جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مورد رابطه دانش فقه و اخلاق، اختلاف بین دانشوران فقه اخلاق وجود دارد. بررسی رابطه فقه و اخلاق و امکان تاسیس دانش فقه اخلاق اهمیت به‌سزایی در رشد و تعالی این علم دارد. مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی در صدد بیان رابطه فقه و اخلاق و امکان تاسیس فقه اخلاق می‌باشد. برای دست‎یابی به این هدف نسبت‌سنجی و بررسی شباهت‎ها و تفاوت‌های میان عناصر اصلی دو علم فقه و اخلاق صورت گرفته است. همچنین با رابطه‌سنجی فقه و اخلاق تعامل و تأثیرهای متقابل دو دانش بررسی شده است. یافته‎های مقاله نشان می‎دهد در نسبت‌سنجی فقه و اخلاق، موضوع این دو باهم نسبت عام و خاص من وجه دارند و در محمول، هدف و روش نسبت آن دو تساوی است. در رابطه‌سنجی فقه و اخلاق تاثیر فقه بر اخلاق در مسائل، روش تحقیق، اهداف اخلاق بررسی می‎شود و در تاثیر اخلاق بر فقه ساختن مبادی حکم، تعدیل حکم فقهی، تحلیل اخلاقی از موضوعات و گسترش دامنه فقه بررسی می‌گردد. با توجه به آنچه که در نسبت‌سنجی و رابطه‌سنجی بیان شد امکان فقه اخلاق وجود دارد و برای آن دو تعریف عام و خاص لحاظ شده است که در تعریف مختار، اصطلاح خاص مدنظر است که در بردارنده احکام شرعی است به همان معنای فقهی که در فقه مصطلح وجود دارد. در نتیجه با توجه به این تعریف، در فقه اخلاق باید حوزه صفات و رفتارهای اخلاقی، با دقّت اجتهادی و روش استنباط فقهی مورد شناسایی تکالیف خمسه قرار گیرند.

در دیدگاه حضرت على(ع)، نگرش مدیران به «مدیریت» چگونه باید باشد؟ براى پاسخگویى به این سؤال سعى شده است با استفاده از سخنان ایشان در نهج البلاغه اصول کلى حاکم بر نگرش مدیران و وظایف کلى آنان در یازده اصل بررسى گردد: 1. امانت بودن مسؤولیت و مدیریت; 2. ارزش ابزارى حکومت و مدیریت; 3. نگرش اخلاقى به مدیریت; 4. سلسله مراتب و مشارکت در مسؤولیت ها; 5. مسؤولیت فرصتى اخلاقى و معنوى; 6. عمران و آبادانى در کنار وظایف فرهنگى; 7. ضرورت استفاده از تجارب تاریخى در مدیریت; 8. حقوق و وظایف متقابل; 9. نگرش مثبت و کرامت مدار به انسان ها; 10. توجه به قدرت و نظارت الهى; 11. توجه به مشارکت و نقدپذیرى در مدیریت.

به‌رغم آن‌که دغدغه عمل و به نتیجه رسیدن اندیشه‌ها برای راه‌گشایی در میدان واقعیت بسیار مهم است، اما پرداختن به حوزه روش‌شناختی و متدولوژی بحث هم به‌همان اندازه اهمیت دارد. تولید هر گونه نظریه در عرصه‌های گوناگون علوم انسانی از نگاه اسلامی نیازمند بررسی‌های جدّی روش‌شناسانه است. برای مطالعه هر موضوع در حوزه علوم انسانی اسلامی دست‌کم سه زاویه مهم دید وجود دارد که عبارتند از:‌ فلسفه، فقه و اخلاق. هنگامی‌ به دکترین و نظریه اسلامی‌ در یک موضوع خواهیم رسید که این سه زاویه دید در کنار هم قرار بگیرد و منظومه منسجمی‌ را تشکیل بدهد. مقاله حاضر با نگاه اجتهادی، همین رویکرد را در عرصه پیشرفت به‌مثابه عرصه‌ای مهم در جامعه امروز ایران به‌کار بسته است. حاصل بحث، نشانگر جایگاه اساسی فقه پیشرفت در تولید هرگونه نظریه‌ اسلامی ناظر به عرصه حیات اجتماعی است.