جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله این تحقیق بررسی کاربست ابطال‌پذیری پوپر جهت توجیه گزاره‌های دینی و موفقیت احتمالی این کاربست می‌باشد. فلسفه علم پوپر به دلیل درهم شکستن اقتدار پوزیتویسم که معیار تجربی و استقرایی را برای تمییز علم از غیرعلم تعمیم داده و آن‌را تبدیل به معیاری کلی برای معناداری نموده بود، مورد توجه متکلمان و الاهی‌دانان مسیحی قرار گرفته و ایشان به فراخور از نظرات او در فلسفه علم و معرفت‌شناسی برای توجیه گزاره‌های دینی و یا ابطال نظرات علمی که برخلاف آموزه‌های دینی بودند، استفاده کرده‌اند. در این تحقیق که با روش تحلیلی - انتقادی، نگاشته شده، ضمن بررسی کاربست نظریه ابطال‌پذیری در توجیه گزاره‌های الاهیاتی توسط متکلمان مختلف مسیحی، ایرادات وارد بر این کاربست در دو ساحت مبنایی و بنایی ارائه شدند. یافته‌های تحقیق نشان‌ می‌دهند علی‌رغم قابلیت‌های ابطال‌پذیری جهت توجیه عقلانی گزاره‌‌های دینی، ایرادات مبنایی همچون کل‌گرایی، فقدان معیار مشخص برای معرفت و ایردات بنایی مانند منطق شک‌گرایی حاکم بر ابطال‌پذیری و عدم امکان تعلیق معارف دینی تا حصول معرفت جدید، مانع از آن است‌که ابطال‌پذیری بتواند، از حقیقت دین و امر دینی دفاع کند و در نهایت آن‌را به ورطه نسبی‌گرایی سوق خواهد داد.

آیا می‌توان از ابطال‌پذیری برای اثبات علمی بودن گزاره‌های دینی استفاده کرد؟ با ظهور پوزیتویسم منطقی در ابتدای قرن بیستم و گسترش آن در سراسر جهان، مابعدالطبیعه و حتی اخلاق متعالی از اعتبار ساقط شدند. پوپر با درهم شکستن اقتدار پوزیتویسم که معیار تجربی و استقرایی را برای تمییز علم از غیرعلم تعمیم داده و آن‌را تبدیل به معیاری کلی برای معناداری نموده بود، عرصه جدیدی برای مباحث متافیزیکی گشود که در آن نظرورزی متافیزیکی امری عقلانی تلقی می‌شود. پوپر با حرمت نهادن به نظرورزی متافیزیکی نه‌تنها متافیزیک را غیرقابل انفکاک از علم دانست بلکه از این مهم‌تر معتقد بود که متافیزیک از اوصاف نظریه‌های علمی آزمون‌پذیر پیشرو است. در این سپهر، این تحقیق با روش تحلیلی - انتقادی، درصدد سنجش و بررسی تاثیر فلسفه علم پوپر بر معرفت دینی است. بدین منظور نخست با بررسی فلسفه علم پوپر، به این نتیجه ‌رسیدیم که علی‌رغم ایرداتی که به فلسفه علم پوپر وارد است، ابطال‌پذیری نه تنها بستری مناسب برای توجیه عقلانی گزاره‌های دینی آماده کرده است؛ بلکه مشخص شد برخی از معارف دینی خصوصا آن‌دسته از معارف که با استدلال عقلی اثبات می‌شوند، قابلیت ابطال‌پذیری دارند و ‌می‌توان آن‌ها را بر مبنای ابطال‌گرایی علمی قلمداد کرد.

معرفت شناسی نقش اساسی در توجیه باورها و عقاید دینی دارد و حجیت استدلال‌های ارائه شده برای اثبات گزاره های دینی در گرو ارائه یک معرفت شناسی دینی منسجم است .نقش عقل در تحکیم شالوده‌های معرفت دینی از جمله مسائل بنیادی در عرصه معرفت شناسی دینی است که بررسی آن ، ما را به سمت فلسفه علم رهنمون می‌سازد . چرا که هر کدام از آن‌ها سهمی در تعیین مشخصات نظام فکری انسان دارند و از سوی دیگر متفکران دینی سعی می کنند تا الاهیات خود را به سنت علمی غالب غربی پیوند بزنند و با آن هماهنگ کنند و در این مسیر رابطه فلسفه علم و معرفت شناسی بیشتر آشکار می‌شودو این رابطه به وضوح در قرون اخیر قابل مشاهده است، در آن‌جا که سنت تجربه‌گرایانه (که علوم طبیعی را سرمشق هر گونه عقلانیتی می‌داند) از جان لاک و هیوم تا پوزیتیویسم قرن بیستم تاثیر مخرب خویش را بر دعاوی دینی بر جای گذاشتند .فلسفه علم تجربه گرایانه و پوزیتیویستی که در قرون اخیر مطرح شدند با نفی متافیزیک و غیر معقول دانستن آن عرصه را برای دین چنان تنگ کردند که عالمان دینی مجبور شدند برای دفاع از ساحت دین ، دین را امری خردگریز و غیرعقلانی معرفی کنند و رابطه بین علم و دین به هر نحو را ممکن انکار کنند که نتیجه این امر بسی مخرب‌تر از حملات تجربه‌گرایان برای دین بوده است.اما فلسفه علم پوپر «ابطال‌گرایی» که بستری تکاملی ، فیزیکی ، زیستی و فرهنگی برای علم قائل است، راه را برای دین هموار می کند که با تکیه بر معرفت شناسی‌توصیفی (که از نگرشی تکاملی نشات می‌گیرد) هم وجه متافیزیکی خویش را اثبات نموده و حفظ کند و هم وجه علمی بیابد و بتواند از لحاظ علمی نیز خود را اثبات نماید .