جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محمد سعید رمضان البوطی که از متفکرین معاصر اهل‌سنت می‌باشد، معتقد است که افضلیت پیامبر6 بر جمیع خلق، یکی از دلایل توسل مردم به ایشان می‌باشد. اما ألبانی که یکی از علماء و بزرگان وهابیت محسوب می‌شود، در کتاب التوسل انواعه و احکامه، بعد از تقسیم توسل به مشروع و غیرمشروع، توسل به انبیاء و اولیاء را غیرمشروع قلمداد کرده و با طرح اشکالاتی، ادله توسل به انبیاء و اولیاء را رد می‌کند. او معتقد است که ادعای البوطی، مبنی بر افضلیت پیامبر اکرم6 بر جمیع خلق، هیچ دلیل محکم قرآنی و روایی ندارد. البانی در حالی چنین ادعایی را مطرح کرده و افضلیت مطلق پیامبر6 را زیر سؤال می‌برد که برخی از آیات قرآن و همچنین روایات فراوانی از طریق عامه که بسیاری از آنها را البانی تصحیح کرده است، اثبات‌کننده افضلیت پیامبر6 بر جمیع مخلوقات می‌باشند. از آنجایی که البانی مدعی پیروی از کتاب، سنت و اقوال سلف می‌باشد، پژوهش حاضر بر آن است که با تبیین دیدگاه وی و ارجاع آن به کتاب و سنت و اقوال بزرگان عامه، صحت و سقم ادعای او، مبنی بر عدم دلالت آیات و روایات بر افضلیت پیامبر6 را مورد بررسی قرار دهد.

وهابیت، توسل به اولیای الهی را در برخی از موارد، بدعت و در برخی دیگر، کفر و شرک و عبادت غیرِ خدا دانسته‌اند؛ اما بیشتر وهابی‎ها توسل را بدعت می‌دانند؛ در مقابل، مسلمانان همگی بر این امر، اتفاقِ نظر دارند که توسل به پیامبر$ امری مستحب و تأکیدشده در دین است. شوکانی به‌عنوان یکی از ائمۀ غیرِ مقلدین باوجودِ تأثیرپذیری که از وهابیت داشته، توسل به پیامبر$ و اولیای الهی را جایز و بلکه مستحب دانسته است. او برای این بیان خود، دلایلی دارد که بر اساس همین دلایل به نقد دیدگاه مخالفان توسل پرداخته است. این نوشتار به بررسیِ دیدگاه شوکانی درخصوصِ توسل و مسائل مربوط به آن پرداخته تا به این وسیله بیان کند، فردی چون شوکانی به‌عنوان یکی از بزرگان غیرِ مقلدان نیز نتوانسته است حقیقت استحباب توسل را انکار کند. این خود شهادتی بر بطلان نظریۀ وهابی‌ها است. در این مقاله با جمع‌آوریِ نظرات شوکانی دربارۀ توسل از تألیفات مختلفش و بیان وهابی‎ها دربارۀ او و نظراتش به این جمع‌بندی رسیدیم که او توسل به ذات را قبول داشته و آن را نوعی از توسل به اعمال دانسته و توسل بعد از ممات را هم قبول دارد و نزاع در این باره را بی‌معنا فرض کرده است.

یکی از عادات وهابیت تضعیف روایاتِ دال بر فضایل اهل­بیت: می‌باشد؛ لذا عبدالرحمن دمشقیه ذیل روایت «الدعاء محجوب حتی یصلی علی محمد و اهل­بیته» می‌نویسد: این روایت در کتب معتبر اهل­سنت نقل نشده و مدعی است، برخی از راویان آن مجهول هستند؛ در حالی­که روایت مذکور هم در کتب معتبر اهل­سنت وارد شده و هم از حیث سندی صحیح می‌باشد. در نوشته پیش­­رو، تلاش شده، تمام اشکالات عبدالرحمن دمشقیه در مورد روایت مذکور مطرح گردد و با تکیه بر کتب دسته اول اهل­سنت، اشکالات، بررسی و به آنها پاسخ داده شود؛ به­­نظر می‌رسد علت مطرح کردن چنین اشکالاتی، مخالفت با شیعیان می‌باشد؛ چنان­که شیخ صالح الفوزان نیز در مورد درود فرستادن بر پیامبر6 فتوا داده است: یا باید آل به­همراه صحابه بیاید و یا فقط بر نفس پیامبر6 درود فرستاده شود. او علت فتوای خود را عدم متابعت از شیعیان معرفی می‌نماید.

حیات برزخی مورد تأیید همۀ مذاهب اسلامی، سلفیه و وهابیت است و کسی در وجود آن شک ندارد؛ اما تفاوت اندیشۀ سلفیه و وهابیت با دیگر مذاهب اسلامی، در کیفیت و چگونگی حیات پیامبرˆ در قبر است. قرائت وهابیت و سلفیه از وضعیت پیامبرˆ در قبر، با قرائت اهل‌سنت متفاوت است. ازآنجا‌که کیفیت حیات پیامبرˆ از نظر اهل‌سنت، سلفیه و وهابیت خوب تبیین نشده است، بر آن شدیم در این نوشتار به بررسی کیفیت حیات پیامبرˆ در قبر بپردازیم. طی تحقیقاتی، این نتیجه به دست می‌آید که بیشتر سلفیه و وهابیت منکر حیات جسمانی پیامبرˆ در قبرند و قائل‌اند به اینکه روح پیامبر- ارتباطی به این بدن ندارد. گرچه گاهی همچون زمان جواب دادن به سلام متصل به این بدن می‌شود، برخی از آنها همچون ابن‌تیمیه و ابن‌قیم اعتقاد دارند روح پیامبر- گرچه در اعلی علیین است، اشراف بر قبر دارد؛ چنان‌که خورشید بر زمین اشراف دارد و پیامبرˆ صدای زائرانش را می‌شنود. درمقابل، علمای اهل‌سنت معتقدند که پیامبر- با همین جسم دنیوی در قبر زنده است؛ ولی نیاز به خوردن و آشامیدن ندارد. برخی علمای اهل‌سنت همچون سخاوی در این مسئله ادعای اجماع، و حتی برخی همچون سیوطی ادعای تواتر روایات حیات جسمانی پیامبر- کرده‌اند. علمای اهل‌سنت ادله‌ای برای حیات جسمانی پیامبر- در قبر می‌آورند. در این میان، شوکانی موافق علمای اهل‌سنت است و برخلاف سلفیه و وهابیت معتقد به حیات جسمانی پیامبرˆ در قبر است.

یکی از مسائلی که مورد تایید جمهور مذاهب اسلامی و سلف و حتی برخی از سلفیه و وهابیت است، مسئله نفع بردن اموات از ثواب اعمال زنده­ها می­باشد؛ اما برخی از سلفیه و وهابی­ها، قرائت قرآن و نماز برای مردگان را بدعت می­دانند؛ اگرچه طبق ادعای خودشان در مواردی که نص وارد شده (مثل صدقه برای میت، ذبح و قربانی برای میت به­عنوان صدقه، دعا و استغفار و...) را قبول دارند که میت از عمل دیگران نفع می­برد؛ از آن­جایی که نفع بردن اموات از ثواب تمام اعمال زنده­ها از نظر اهل­سنت، سلفیه و وهابیت خوب تبیین نشده است، لذا بر آن شدیم در این نوشتار به بررسی نفع بردن اموات از ثواب تمام اعمال زنده­ها بپردازیم؛ با تحقیقات انجام‌شده، این نتیجه به­دست می­آید، علمای اهل­سنت مانند نووی و سیوطی اتفاق دارند، قرائت قرآن بعد از دفن سنت است و نزد جمهور اهل­سنت و سلف و برخی از سلفیه و وهابیت مانند (ابن­تیمیه، ابن­قیم، ابن­عثیمین و...)، ثواب اعمال زنده­ها مانند قرائت قرآن، نماز و... به اموات می­رسد؛ اما در مقابل، برخی از سلفی­ها و وهابیت مانند البانی، بن­باز و دیگران، معتقد هستند، چنین عملی بدعت است و اشکالاتی بر رد این مسئله می­آورند و علمای اهل­سنت و برخی از سلفیه و وهابیت، پاسخ آن اشکالات را می­دهند و ادله­ای ذکر می­کنند و می­گویند: سلف (مانند ابن­عمر)، وصیت کرده که بعد از دفن، برای او قرآن قرائت شود.

سلفی ها و وهابی ها تعریف خاصی برای روح ارائه نکرده فقط ابن قیم تعریف خاصی ارائه کرد که روح جسم نورانی است. همچنین همه سلفی‌ها و وهابیت معتقد هستند روح بعد از مرگ زنده است و ارواح مؤمنین و شهدا در بهشت هستند و بودن ارواح در بهشت منافاتی ندارد که هر وقت خدا بخواهد ارواح، متصل به بدن شوند. اکثر سلفی‌ها می گویند که میت سلام را می‌شنود و نسبت به زائرش درک و علم دارد و سلام بر کسی خطاب می‌شود که دارای درک است؛ اما بعضی از وهابیت مثل البانی می‌گویند مرده سلام را نمی شنود. همچنین نسبت به رسیدن ثواب قرائت قران به میت، اکثر سلف حتی خود ابن تیمیه و ابن قیم می‌گویند ثواب قرائت قران به میت می‌رسد در مقابل بعضی از وهابیت معاصر مثل بن عثیمین و البانی می‌گویند ثواب قرائت به مرده نمی‌رسد و این عمل، عمل بدعی است.

یکی از مسائلی که ابن­تیمیه و وهابیت با علمای اهل­سنت مخالف هستند، مسئله نقش یزید در به شهادت رساندن امام حسین علیه السلام است؛ با تحقیقات انجام‌ شده، به­دست می‌آید که یزید، برخلاف ادعای ابن­تیمیه، دستور به ­کشتن امام حسین علیه السلام داد و با شهادت امام حسین علیه السلام، بسیار خوش­حال شده بود. اهل­بیت: نیز به­عنوان اسیر به شام فرستاده شدند و بعضی از علمای اهل­سنت مانند ذهبی و آلوسی، یزید را ناصبی نامیدند. قیام امام حسین علیه السلام در مقابل یزید، حق و موافق شرع بوده است؛ برخلاف توهمات ابن­تیمیه که معتقد است، در قیام امام حسین علیه السلام فساد بوده است. ابن­تیمیه اعتقاد دارد، لعن یزید جایز نیست؛ در حالی­که بسیاری از بزرگان اهل­سنت مثل احمد و اصحابش (خلال، عبدالعزیز، ابویعلی و ابن­جوزی)، قائل به لعن یزید بودند و برای آن دلایلی ذکر کرد­ه­اند. یزید از جمله کسانی بود که اصرار بر گناه داشت و گزارشی مبنی بر توبه یزید در تاریخ ثبت نشده است.