جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آشنایی چهره­ های شاخص تصوف با آموزه­ های شرقی به ویژه یُگه کلاسیک هندویی از نکات مهم در تاریخ تصوّف اسلامی است که خود دلیلی بر غیربومی انگاشتن خاستگاه عرفان اسلامی در نزد برخی مستشرقین نیز شده است. در این نوشتار پس از اشاره به مکتب یُگه و نیز نحوه حضور تصوف اسلامی در هند، مکتوبات و ملفوظات برخی از چهره­ های شاخص تصوف اسلامی که به آموزه ­های هندویی به طور عام و یُگه کلاسیک به طور خاص اشاراتی داشته­ اند و یا به ترجمه و شرح آن پرداخته­ اند بررسی شده و نحوه معرفی یُگه کلاسیک توسّط ایشان به جهان اسلام ارزیابی شده است. در نتیجه بررسی به عمل آمده مشخص گردید که همّ اصلی ایشان بر انتقال عریان یُگه نبوده و ضمن اینکه سعی کرده­ اند شناخت دقیقی از آن به دست آورند کوشیده ­اند آن را در قالب مفاهیمی که در جهان اسلام قابل فهم است منتقل کنند. این یافته خود می تواند تأییدی بر نظریه ای باشد که اهتمام دانشمندان اسلامی در دورۀ میانه بر شرح منابع ملل دیگر را بیش از ترجمه آثار می­داند.

از جمله ویژگی‌هایی که برای اخلاق عرفانی بر شمرده‌اند پویایی و دینامیک بودن آن است. در این نوشتار با مراجعه به آثار سید حیدر آملی، از عارفان شیعی و شارحین ابن عربی در قرن هشتم، سعی شده تا با روشی تحلیلی- توصیفی معانی پویایی اخلاق در آثار وی بررسی شده و مشخّص گردد این پویایی به چه معناست و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن کدامند. بر اساس بررسی به عمل آمده، با توجه به توصیف سید حیدر از اخلاق و فضائل اخلاقی، پویایی می‎تواند به معنای اقتضایی و متغیر بودن فضائل اخلاقی بسته به مراتبی که سالک در آن قرار دارد باشد. معنای دیگر پویایی اخلاق در عرفان سید حیدر به معنای پیش برنده بودن فضائل اخلاقی به سمت سقف کمال انسانی و تشبّه به ذات حقّ است. سید حیدر برای تبیین پویایی اخلاق از مواردی همچون وحدت شخصیه وجود، ارتباط فضائل اخلاقی با صفات ربوبی و باطنی بودن سیر به سمت حقّ و ذو مراتب بودن «قلب» سود جسته است. توجه به رتبه بندی فضائل و اقتضایی بودن آن‎ها به تناسب حال و شاخصه‎های روانی و شخصیّتی افراد می‎تواند نقشی مهم در اثربخشی تربیت اخلاقی ایفا کند.

مسیح‌شناسی مبتنی بر آگاهی که در الهیات جدید مسیحی توسط شلایر ماخر مطرح شد برخلاف الهیات سنتی بر طبیعت بشری عیسی تأکید بیشتری می کرد و امتیاز عیسی را در داشتن شناختی ناب و مستمر از خداوند می دانست که عصمت از گناه را نیز برای وی همراه می‌آورد. این مقاله در پی آن است تا با بررسی نحوۀ تأیید عیسی از سوی روح القدس در قرآن کریم قرابت مدلول آیات مرتبط با مسیح‌شناختی جدید مسیحی را در تبیین توانمندی‌های فراعادی عیسی روشن سازد. برای این منظور تفسیر آیات مرتبط در تفاسیر روایی و کلامی جمع‌آوری و با دیدگاه شلایرماخر در مورد طبیعت انسانی عیسی مقایسه شده است. در نتیجه مشخص شد که برخی تفاسیر با الهام از روایات و تحلیل فلسفی، روح‌القدس را عالی‌ترین مرتبه از مراتب روحی انسان معرفی کرده‌اند. این مرتبه در انسان‌های کامل و برخی پیامبران همچون عیسی شکوفاست و ایشان را قادر می‌سازد تا با مدد از آن، شناختی حضوری از خداوند و دیگر حقایق به دست آورند.

ارتقای سطح کمّی و کیفی تعامل پلیس و جامعه که به افزایش سرمایۀ اجتماعی این سازمان منجر می‌شود، از دغدغه‌های مهم در مدیریّت پلیس جامعه‌محور است. حاکم شدن اخلاق بر رفتار پلیس می‌تواند نقش مهمّی در این زمینه داشته باشد. از سوی دیگر، در آثار دانشمندان اسلامی، عمدۀ مباحث مربوط به نحوۀ تعامل مجری قانون با مردم، به منابعی مربوط است که به امر حسبه پرداخته‌اند و در خلال آن‌ها به فرد محتسب، توصیه‌هایی اخلاقی شده است؛ و لذا این آثار می‌توانند منابع مناسبی برای واکاوی اصول تعامل اخلاقی پلیس با جامعه، در جوامع کنونی باشند. در این نوشتار با رجوع به آثار حسبه‌نویسان، توصیه‌های اخلاقی آن‌ها به فرد محتسب به عنوان ضابط قانون، جمع‌آوری شده و با در نظر گرفتن مهم‌ترین وظایف سازمان پلیس در جوامع کنونی، نحوۀ کاربست آن‌ها توسّط این سازمان، تبیین شده است. در نتیجۀ این پژوهش، مشخّص می‌شود که چهار اصل «صلابت و اقتدار»، «بی‌نیازی و غنا»، «تعهّد و التزام عملی به قانون» و «ترحّم و مهرورزی»، اصولی هستند که می‌توان آن‌ها را در توصیه‌های حسبه‌نویسان مشاهده کرد. در نگاه اوّل، برخی از این اصول، در تقابل با برخی دیگر به نظر می‌آیند، امّا انجام یک تبیین مفهومی درست از معنای این اصول اخلاقی در تعامل پلیس و جامعه و نیز افزایش بصیرت پلیس در شناخت مورد و تشخیص اصل اخلاقی حاکم در هنگام تزاحم این اصول، از جمله بایسته‌هایی هستند که می‌توانند مسیر را برای اجرایی شدن آن‌ها هموار کنند.