جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم قسم و سوگند در قرآن کریم از مسائل مهمی است که باید با استفاده از دانش معناشناسی شناختی موردبحث قرار گیرد. در این تحقیق از نظریه استعاره مفهومی و طرح‌واره‌های تصوری بر پایه مقوله حجمی استفاده می‌شود. هدف از تحقیق حاضر درک عمیق و جامع از مفهوم سوگند در قرآن کریم با توجه به روشی علمی در مطالعات تفسیری مدل مفهوم‌سازی قرآن می‌باشد. این نوشتار که نتیجه یک پژوهش است ازنظر هدف کاربردی است و از جهت سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی- استنباطی و از جهت روش به روش کتابخانه متکی است. جمع‌آوری داده‌های موردنظر از طریق فیش می‌باشد. ابتدا موارد استعمال سوگندها در قرآن کریم استخراج شده است و بعد بر مبنای مقوله حجمی موردبررسی قرار می‌گیرد. نتیجه حاصل از تحقیق این شد که در مفهوم‌سازی سوگندهای قرآن کریم، کتاب قرآن و عقل نمادی برای هدایت معنوی در تاریکی‌های جهل و گمراهی هستند که انسان خسران زده نشود. خورشید و ستارگان آسمان در تاریکی‌های دریا و خشکی هدایت‌کننده حسی هستند تا انسان به سمت حق خروج کند؛ و اگر انسان باوجود همه نمادهای هدایتی ملموس و دیدنی، به سمت نور نرود؛ ظلمت و تاریکی ظلالت، این قبیل افراد را فرا می‌گیرد.

یکی از ابعاد مهم اعجاز قرآن، اعجاز بیانی بوده و علم بیان در کشف مراد جدی آیات قرآن نقش مهمی را ایفا می‌کند به همین علت مفسران در طول تاریخ همواره ظرائف بیانی قرآن را مورد توجه ویژه قرار داده اند. در بین تفاسیر معاصر تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی (به عنوان یکی از تفاسیر اجتهادی جامع) به نکات بیانی توجه خاص نموده است. این پژوهش به بررسی صور بیانی یعنی تشبیه، استعاره، مجاز مرسل و عقلی و کنایه در تفسیر تسنیم از ابتدای سوره حمد تا پایان سوره توبه پرداخته و علاوه بر بررسی آماری صور بیانی از دیدگاه مؤلف و اختلاف نظر وی با دیگر علما ، قاعده وضع الفاظ برای ارواح معانی از دیدگاه مؤلف و موارد تمسک وی به این نظریه را مورد کنکاش قرار داده است. مؤلف در برخی موارد در مباحث بیانی آیات قرآن با دیگر مفسران و علمای دانش بلاغت هم عقیده بوده ولی در بسیاری موارد با آنان اختلاف نظر دارد. ریشه این اختلاف را می توان در مبانی خاص مؤلف همچون نگاه فلسفی عرفانی به آیات و نیز پذیرش قاعده وضع الفاظ برای ارواح معانی دانست که باعث شده بسیاری از تعابیر قرآن که علمای دانش بیان، مجاز یا استعاره دانسته‌اند در این تفسیر به عنوان حقیقت از آن‌ها یاد شود.

زبان به عنوان ابزار اصلی ارتباط میان انسان ها، پدیده ای است آوایی/ صوتی با ویژگی های خاص که آن را از دیگر نمادهای غیرزبانی متمایز می سازد. از این منظر بایستة نخست پژوهش علمی در هر متن ادبی، بررسی آواهاست؛ زیرا آواها واحدهایی جداگانه هستند که از آنها هزاران کلمه و با معانی مختلف پدید می آید. قرآن کریم که بی چون و چرا، والاترین متن ادبی ابداعیه است، تمام توانایی های آوایی کلمات را به ویژه در دو سویة تصویرپردازی و تنغیم به کار برده است. این کاربست با هدفِ بیشترین و عمیق ترین تأثیر بر «گیرنده» صورت گرفته است؛ در نتیجه آوا در قرآن چهره ای متمایز در هماهنگی هنری، نمودی از تصویرپردازی معانی قرآن و نشانة اعجاز اسلوبی و بیانی والای آن به شمار می رود. از این روست که هر کلمه از قرآن و بلکه هر حرف و آوای آن در بهترین جای ممکن قرار گرفته است؛ همچنانکه تأثیر قرآن بر سامعه نیز به شیوه ای یکسان و یکنواخت نیست، بلکه بر حسب موضوعات مختلف، تنوع می یابد. در نتیجه گاه چنان نسیم آرام است و گاه چنان توفان توفنده، گاهی نیز نه این و نه آن است. پس آهنگ قرآن با دگرگونی معانی، تغییر می یابد. از این خاستگاه است که خداوند دستور داده است قرآن به بهترین وجه خوانده شود: ?وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً? (مزمل:4). بر این اساس و برخاسته از آیة شریفة?أفَلایَتَدَبَّرونَ الْقُرْآنَ..?(محمد:47). این پژوهش با هدف تبیین ارزش معنایی دقیق آواها، نشان دادن جایگاه آنها در اعجاز قرآن و توانایی منحصر به فردشان در ابلاغ پیام سامان یافته است. روشی که این پایان نامه برای رسیدن به این منظور در پیش گرفته است، بهره گیری از داده های دو دانش معناشناسی و آواشناسی و کاربست آن برای تبیین متن معجزه گون قرآن در سطوح مختلف معناشناسی آوائی آن است. این تحقیق، به بررسی «معناشناسی آوائی در قرآن کریم» در چهار سطح می پردازد. چهار سطحی که متن قرآن را تشکیل می دهد و ساختار آوائی منحصر به فرد قرآن بر آنها استوار شده است. این چهار سطح عبارت است از: 1- حروف یا صامت ها 2- حرکات یا مصوّت ها 3- الفاظ یا کلمات 4-ترکیب هایا آهنگ شاید از مهم ترین نتایجی که رسالة حاضر بدان دست یافته است، بتوان موارد ذیل را برشمرد: 1- در ابراز معنی، میان سویة بیانی و آوایی رابطه ای تنگاتنگ وجود دارد؛ و ساختار چهرة هنری جملات قرآن بر پایة درآمیختگی چهره بیانی با سویة آوایی و آهنگین آن است. 2- حتی کوچک ترین واحد آوایی در قرآن کریم ارزش معناشناختی دارد و می تواند موضوعی پژوهشی باشد؛ چرا که هر آوا در این کتاب گرانقدر درست در جایی که باید باشد قرار گرفته و آوایی دیگر نمی تواند جایگزین آن شود. 3- قرآن کریم از منظر آواها، کلمات و ترکیب هایش معجزه است؛ چرا که نه در معانی و نه در کلمات آن «باطل در حال و آیندة آن راه ندارد»؛ زیرا «فرودآمده از سوی فرزانه ای ستوده است.» ? لا یَأتیهِ الباطِلُ مِن بَینِ یَدَیهِ وَلا مِن خَلفِهِ تَنزیلٌ مِن حَکیمٍ حَمیدٍ? ( فصّلت/42).

ترادف از مهمترین پدیده‌های علم معنی‌شناسی است ؛ چرا که با برقراری رابطه بین لفظ و معنی ، نقش مهمی در ایجاد رابطه بین مردم دارد . این پدیده از روزگاران قدیم ، مورد توجه زبان‌شناسان قرار گرفته و این عنایت وتوجه تاکنون ادامه دارد و زبان‌شناسان جدید را نیز به خود مشغول کرده است و نظرات هر یک در مورد ترادف مختلف است . در این پایان نامه می‌کوشیم تا جنبه‌های مختلف این پدیده را بشناسیم ، و به داوری بین تعریف زبان‌شناسان قدیم وجدید در مورد ترادفبپردازیم.این پدیده در قرآن کریم به وفور یافت می‌شود وکتب بسیاری در این زمینه نوشته شده است . در نهج‌البلاغه که زبان عربی فصیح را زینت بخشیده است وضع به همین صورت است . ما در این تحقیق مختصر می-کوشیم تا به بررسی معنی‌ شناسانه در مورد ترادف در نهج‌البلاغه بپردازیم ؛ زیرا شناخت لغوی و معنوی واژگان آن ،منجر به شناخت دقیق‌تر و بهتر کلام امام علی(ع) می‌گردد .واژه تقوی در نهج البلاغه از واژگانی است که بسیار تکرار شده است . این پژوهش ، پژوهشی است معنی شناسانه بر واژه تقوی ومترادفات آن – که عبارتند از : خوف و زهد و خشیهو رهبه و وجل–و رابطه موجود بین تقوی ومترادفات آن را مشخص می‌کند ؛ که این رابطه یا تقارب دلالی است ویا شبه ترادف .