جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متکلمان معتزله و امامیه از روزهای نخست در کنار هم به گفت و گو، بحث و مناظره مشغول بوده اند. در این فضا ممکن است تاثیراتی برای هر یک از جریان ها حاصل شده باشد. مکتب امامیه و معتزله به علت پذیرش حسن و قبح عقلی به عنوان مبنا و اساس عدل الهی و سایر آموزه های دینی به عدلیه معروف شده اند. آن ها با این مبنا، آموزه های دینی را به نحوی تحلیل کرده اند که خروجی آن، اختیار انسان، وجوب لطف و رعایت اصلح، وجوب تکلیف، نفی تکلیف فراتر از طاقت، وجوب اعواض بر آلام ابتدایی و تفسیر حکیمانه شرور بوده است. البته آن ها در برخی از باورها اختلافات جزئی و در بحث اراده و اختیار اختلاف نظر مهم دارند. معتزله در این باب، راه افراطی تفویض را برگزیده، اما امامیه با پیروی از ائمه اطهار(ع): نظریه «لاجبر و لاتفویض بل امر بین الامرین» را برگزیده است.

بحث کتاب درباره ولایت تکوینی نبی و ائمه معصومین علیهم السلام می باشد که در ابتدا بحثی درباره حدیث ثقلین و سند محتوای آن دارد.

المباحثات، يكى از كتاب‌هاى كم حجمى است كه انتساب آن به ابن سينا مشهور مى‌باشد. اين كتاب كه به زبان عربى است، مجموعه جواب‌هاى شيخ و سخنان مأخوذ از وى است كه توسط شاگرد او؛ يعنى بهمنيار جمع‌آورى شده است. ساختار كتاب، با عبارت رب يسّر شروع شده و داراى شش مباحثه و يك ملحق است. از جهت نداشتن ترتيب و باب‌بندى شبيه كتاب تعليقات شيخ است. اين كتاب، در واقع مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌ها و نامه‌هايى است كه قسمت اعظم آنها بين ابن سينا و برخى از شاگردانش رد و بدل شده است. ويژگى‌ها 1- چون اين كتاب، محاورات شيخ با شاگردانش مى‌باشد، از اين رو آدابى كه مؤلفين رعايت مى‌كنند، در آن رعايت نشده و روحيات واقعى ابن سينا(اعتماد زياد وى به خود و آراء خويش، شدت غضب و پرخاش‌گرى نسبت به معترضين و...) نيز در آن بروز پيدا كرده و اين مطلب، خيلى مهم است، زيرا شناخت شخصيّت واقعى ابن سينا براى خيلى از شخصيت‌ها، داراى اهميت وافرى مى‌باشد. 2- چون شيخ در صدد جواب‌گويى به مشكل شاگردان بوده، از اين رو توجه به اقوال ديگر نداشته، بدين جهت به راحتى مى‌توان اقوال شيخ را در اين كتاب به دست آورد.اين، تنها كتابى است كه شيخ الرئيس در آن به صراحت، اقرار به عجز و ناتوانى خود از درك پاره‌اى از مسائل نموده است. گزارش محتوا مباحثه اول: برخى از مطالب مطرح شده در اين مباحثه عبارتند از: صور و اعراض از آن جهت كه واحد و بسيطند در اجسام حلول نمى‌كنند؛ معقولات از آن جهت كه واحد و بسيطند، تعقل مى‌شوند؛ اختلاف وجود در موجودات مختلف، از قبيل اختلاف نوعى نيست، بلكه اختلاف به واسطه تأكد و ضعف درجه وجودى است، آرى موجودات به حساب ماهياتشان اختلاف نوعى دارند؛ مثلاً اختلاف نوعى انسان با اسب در ماهيتشان است نه در وجودشان؛ امتزاج اخلاط حيوانات و نباتات امرى اتفاقى يا معلول عوامل خارجى نيست، بلكه امرى ذاتى و طبيعى است كه ريشه در منى دارد و... مباحثه دوم: پاره‌اى از مطالب مطرح شده در اين مباحثه، عبارتند از: شئ ثابت در حيوانات؛ شىء ثابت در نباتات؛ نامتناهى بودن آن شىء، در نباتات؛ لزوم وجود امرى ثابت در هر تغيرى و.... مباحثه سوم: اين مباحثه، در مورد مسائلى است كه توسط شيخ ابوالقاسم کرمانى مطرح گرديده است. برخى از مطالب مطرح شده در اين مباحثه عبارتند از: سخن درباره برهانى كه به اثبات وجود نفس مى‌پردازد؛ تأثير و تأثر و چگونگى آن؛ غيريت يا عدم غيريت بين نفس و مزاج؛ حقيقت احساس لذت و درد؛ علم به ذات خويش و بيان اينكه اين علم از طريق حس يا به وسيله استدلال از راه افعال حاصل نمى‌شود؛ بحث در مورد حدس و اينكه چنين نيست كه حد وسط تنها از طريق فكر براى انسان حاصل شود؛ مسئله زمان و نامتناهى بودن خط مستقيم و رابطه‌اش با دايره و قطر آن و... مباحثه چهارم: اين مباحثه جواب‌هايى است كه اغلب آنها به نظريات ابوالفرج بن طيب مى‌باشد و ناظر به مباحثات منطقى در باب كليات خمس، قضاياى منطقى و مقولات عشر و... است. سپس نگاهى گذرا به معنى عقل بالقوه شده و از هر چيز مجرد از ماده، به عقل تعبير شده است كه براهينى نيز براى اين معنا به كار گرفته شده است. اما اينكه چه چيزى عقل را از قوه به فعل مى‌رساند؟ موضوع ديگر بحث بوعلى در اين باب است. چگونگى تصور معقولات، تفاوت نفس ناطقه و عقل، تعريف نفس ناطقه به جوهر قابل معقولات و متصرف درمملكت بدن و عقل هيولانى، از مباحثى است كه شيخ الرئيس در ادامه بدانها پرداخته است. وى در مورد خيال نيز به دو صوت بحث كرده است: اول، كيفيت اطلاع نفس از صور خياليه. دوم، آليّت خيال براى نفس.چگونگى عدم لزوم بطلان صورت مادى و نفوس متعلق به ماده با بطلان مادّه، سؤال مطرح شده ديگرى است كه بوعلى در جواب، اشاره‌اى به مباحثش راجع به اين موضوع در كتاب اشارات و شفا نموده است كيفيت تعلق وجود و وحدت و اضافه و ساير لوازم به مواد، دليل اينكه تعقل، عبارت است از استحضار صورت معقول در عقل، مطالب ديگرى است كه در ادامه مطرح شده است. سؤال ديگر اين است كه آيا اينكه شئ ثابت واحدى به لحاظ عددى و شخصى براى اشخاص انواع وجود دارد، داراى برهان هست يا نه؟ كه بوعلى وجود چنين چيزى را در غير حيوان سخت مى‌داند و مى‌گويد: احتمالاً اين حرف فلاسفه كه مى‌گويند فقط در انسان‌ها موجود است، داراى دلايلى باشد كه با تفكر بتوان به آن دست يافت. مباحثه پنجم: اين مباحثه با سؤالى از صدور افعال مختلف از بسائط شروع مى‌شود كه پاسخ كوتاهى از سوى شيخ الرئيس بدان داده شده است. دومين سؤال، از كفايت نفس در جميع افعال خود است كه بوعلى بطلان آن را ثابت مى‌كند. سپس مطلبى بدين مضمون طرح مى‌شود كه مزاج واسطه‌اى است براى نفس كه كارهاى خود را توسط آن انجام دهد كه باز بوعلى آن را رد مى‌نمايد و مزاج را كيفيت واحده‌اى با حد و مرز معين مى‌داند. شيخ ابوالقاسم اعتراضى به كلام شيخ الرئيس در كتاب شفا دارد كه گفته: محال است كه اعراض و صور قائم به مواد، وجود ذات را كه قائم به نفس است، افاده كند و بوعلى به اعتراض وى جواب مى‌دهد. مطالب مهم ديگرى نيز در اين مباحثه مطرح شده است كه ما به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم تا كليات اين مباحثه نيز معلوم گردد: امكان يا عدم امكان دو صورت داشتن هيولاى واحد؛ مفاد قاعده الواحد؛ لزوم تعطيلى قوه عقليه در حالت خواب؛ اثبات محرك براى متحرك؛ كيفيت تأثير بدن در نفس؛ برهان عدم جسمانیت عقل؛ جسمانیّت قواى حيوانيه؛ چگونگى تعقل انسان نفس خودش را؛ اقامه دليل، بر اينكه هر چيزى كه غير خودش راتعقل مى‌كند، واجب است ذات خود را هم تعقل نمايد؛ برهان وجود معقولات در عقول فعّاله و... مباحثه ششم: اين مباحثه، در شش فصل طراحى شده كه بخشى از آنها به قلم خود بوعلى و بعضى به دست شاگردش بهمنيار نوشته شده‌اند. فصل اول به قلم بهمنيار و حاوى شنيده‌هاى وى از بوعلى و مشتمل بر مطالبى است درباره عقل و ادراك و شعور و نفس كه كليات آنها در مباحثه پنجم گذشت. بعد بهمنيار، سؤال‌هايى را كه از بوعلى شده و وى به آنها پاسخ داده است، جمع‌آورى كرده؛ برخى از مطالب مطرح شده در اين سؤال و جواب‌ها عبارتند از: نفس انسانى؛ قواى نفس؛ بخش‌هاى گوناگون فلسفه و اشتمال آن بر حكمت عملى و نظرى؛ عقل حيوانى؛ علم الهى در نزد معتزله و فلاسفه؛ تقسيمات وجود و تبيين هر يك از واجب‌الوجود و ممكن الوجود؛ صفات ممكن الوجود و... در ادامه خود شيخ الرئيس مطالبى را در قالب سؤال و جواب مطرح نموده است كه برخى از آنها عبارتند از: عقل و ماهيت آن؛ چگونگى بودن امكان از لوازم ماهيت؛ چگونگى سود رسيدن از استغفار به حال مردگان؛ تعقلات نفوس كامله بعد از مردن و... در بخش آخر كتاب كه ملحق نام گرفته است، به چند موضوع مهم فلسفى اشاره شده است، مانند جسمانى نبودن قواى عقليه، غايت داشتن جميع حركات، خروج هيولى در تمام لحظات از صورت به فعل و...

توحید، به دو گونه نظری و عملی تقسیم شده است. توحید نظری که مربوط به عالم شناخت و اندیشه است، یعنی خدا را به یگانگی شناختن؛ و توحید عملی یعنی خدا را در عمل، یگانه و در جهت ذات یگانه ساختن است. آنچه در این بین مهم می نماید، تعیین معیارهای توحید و شرک است که با شیوه ای تطبیقی مورد بین دو مفسر شیعه و اهل سنت بررسی قرار گرفته و نقاط اشتراک و افتراق دو دیدگاه معین شده است. هر دو مفسر توحید را به یگانه بودن خداوند متعال در ذات، صفات و دیگر جوانب وحدانیّت خداوند متعال تفسیر کرده است. در این مسئله نیز آن‌ها با هم توافق دارند که باید همه‌‍‌ی درب‌های شرک، که هم‌پایه‌ی اعتقاد به وجود شریک به همراه خداوند متعال است را مسدود کنند. در بحث وحدانیت ذات خدا، تفاوت بین احد و واحد در این است که احد درباره چیزی به کار برده می‌شود که کثرت را خواه در ذهن یا خارج نمی‌پذیرد و بدین جهت قابل شمارش نیست. خداوند همانطور که در ذات خودش شریک ندارد، در فاعلیت نیز شریک ندارد. هر فاعل و سببی، حقیقت خود و تأثیر و فاعلیت خود را از او دارد. در نگاه آیت الله مکارم که نمایاننده اعتقاد عموم شیعیان نیز است، آنچه می تواند به عنوان محور معیار مسئله توحید و شرک قرار گیرد، استقلال و عدم استقلال برای غیر است؛ از این رو درخواست از اولیاء الهی در طول خداوند هیچ منافاتی با توحید ندارد. از آنجا که سلفی ها غالبا در تشخیص مصادیق توحید و شرک دچار اشتباه شده اند، مواردی همچون توسل، احترام و ارج نهادن به پیشوایان دین و اولیای الهی را عبادت و پرستش می دانند؛ در حالی که مساله عبادت غیر از احترام و استغاثه و استمداد از ارواح صالحان و واسطه قرار دادن آنان بین خود و خداست.

پیامبر گرامی اسلام (ص) به‌فرمان خداوند در یک‌شب که از مسجدالحرام به‌سوی مسجدالاقصی سیر نمود, و ازآنجا به‌طرف آسمان‌ها جهت مشاهده آیات الهی عروج کرد نمود, و آن ازجمله رخدادهای شگفت‌آوری دوران زندگی پیامبر اسلام(ص) بوده است, که از همان ابتدای وقوعش اندیشه و ذهن دوست و دشمن را به خود معطوف گردانید. قرآن کریم در سوره‌ی اسراء و نجم در این مورد سخن گفته است. مفسران و دانشمندان اسلامی در چگونگی این رویداد مهم اختلاف‌نظرهایی را مطرح نموده‌اند.اگرچه عدّه‌ای از مفسران معراج را فقط روحانی ویارؤیای دانسته‌اند,اما عده کثیری از مفسران فر یقین نظر به دلایلی قرآنی و روایی آن را روحانی و جسمانی دانسته‌اند.مستشرقان بارویکردهای مختلفی خواسته‌اند معراج را کمرنگ جلوه نموده به این هدف شبهاتی گوناگونی را نسبت این موضوع وارد نموده‌اند. دراین تحقیق به اشکالات آنان دلایل ونقد های قانع‌کننده مطرح گردید.همچنان از شبهات که از طرف علم جدید درمسله معراج مطرح گردیده بود. مانند مشکل جاذبه و مشکل گرما و سرمای شدید و مشکل زمان و سرعت و مشکل فقدان هوا و.. پاسخ‌های محکمی داده شد.که تمام آن موانع موجود در سفر فضایی امروزه قابل‌حل و ارتفاع است.

در این تحقیق، دیدگاه وهابیت درباره انبیا با تکیه بر آیات قرآن و روایاتی که در منابع اهل‌سنت ذکر شده است، مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. مباحث این رساله به شیوه‌ی تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کلامی وهابیان و پژوهش‌هایی که در این زمینه صورت گرفته، سامان یافته است. سلفیه و وهابیت عنوان جریانی از اصحاب حدیث اهل‌سنت با گرایش‌های گوناگون است که بر نقل تأکید فراوان دارد. این جریان فکری معتقد است که فهم سلف صالح سه قرن اول هجری از همه فهم‌ها بالاخص عقل گرایان و شهودیان بهتر و به حقیقت نزدیک‌تر است و دیگر فهم‌ها خالی از خلوص است. وهابیت، تابع محمد بن عبدالوهاب و در واقع و حقیقت تابع ابن تیمیه هستند و دیدگاه‌هایی بر خلاف همه‌ی امت اسلام دارند. وهابیان فضائل انبیاء از قبیل عصمت، علم غیب و شفاعت و دیگر فضائلی که موهبت الهی به آن‌ها می‌باشد را انکار مى‌کنند و برای آنان قداستی قائل نبوده و در حد انسان عادی تنزل می‌دهند. آنان با برداشت نادرست از قرآن و روایات و با تحمیل عقیده‌ی افراطی خود، اسلام را دین خشونت در دنیا معرفی نموده و موجب اختلاف در بین امت اسلامی شده‌اند. در این پایان نامه قصد بر این است که: نظرات آنان را درباره انبیاء بررسی نموده و به گوشه‌ای از انحرافات آن‌ها پرداخته و آن را مورد نقد و بررسی قرار دهیم، تا هم امت اسلام از دسایس و وساوس این اقلیت مطلع گردند و شاید فریب خوردگان آنان هم دست از تکفیر مسلمین برداشته و به جانب حق روى نمایند و تفرقه و اهانت و اسائه‌ی ادب به ساحت انبیای الهى و مسلمین را رها کنند.

کتاب "تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا" که در قلمرو تاریخ قیام عاشورا نگاشته شده است ، از جمله شامل جامع ، کامل و مستند، توجه به نیازها و سوالات، انتخاب استانداردهای علمی تاریخ نگاری و همچنین کار گروهی بودن. این پایان نامه محدود به ترجمه و ویرایش 1 تا 4 فصل از قسمت مقدماتی است. فصل اول مربوط به شناخت مقاتیل و آثار مکتوب در مورد تاریخ عاشورا بود، مقاتل را از قرن اول تا چهاردهم معرفی کرد، برخی از آنها را نقد کرد و در پایان برخی از آثار مهم که در قرون گذشته در قرن تغییر شکل گزارش این رویداد. فصل دوم نگاهی گذرا به دوره های مختلف امام حسین از دوران پیامبر اکرم (ص)، مهمترین فعالیتها و مبارزات تا زمان امام حسن (ع) داشت و مرحله اعلی حضرت را در دیدگاههای پیامبر اکرم و همچنین سایر مسلمانان آن روزها بیان کرد. فصل سوم به شهادت امام حسین در گفتار پیامبران ، امامان و برخی از اصحاب مهم آنها پرداخت، زیرا آنها در بسیاری از روایات برخی از حوادث پیش رو را پیش بینی کرده اند. برخی از علمای اهل سنت این روایات را نقل کرده اند. علاوه بر این، برخی روایات در پیشگویی پیامبران قبلی تا پیش بینی پیامبر اکرم، امیرالمومنین، حسن امام و شخص امام حسین وجود دارد. فصل چهارم فضیلت عزاداری و آزاداری را برای امام حسین توضیح داده و روایات متعددی را درباره این موضوع تحلیل کرده است. در پایان، روایات نوحه های امام حسین ذکر شده است.

کتاب «نامه هایی برای محمّد پیامبر/ پژوهشی بر ریشه های قرآن»، تحقیقی است درباره مصدر قرآن که توسط امین قضایی نگارش یافته است. وی بر این باور است که آیات و سور مکی قرآن در اصل نامه هایی بوده که توسط فرقه ای یهودی- مسیحی به نام ابیونی برای حضرت محمد(ص) ارسال می شده و به همراه این نامه ها، متن اصلی کتاب مقدس به عنوان ضمیمه و شرح این نامه ها در اختیار ایشان قرار می گرفته است ولی در زمان جمع قرآن، این نامه ها به عنوان قرآن جمع آوری شد. نویسنده مدعی است که دیدگاه وی تنها درباره آیات مکی است و شامل آیات مدنی نمی شود؛ زیرا ارتباط پیامبر اسلام(ص) در مدینه با نویسندگان نامه ها قطع شده است و تفاوت بین آیات مکی و مدنی نیز به این جهت است. با توجه به اهمّیّت مسئله وحیانیت و الاهی بودن قرآن، و اینکه کتاب حاضر به زبان فارسی در محیط مجازی منتشر گردیده است؛ ضرورت دیده شد تا به نقد و بررسی دلایل وی در این جستار پرداخته شود. در پژوهش حاضر با روش تحلیل انتقادی به بررسی مستندات قضایی درباره دیدگاه حاضر پرداخته شد. نتیجه آنکه دیدگاه قضایی هیچ یک از ویژگی های یک نظریه علمی را ندارد و در نهایت نیز قادر به نتیجه گیری قطعی درباره اقتباس و تأثیرپذیری قرآن از آئین ابیونیان نیست و دیدگاه خود را به صورت حدس و احتمال بیان می کند. مهم ترین مشکل نظریه وی خروج از بستر تاریخ و اتکای صرف به تحلیل های متنی بدون داشتن شرایط لازم است که این امر موجب ارائه تحلیلی تخیّلی و دور از واقع شده است.

قصاص به خاطر ارتباط آن به حیات انسان و اهمیت و حساسیت آن نیاز جدی به تبیین ابعاد مختلف دارد. پاسخ به شبهات قصاص به‌عنوان یکی از ابعاد قصاص نیاز دائم به بررسی دارد، به‌ویژه در دوره معاصر که مخالفان اسلام همچون دکترسها در رابطه با آن کتابی مستقل و حجیم «نقد قرآن» تألیف کرده‌اند. مقاله حاضر وظیفه نقد و بررسی شبهات قصاص از کتاب مذکور را برعهده دارد. در بررسی مطالب روش توصیفی ـ تحلیلی و انتقادی و در جمع‌آوری مطالب از روش کتابخانه بهره برده شده است. برخی از شبهات قصاص که در عنوان کلی عدم تناسب بین جرم و مجازات و وجود تبعیض‌ها قرار دارند، پرداخته است. پس از بررسی به این نتیجه رسیده می‌رسیم که شبهات مذکور وارد نیستند؛ زیرا هرکدام از احکام قصاص که به‌عنوان نمونه شبهه عدم تناسب بین جرم و مجازات ذکر شدند، همچون قصاص عضو، قصاص جمعیت در برابر یک نفر، قصاص قاتل اکراه‌شده، دارای توجیه عقلانی مبنی بر رعایت عدالت و تناسب هستند. همچنین تفاوت‌های موجود در قصاص مرد و زن، مسلمان و کافر نیز بر اساس تفاوت‌های ذاتی میان افراد قابل توجیه هستند، بدون اینکه مصداق تبعیض‌های ناروا باشد