جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انواع عشق از دغدغه‌های غزالی و آگوستین است که بررسی آن گامی در عشق‌پژوهی است که با روش‌های توصیفی و مقایسه‌ای بررسی شده ‌است. یافته‌ها نشان داد این ‌دو، عشق را از منابع معرفت به ‌شمار آورده و متعلق به ‌حقیقت و غیرحقیقت (خدا و غیرخدا) دانسته‌اند. آگوستین عشق به ‌حقیقت و هر چیزی در امتداد حقیقت را عشق به ‌خدا می‌داند، اما عشق به غیرحقیقت، به ‌جز عشق‌های هم‌راستا با عشق الاهی، را مردود می‌داند. در دید آگوستین، عشق به‌ غیرحقیقت به ‌دو نوعِ معطوف به خدا مانند عشق به ‌همسایه و خود (نامساوی با خودپرستی) و غیرمعطوف به‌ خدا تقسیم می‌شود. غزالی انواع عشق (الاهی و انسانی) را به ‌مثابه عشق به ‌حقیقت و فاقد قبله می‌داند و آن را به حقیقی، مجازی، مقبول و مردود تقسیم نمی‌کند. هر دو ضمن باور به اصالت عشق به ‌حقیقت در نحوه آن اختلاف نظر دارند؛ غزالی، برخلاف آگوستین، مجاز را جزئی از حقیقت بلکه از عشق الاهی و امری تشکیکی می‌داند. در جریان عشق در هستی، آگوستین عشق را در درون انسان، دارای حیث التفاتی، جزء وظایف انسان، موجب سعادت، جزء توصیه‌های اولیا و کسبی می‌داند، و غزالی آن ‌را در درون و بیرون، فاقد حیث التفاتی و فطری برمی‌شمرد. نیز غزالی خدا را عاشق و آموزگار نخستین عشق معرفی می‌کند. از دید آگوستین، فقدان عشق به‌ خیر یا ترسِ از دست دادن، توجیه‌کننده آن است. نیز عشق به فضیلت مشروط به دوری از خودخواهی، عُجب، امیال گناه‌آلود، اراده جاه‌طلبانه و حاکمیت غرور انسان است، اما غزالی فضیلت را مساوی علم (واصل به ساحل دریای عشق) و معرفت را استغراق در دریای عشق می‌داند

واژه «عشق» در ادبیات در معنای عام و در ادبیات عرفانی به معنای خاص در سنت‌های مختلف دینی از واژه‌های پُربسامد و برتابنده تفاسیر و تحلیل‌های گوناگون است. در معرفت‌شناسی عشق، مقوله عشق به مثابه معرفت درجه دو محل توجه قرار می‌گیرد. به این نوع بررسی در دنیای جدید بیشتر توجه شده، اما نظری ژرف به آثار قدما این را ثابت می‌کند که آنان به رغم اینکه از مباحث نقد عقل کانت و تولد دانش معرفت‌شناسی قرن‌ها فاصله داشته‌اند، در سخنان و نوشته‌هایشان به عشق، به مثابه معرفت درجه دو، پرداخته و زوایایش را کاویده‌اند. در این‌ میان، عارفانی نظیر آگوستین در سنت مسیحی و احمد غزالی در سنت اسلامی تأثیر بسزایی در معرفت‌شناسی عشق داشته و در این حوزه نه به عنوان عاشق بلکه در مقام عشق‌پژوه دیدگاه‌هایشان را مطرح کرده‌‌اند. یافته‌های این تحقیق که با روش توصیفی‌تحلیلی و با ابزار گردآوری کتاب‌خانه‌ای به انجام رسیده، نشان می‌دهد که به ‌رغم اشتراکاتی که در معرفت‌شناسی عشق از نظر احمد غزالی و آگوستین وجود دارد اختلافاتی هم به چشم می‌خورد. آگوستین واژه «عشق» را با جزئیات تجزیه و تحلیل می‌کند، در حالی ‌که غزالی به بیان کلیاتی بسنده می‌کند؛ اما نظرشان در مسئله وحدت عشق، عاشق و معشوق تطابق دارد و می‌توان از عینیت دیدگاه‌هایشان سخن گفت. هر دو متفکر دینی «عشق» را به معنای اراده و میل و به مثابه میثاقی در بازگشت به خدا می‌دانند، با این تفاوت که آگوستین منشأ این اراده و میل را ساحت ارادی انسان و غزالی سبب وجود این میل و اراده را فیض الاهی می‌داند. در عین ‌حال، در بیان انواع و آسیب‌های عشق دیدگاه‌های متمایز و بعضاً مشابهی دارند. غزالی عشق را، اعم از الاهی و انسانی، واحد می‌داند؛ ولی آگوستین فقط به عشق به خدا قائل است. این دو درباره آسیب‌ها یا موانع معرفتی عشق کاملاً با هم اختلاف‌ نظر دارند؛ اما نشانه‌های عاشقی مشترکی را همچون ایمان، تسلیم‌شدن انسان عاشق به معشوق (خدا) و سعادت عاشق را بیان کرده‌اند.

با توجه به اهمیت بنیادین آموزه فدیه در مسیحیت و تأثیر و تاثرهایی که در نظام الهی این آیین داشته است بر آن شدیم که کلیات تعالیم مسیحیت را در رابطه با این آموزه بررسی نموده و به تعریف و توضیح فدیه و بسترهای تاریخی آن آموزه های مرتبط با فدیه و هم چنین نظریات متکلمان و مکاتب مختلف درباره فدیه و نقد آن نظریات بپردازیم . در رابطه به این آموزه مهم و اساسی در مسیحیت به شرح و تبیین مسئله کفاره بسترهای تاریخی آن و آنچه را که این آموزه مسیحی تحت تأثیر آن بود پرداخته شده است آموزه های دیگری به وفور در الهیات مسیحی وجود دارد که با فدیه در ارتباط اند. ماننده گناه (بخصوص گناه نخستین)، حلول، تجسم، غسل تعمید، تثلیث، عادل شمردگی، رستاخیز و غیره که به خاطر این ارتباط شرح داده شده‌اند. همچنین متکلمان بزرگ مسیحی در رابطه فدیه و کفاره نظریات مختلفی دارند که هم به نظر متکلمان اولیه و همچنین متاخران پرداخته ایم و برخی در بستر الهیات مسیحی مورد نقد قرار داده ایم که مهمترین و تاثیرگذارترین آنها نظر آنسلم است و شبیه ترین نظریه به دیدگاه اسلامی در این باب نظریه پیتر آبلارمی باشد که معتقد به «الگوی اخلاقی» در آموزه فدیه است.در بخش اسلام در مورد شهید و شهادت به تعاریف مختلف از دیدگاههای زبان شناسی فقهی و عرفانی اشاره شد. بهترین تعاریف از این آموزه ی اسلامی ارائه شد. بنابر قرآن آنچه را که خداوند در مورد شهادت گفته است و وجوه شهادت در قرآن را بررسی کردیم و در آخر سعی شد که به وجهی از شهادت در عرفان نیز بپردازیم.نتیجه گرفتیم که فدیه از جوانب مختلف در مفهوم شبیه به مساله ی مهم شهادت در اسلام است، از جهت فداکاری که در راه خدا در بطن آن صورت می گیرد فلذا در بحث تطبیق این دو آموزه اساسی از دو دین، برآمدیم.در نتیجه ی این تطبیق امید بر این است که تلاش برای تبیین این دو آموزه و مقایسه آن دو با یکدیگر شامل، کامل و جامع بوده باشد.