جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زبان حدیث که همانند زبان عرف عام با آنکه حامل معارف الهی و دارای تفاوت ماهوی با سخنان عادی مردمان است، در هنگام خوانش و فهم، نیازمند تأمل در گونه‌ی واژه بکار رفته در آن از حیث وضع و استعمال است. در زبان حدیث که شاکله اصلی آن را معانی لغوی و عرف عام تشکیل داده است، واژگانی برساخته از دین اسلام و شریعت نبوی بچشم می‌خورد؛ کما اینکه ساختارهای بلاغی از مقوله‌ی تشبیه بلیغ، مجاز به گونه‌های مختلفش شامل: استعاره و کنایه نیز در آن بوفور یافت می‌شود. علامه حلی (ره) که از سرآمدان اصولیان دوره متأخران است، در آثاری چند به‌ خصوص، «نهایة الوصول» به تحلیل واژگان زبان عرب پرداخته، گونه‌های لفظ را در ارتباط با معنا هنگام وضع و استعمال مورد واکاوی قرار داده است. مقاله پیش رو با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی ابتدائاً به تبیین اساسی‌ترین گونه‌های الفاظ پرداخته سپس به نقش این تفاوتها و توجه به آن در فهم حدیث با تأکید بر آراء ایشان اهتمام ورزیده و دریافته است که توجه به نوع واژه مستعمل در حدیث، فهم صحیح و درست آن را به بار می‌آورد؛ آن‌سان که بی‌توجهی به گونه‌های الفاظ در مقام فهم روایات، موجب دریافت غلط از آن می‌شود.

به باور اماميه، امام حجت، برگزيده و منصوب خدا براي هدايت بشر است. از اين رو ضرورتا ويژگي¬هاي دارد كه درعين حال كه او را از مرتبه بنده و مخلوق بودن خداوند خارج نمي سازد او را از افراد عادي بشر متفاوت مي¬سازد. از مهم ترين اين ويژگي¬ها مصونيت از هرگونه گناه و خطا است كه در اصطلاح علم كلام از آن به عصمت ياد مي شود؛ زيرا خطاي امام او را از حجيت مي¬اندازد و با حكمت و عدالت خداوند منافات دارد.همچنين از ديگر لوازم شأن امامت، علم كامل و گسترده او است. در اين ميان گاه خداوند در مواردي مصلحت مي¬بيند كه امام را از غيب و بواطن امور آگاه كند. اين آموزه¬ها همه برگرفته از آيات قرآن و مضامين معتبر روايي است كه در متن مقاله به آن اشاره خواهد شد. روش این مقاله بصورت تحلیلی-توصیفی است وخواهیم گفت: غلو شمردن صفات و ویژگی های فرابشری معصومین(ع)، ناشي از عدم توجه به دقائق و ظرايفي است كه در اين اتصاف و در معيارهاي غلو وجود دارد. ونویسنده در این مقاله با معناي دقيقي که از مفهوم فوق بشري بودن صفات ارائه داده،خواهد گفت،که اگراسناد امور،بصورت ذاتی،نسبت به انسان غیرممکن باشد، مثل الوهيت، تجرد و استقلال تام، حلول خدا و اتحادش با انسان، غلو است؛ اما امور خارق¬العاده¬اي كه ذاتا ممكن و طبق شواهد و مستندات - گرچه به ندرت - واقع شده است، غلو نیست، و می توان آن را از صفات فوق بشری ائمه(ع)قلمداد کرد.

موضوع پژوهش حاضر، بررسی آرای جریان شناسان در خصوص عوامل پیدایش جریان قرآنیون در دو سده اخیر است. این پژوهش، نظری و با رویکرد توصیفی – تحلیلی است. هدف از این پژوهش، آگاهی از آراء و اندیشه های پژوهشگران بمنظورکشف مهمترین عوامل پیدایش قرآنیون است. مراد از عوامل پیدایش، عوامل زمینه ای چون استعمار، استشراق و مواجهه تمدنی؛ و عوامل انگیزه ای چون رهایی از سلطه استعمار، پاسخ به شبهات و برون رفت از انحطاط تمدنی است. پرسش بنیادی این پژوهش آن است که چه عواملی در پیدایش قرآنیون اهل سنت معاصر در دو سده اخیر تاثیر گذار بوده اند؟آیا این عوامل از خارج از جهان اسلام به آن تحمیل شده است.یا اینکه عواملی درونی موجبات پیدایش این جریان را ایجاد کرده اند؟ از یافته های این پژوهش آن است که عوامل موثر به دو دسته قابل تفکیک هستند؛ عوامل زمینه ای که خارج ازجهان اسلام به آن تحمیل شده و عوامل انگیزه ای که متاثر از عوامل زمینه ای هستند.

پدیده غلو و تسامح در نقل از غالیان و افراد متهم به غلو به عنوان یکی از عواملی که اعتبار احادیث شیعی را تهدید می‌کند، مطرح شده است. صالح بن سهل از جمله راویان احادیثِ شیعه است که از سوی برخی رجالیان، غالی معرفی شده است؛ در حالی که برخی دیگر او را بری از غلو و از یاران میانه رو امام۷ و در بالاترین درجه حُسن دانسته‏اند. همسو بودن احادیثِ موجود این راوی با باورهای امامیه و نیز وجودِ روایات منافی با غلو در میان آن‌ها مؤید دیدگاه دوم است. از آنجا که مستند ما روایاتِ موجودِ صالح بن سهل در تفاسیر روایی شیعه است و بر اساس این مستندات، روایتی که دال بر غلو باشد، وجود ندارد، می‌توان گفت نسبت دادن غلو به این راوی بنا بر اتهامی است که صحیح به نظر نمی‌رسد و استفاده از این روایات - که او در سلسله راویانش قرار گرفته - بلامانع است.

واژه دین و مشتقات آن ‎۹۵ با در قرآن کریم به کار رفته است. با مراجعه به کتب لغت و تحقیق در تفاسیر مشاهده می کنیم که بیش از‎۲۰ معنا برای این واژه ذکر شده است، که بازگشت همه این به دو معنای کلیدی و اصلی می باشد. ‎۱- کیش و آیین ‎۲- قضاوت و داوری از سوی دیگر واژه دین در زبان عربی از جمله واژه هایی است که قبل از ورود به زبان عربی وکاربرد آن در شعار و ادبیات جاهلی، هم در زبان پهلوی بکار رفته است، و هم در زبان عبری. در اوستا واژه دین به معنای کیش و آیین بهکار رفته است و در در تورات به معنای قضاوت و داوری. لذا ریشه این دو معنای اصلی واژه دین در ادبیات عرب قبل از اسلام، کاملا متفاوت و ارتباطشان با یکدیگر در حد مشترک لفظی می باشد. این واژه با همین تلفظ در زبان عبر و با کمی تفاوت و به صورت دئن در زبان پهلوی کاربرد داشته است، واژه دین در اوستا به معنی کیش و آیین و در تورات به معنی قضاوت و داوری بکار می رفته است. واژه دین به معنی کیش و آیین با مفاهیمی چون: تسلیم، عدم شرک، عدم تفرقه و نزول از سوی خداوند و با صفات قیم، حق، خالص، حنیف، و واصب به کار رفته است، که با توجه به این ویژگیها حوزه معنای آن از حوزه معنای واژه هایی چون: ملت، شیعه، شریعت، شرعه و منهاج متمایز می شود. واما واژه دین به معنی داوری تنها در سور مکی بکار رفته است، البته عکس این مطلب صحیح نمی باشد، یعنی آیاتی که واژه دین به معنای کیش و آیین در آنها بکار رفته است هم در سور مکی وجود دارد و هم در سور مدنی. از دیگر ویژگیهای واژه دین به این معنی است که در کنا این واژه مساله تصدیق دین از سوی مومنان و تکذیب آن از سوی مشرکان و کفار نیز همراه آن ذکر شده است. ویژگی دیگر واژه دین به معنای داوری، اضافه شدن واژه یوم به آن است، که با توجه به این ویژگیها حوزه معنای آن از حوزه های معنایی واژه های چون قضا، حکم و فصل متمایز می شود.

در دوران حاضر که عصر ارتباطات نام گرفته است، هم زیستی، تعامل و تبادل تجارب بین انسان ها و جوامع بشری ضروری می نماید. اسلام حضور همه جانبه دین را در عرصه های گوناگون و از جمله در روابط مسلمانان با دیگر افراد را می شمارد. روابط با غیرمسلمانان از زوایای گوناگونی در قرآن کریم با معیارهای مشخص مطرح است. به همین ترتیب از فقه نیز انتظار می رود در پاسخ گویی به پرسش هایی که در حوزه روابط انسانی و تعامل و هم زیستی با پیروان دیگر ادیان طرح می گردد، حضور فعال داشته باشد. بی تردید فقهای پیشین در این ارتباط مطالبی را عنوان نموده اند، اما با توجه به مقتضیات دوران حاضر، این پاسخ ها نیازمند بررسی مجدد است. از این منظر فتوای عدم طهارت اهل کتاب در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه به گفته وحید بهبهانی این فتوی، شعار شیعه شده و به قول صاحب مدارک، شیعه را با این فتوی می شناسند؛ اما محققین و فقهای معاصر تردیدهایی جدی نسبت به ادله این فتوی که از مباحث اختلافی شیعه و عامه نیز می باشد، ابراز داشته اند. در مقاله حاضر تلاش شده است، ادله چهارگانه این مساله بررسی گردد و پس از اثبات ناتمامی این ادله در مقابل، ادله طهارت اهل کتاب تشریح و تقویت شود. در پایان مویداتی فقهی بر طهارت اهل کتاب ارائه شده است.