اسپانیا، جنوا و مودنا تحت‌الحمایه فرانسه و میلان و توسکانی تحت اختیار اتریش قرار داشتند. ظاهراً دیدن این آشوب و انحطاط ایتالیایی که قدرت امپراطوری روم را از دست می‌داد، در پیدایش اندیشهٔ چرخشی بودن تاریخ در نظر ویکو تأثیر داشته‌است. در این باره می‌توان به مشابهت میان ویکو با کنت و ابن خلدون اشاره کرد. با وجود اینکه دوره ایی پرآشوب و جنگ بود اما از حیات فرهنگی و هتری خوبی برخوردار بود. به ویژه اینکه مردمان ایتالیا هتر را برفلسفه ترجیح می‌دادند و به ویژه اهالی ناپل که موسیقی را بالاتر از فلسفه می‌دانستند. عقاید: او نماینده نخستین اعتراض به عقل باوری و ریاضیات باوری دکارتی است. دیدگاه ویکو در نوع خود مهم می‌باشد و توانسته با دیگاه کسانی چون دیلتای و مارکس و فیلسوفانی چون اسپینوزا، هیوم، کانت، نیچه، افلاطون، ارسطو و ابن خلدون ارتباط برقرار کند. ویکو با نگارش کتابی با نام «علم نو» از علم جدیدی سخن می‌گوید که لازم است تأسیس شود. قصد او از نگارش این کتاب تئوریزه کردن، توصیف و تبیین تاریخ کل ملل و اشکال مختلف سازمان‌های اجتماعی آنان بود. او نیز مانند ابن خلدون جای خالی علوم انسانی را بسار حس می‌کرد. ویکو به تاریخ نظری مثبت داشت و معتقد بود انسان نسبت به شناخت درونی آنچه محقق می‌شود دقیق تر است. او از اصلی به نام حقیقت تحقق یافته سخن می‌گوید و معتقد است: کسی که چیزی را ساخته و امری را محقق کرده بهتر و بیشتر ازهر کسی می‌تواند آن را بفهمد، بنابرین جریان‌های تاریخی را به دلیل آنکه موضوع آن انسان است می‌توان فهم کرد. ویکو معتقد است هیچ چیز را نمی‌شود در اکنون شناخت، زیرا هر پدیده تاریخی دارد که باید در همان بستر شناخته شود. از نظر ویکو فهم تاریخ در عین حال، کاملاً واقعی و ازلی و ابدی نیست، زیرا بر حضور نظم و مشیت الهی و توسعه نهادهای بشری تأثیر می‌گذارد. ملت‌ها در جریان تکامل و توسعه کاملاً هم‌گام و مراحل گذارشان منطبق با هم نیست، ولی همه مراحل مشخصی را می‌گذرانند. ویکو در عصر جدید نخستین کسی است که راجع به حرکت تاریخ و مراحل تمدنی دست به یک دوره بندی زده و ویژگی‌های مراحل را برشمرده است. ویکو در تاریخ تمدن ۳ دوره را معرفی می‌کند: دوره ربانی یا الهی، دوره قهرمانی یا اشرافی و دوره انسانی یا مردمی. وی معتقد است در هر کدام از این ۳ مرحله شکل زندگی مردم، ادبیات، سیاست و حکومت و رابطه با مردم دچار دگرگونی می‌شود. وی می‌گوید وجهه غالب دوران اول جنبه الهی و استبدادی، دوران دوم آریستوکراسی و دوران سوم مردم سالاری است. ویکو استدلال می‌کند که توسعه نسبی در تاریخ معاصر ظاهر می‌شود. از آنجا که تاریخ از نظر ویکو تجلی مشیت الهی در دنیاست، گذار از یک مرحله به مرحله بعدی برتری قدرت تخیل و پیشرفت تدریجی تمدن بشر را تعیین می‌کند. پیشرفتی کیفی از ساده به پیچیده که نهادهای اجتماعی را شکل می‌دهد. گذشته از نکات عمومی و نظریه تاریخی، ویکو پیشرفت تمدن را از امور واقعی، طبیعی و ناشناخته بشر می‌داند و به ویژگی ادواری تکامل تاریخ تأکید می‌کند. پیشرفت جامعه به سوی تکامل بدون رسیدن به آن متوقف می‌شود و جامعه تقریباً به شرایط اولیه بازمی‌گردد. از این رو تاریخ مجدداً دور و جریانش را آغاز می‌کند، گرچه همیشه نقطه بالاتری را نسبت به آنچه که قبلاً در اختیار داشت به دست می‌آورد.

محمدتقی قمی(۱۲۸۹-۱۳۶۹ ش) عالم وحدت‌گرای شیعی. قمی معتقد بود که تنها راه برای ایجاد امت واحد اسلامی، اتحاد فرهنگی مسلمانان است که این امر نیز از طریق گفتگوی عالمان مذاهب اسلامی حاصل می‌شود. به همین منظور، وی «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة» را تاسیس نمود. از مهمترین آثار فعالیت قمی، به رسمیت شناخته شدن مذهب شیعه از سوی دانشگاه الأزهر مصر بود. وی در هشتاد سالگی در پاریس بر اثر تصادف از دنیا رفت.

ادیب، نحوی، واژه شناس و متکلم معتزلی

محدث، فقیه شافعی، اصولی و متکلم اشعری. در کلام در عداد باقلانی و ابن فورک است و این سه را عبدالقاهر بغدادی از ائمه کلام در آن عصر می نامد. او در مجلس محمود سبکتکین غزنوی در موضوع رابطه خدا و عرش با کرامیّه مناظره کرد. در ان مجلس کرامیّه معتقد بودند که خداوند با عرش مماس است که اسفراینی این را موجب تناهی خداوند می دانسته است. خداوند را قایم بنفسه می دانست بدین معنا که او را موجودی مستغنی از محل و مخصص می دانست. او به شیوه اشاعره "رؤیت" را از سنخ علم می دانست و آنرا علمی مخصوص می دانست که به موجودات تعلق می گیرد.

محدث و متکلم معتزلی از معاصران ابوعلی جبّائی. کتب بسیاری دارد که شماری از آنها رد رد ابن راوندی است.

محدث، فقیه ، اصولی و متکلم. در فقه شافعی بود و در کلام اشعری. صاحب کتاب " الکافی".

متکلم معتزلی. ظاهرا از شاگردان واصل بن عطاء بوده است که او را برای نشر آراء معتزله به بلاد دیگر و از جمله مغرب فرستاده است.