جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به دلالت آیۀ 82 سورۀ نمل، یکی از وقایعی که در آخرالزمان روی خواهد داد، اخراج «دابه» از زمین خواهد بود. بنای قرآن در بیان خصوصیات دابه، اجمال بوده است، لذا با استفاده از آیات قرآن نمی‌توان مصداق دابه را تشخیص داد. به همین دلیل، تنها منبعی که می‌تواند مصداق دابه را روشن کند، روایات حضرات معصومینk است. روایات شیعه و اهل سنت در این زمینه تفاوت زیادی دارند. عموم روایات شیعه، امیرالمؤمنینR را مصداق دابه معرفی کرده‌اند و عموم مفسران شیعه نیز با قبول این روایات، تطبیق دابه بر حضرت ایشان را قبول کرده‌اند، درحالی‌که در اکثر روایات اهل سنت، دابه یک موجود عجیب و غریب و خارق‌العاده و با خصوصیات غیرقابل باور معرفی شده است. باتوجه‌به تواتر معنوی روایات شیعه و قراین دال بر صحت این روایات، تردیدی در تطبیق دابه بر امیرالمؤمنینR وجود ندارد و برخلاف تصور معدودی از معاصران در اهانت بودن چنین تطبیقی، این آیه در صدد بیان یکی از فضایل امیرالمؤمنینR است.

بسیاری از روایات، به‌ویژه روایات غیرفقهی و از جمله روایاتی که دربارۀ «حجه‌الله» هستند، دارای سند مقبول نیستند، اما بسیاری از این روایات به‌دلیل قراین صحت از جمله قراین متنی، قابل ‌قبول هستند. نمی‌توان روایتی را که دارای متن صحیح هماهنگ با سایر روایات است یا به‌دلیل علوّ ‌متن قابل‌ جعل نیست، به‌دلیل ضعف سند کنار گذاشت و خود را از معارف آن بی‌بهره کرد. از جمله دلایل این نظریه می‌توان به سیرۀ ‌عقلا در حجیت چنین خبری و نیز روایاتی که دربر‌دارندۀ دستور امام معصومR به بررسی متنی است اشاره کرد. واقعیت‌های تاریخی تدوین حدیث شیعه و عدم راهیابی جعل‌های گسترده و سازمان‌یافته به آن نیز، اهمیت بررسی متنی را نسبت به بررسی سندی افزایش می‌دهند. در‌ روایات دربارۀ «حجه‌الله» که منظور تمام روایاتی است که دربارۀ رسول و امام معصوم است، هماهنگی با کلیات و هندسۀ معارف دینی، روایت مشابه با سند معتبر و نیز سندهای متفاوت در کتب مختلف از جمله قراین پرکاربرد برای اثبات صدور روایت از معصومR هستند.

وجود خرافات ضد علم در قرآن‌، در واقع، زیر مجموعه بحث کلان تری با عنوان «قرآن و فرهنگ زمانه» است که از ناحیه مستشرقان وارد فضای قرآنی شده است و بعد از آن از سوی برخی اندیشمندان مسلمان نیز پیگیری شده است. مسئله این است که آیا قرآن از فرهنگ زمانه تأثیر پذیرفته است یا نه؟ در این نوشتار دیدگاه دکتر جعفر نکونام درباره وجود خرافات ضد علم در قرآن مورد بحث و نقد قرار گرفته است. قبول وجود خرافات حتی از باب جدل و تمثیل مستلزم سیالیت دلالت متن، فرو کاستن بخشی از متون وحیانی به شواهد تاریخی، غیر قابل بهره‌برداری‌، بی‌اعتبار شدن قرآن، سرایت اشکال به تمام دین و ... است. وجود جنّ خرافه‌ای است که به نظر ایشان از باب جدل و تمثیل در قرآن بیان شده و در این نوشتار بدان پرداخته است. وجود جنّ با توجه به آیات زیادی که در قرآن درباره آن وجود دارد و نیز روایات بسیار زیاد قابل انکار نیست و تنها دلیل بر نفی وجود آن، صرفاً استبعاد و اثبات نشدن آن از سوی علوم تجربی امروزی است.