جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دانش قرائت از مباحث مهم علوم قرآنی است که از نزول قرآن تاکنون برای علماء و دانشمندان شیعه و اهل‌سنّت مورد توجه قرار گرفته است. بحث از دانش قرائات ابعاد متعددی را دارد. یکی از ‌مهم‌ترین این ابعاد، بررسی مبانی تاریخی دانش قرائات از دیدگاه دانشمندان فریقین می‌باشد. مقاله حاضر به بررسی دیدگاه دانشمند بزرگ شیعه آیت‌الله علامه معرفت و دانشمند معروف اهل تسنن عبد العظیم زُرقانی در حوزه ی مبانی تاریخی دانش قرائت می‌پردازد. نتائج مهمی که در اثر بررسی دیدگاه دو دانشمند فوق حاصل شد عبارت‌اند از: آیت‌الله علّامه معرفت غیر از روایت حفص از قرائت عاصم هیچ قرائت دیگر را متواتر ندانسته و برای آن حجیت قائل نیستند. عبدالعظیم زُرقانی قرائت هفت‌گانه را متواتر و حجت می‌داند. در دیدگاه آیت‌الله علامه معرفت جمع و تألیف قرآن به‌شکل کنونى، در یک زمان صورت نگرفته، بلکه به مرور زمان و به‌دست افراد و گروه‌هاى مختلف انجام گرفته است. ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیامبر اکرمJ و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفى است و باید آن را تعبّدا پذیرفت و به همان ترتیب سوره‌اى را تلاوت کرد. ثبت آیات در سوره‌ها، چه با نظم طبیعى یا نظم دستورى، توقیفى است و با نظارت و دستور خود پیغمبر اکرمJ انجام گرفته است و باید از آن نظم پیروى نمود. امّا در نظر زُرقانی جمع‌آورى قرآن در سه مرحله دوران پیامبر‌J، دوران ابوبکر و دوران عثمان بود. ‌مهم‌ترین عامل پیدایش قرائات از نظر آیت‌الله علامه معرفت اجتهاد صحابه و قراء است. اختلاف قرائات از نظر ایشان مستند به وحی نمی‌باشد. اما از دیدگاه رزقانی قرائات سبعه از طرف خداوند متعال بر پیامبر اکرمJ نازل شده است. بر همین اساس تفسیر این دو عالم دینی از روایت سبعه احرف متفاوت می‌باشد.

شخصیت و زندگی پیامبر خاتم(ص) به‌عنوان آخرین پیامبر که منشأ تحولات سترگی در عالم شده، همواره موردتوجه خاورشناسان بوده است، ولی تصویری که آقای یوری روبین از شخصیت پیامبراکرم(ص) در دائرةالمعارف قرآنی لیدن در بخشی از مقاله محمد(ص) ارائه کرده است در بسیار از موارد با تصویری که مورّخان مسلمان ارائه داده‌اند، تفاوت چشمگیری دارد. از‌این‌رو، این مقاله با کاربست روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد انتقادی دیدگاه‌های یوری روبین را به بحث گذاشته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که علت بی‌توفیقی یوری رویین در ارائه تصویر درست، علاوه بر بینش دینی، سیاسی و علمی، به شیوه مطالعات او در مسائل تاریخ اسلام باز می‌گردد. به نظر می‌رسد نویسنده مقاله «محمد» در دائرة‌المعارف، به دلیل نداشتن روشی مناسب در بررسی و تحلیل حوادث و جریان‌های عصر رسول گرامی چندان موفق نبوده است. در این نوشتار، مهم‌ترین ضعف‌های مقاله فوق مانند پیش‌فرض‌های نادرست از اسلام و شخصیت پیامبر اسلام(ص)، مراجعه‌نکردن به منابع شیعه، اعتماد بیش از حد به تألیفات مستشرقان، اکتفانمودن به نظریه علمای اهل سنت و عدم مراجعه به منابع شیعه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

حیات انسانی بر اساس باورهای او شکل می گیرد. یکی از اساسی ترین باورها که در تمام ابعاد انسان نمود می یابد، باور به معاد و زندگی پس از مرگ است. از این رو با توجه به اهمیت موضوع، در این تحقیق، نقش معادباوری در تربیت خانواده مورد تحلیل قرار گرفت که این تحقیق بر اساس آیه های قرآن مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت.در این تحقیق، اطلاعات لازم به روش کتابخانه ای و با استفاده از قرآن و کتب تفسیری و تربیتی مربوط به معاد، مورد تحلیل قرار گرفت و در دو بعد فردی و اجتماعی نقش معاد در تربیت انسان بررسی شد. هدف تحقیق ایجاد علاقه و امید به زندگی هدفمندانه همراه با تحرک و تلاش رفع پوچ‌گرایی که علّت بسیاری از اضطراب‌های درونی است. توسعه‌ی معاد باوری در ابعاد مختلف زندگی بشر بالخصوص در مورد تربیت خانواده مفید و موثر است. نقش اخلاقی معاد در قرآن چنین بیان شده است مانند: رهائی از تعلقات دنیوی، کنترل شهوات جنسی، نقش اجتماعی معاد در قرآن این گونه مطرح شده است مثل: اداء حق الناس، تامین امنیت اجتماعی، داشتن رفتار عادلانه. نقش سیاسی معاد در قرآن این طورآمده است مانند: ایجاد شناخت و بصیرت، راهنمائی در جهت گیری های سیاسی، اطاعت از حاکمان الهی. نقش اقتصادی معاد عبارت است از: کنترل مخارج و هزینه های فرزندان، وادار کردن اعضای خانواده به تولید، ادای حقوق الناس و حقوق الله. در این پایان نامه، کلیات و مفاهیم واژه تربیت، معاد، اعتقاد بررسی شده است.از دستآوردهای تحقیق حاضر آن است که نقش معاد در تربیت اخلاقی خانواده، عبارت است از: تعدیل غرایز، رعایت حقوق... و نیز نقش معاد در تربیت فرهنگی خانواده مانند پرورش ارزش اجتماعی و اداء حق و... و نیز نقش معاد در تربیت فرهنگ اجتماعی خانواده و پرورش و ارزشهای تامین امنیت اجتماعی، رفتار اجتماعی، استقامت و پایداری...و نقش معاد در تربیت سیاسی خانواده و درباره تربیت سیاسی مثل ایجاد شناخت بصیرت، اطاعت از حاکمان الهی، مبارزه با قدرتهای پوچ و باطل و نیز نقش معاد در تربیت اقتصادی خانواده و موازین شرعی و اداء حق، رعایت موازین شرعی، رعایت عدالت و عمل به تعهدات را توضیح داده شده است.

شناخت دقیق آراء خاورشناسان درباره معارف اسلامی و نقد علمی دیدگاه‌های آنان، ضرورتی انکارناپذیر است؛ ازاین‌رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است تا مقاله فایرستون درباره حضرت ابراهیمj به شیوه تحلیلی ـ توصیفی با رویکرد انتقادی معرفی و واکاوی شود. فایرستون گرچه تسلط نسبتاً خوبی به منابع معتبر اسلامی مربوط به حضرت ابراهیمj دارد؛ اما به دلیل عدم دسترسی و یا اشراف نداشتن به منابع شیعی و مراجعه‌ یک‌سویه‌ به منابع اهل‌سنت، اشتباهات غیرقابل‌اغماضی دارد. وی در این رابطه شبهاتی را مطرح کرده است؛ ازجمله آنها، نسبت دادن شرک و بت‌پرستی به پدر ابـراهیم‌j و نیاکان محمدk است. درحالی‌که عصمت ابراهیمj را روایات فراوان و شواهد تاریخی زیادی اثبات می‌کند. شبهه دیگر آن است که در قرآن، ابراهیمj و موسیj، تنها پیامبرانی هستند‌ که‌ به‌صراحت،‌ صاحب کـتاب ذکـر شده‌اند، درصورتی‌که در برخی از آیات و روایات، علاوه‌ بر‌ حضرت ابراهیم و حضرت موسیj، پیامبران دیگری هم به‌صراحت، صاحب کتاب معرفی‌ شده‌اند‌؛ ازجمله آنان، حضرت‌ داوود، حضرت عیسی و پیامبر خاتم و...؛ و همچنین شبهات دیگری وجود دارد که نوشتار پیش رو پاسخ‌های درخوری به آنها داده است.

اسلام و ایمان دو مفهوم قرآنی است که درباره آن دیدگاه های مختلفی ارائه شده است. ایمان از دیدگاه فخر رازی به معنای تصدیق قلبی و باوری استوار و مبتنی بر دلیل، تصدیق پیامبر با تمام آنچه که آورده و اقرار زبانی است و از دیدگاه علامه طباطبایی تعاریف گوناگونی دارد که برخی از آنها درباره مقوّمات ایمان و برخی دیگر از آنها ناظر به متعلقات ایمان است و به معنای تصدیق یگانگی خداوند و باورداشت آیات الهی، فرشتگان، پیامبران، جانشینان آنان، روز جزا و هر حکمی است که فرستادگان الهی آورده اند. علامه طباطبایی افزون بر اعتقاد باطنی، التزام به آثار عملی ایمان را از نشانه های ایمان دانسته است، برخلاف فخر رازی که صرف تصدیق قلبی را در مؤمن بودن شخص کافی می داند. فخر رازی در تبیین دیدگاه خویش درباره معنای اسلام و ایمان و پیوند میان آنها دچار ناسازگاری هایی شده است که بر اساس آن گاهی نسبت میان اسلام و ایمان را تساوی و گاهی تباین می داند. وی همچنین از یک منظر نسبت میان مسلمان و مؤمن را عموم و خصوص مطلق و از نگاه دیگر تساوی دانسته است.

بررسی مباحث علوم قرآنی از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان است. نویسنده به برخی از عناوین علوم قرآنی همچون وحی، نزول، اعجاز قرآن، محکمات، متشابهات و نسخ از دیدگاه علامه پرداخته و از بررسی آن ها نتایجی بدست آورده است که به اختصار به آن ها اشاره می شود. وحی از دیدگاه علامه نوعی سخن گفتن خدا با پیامبر خویش و شعوری مرموز و مخصوص است. علامه معتقد است که قرآن دو گونه نزول دارد، یکی نزول دفعی و دیگری نزول تدریجی است. از منظر علامه قرآن برای همة اقشار مردم معجزه است. علامه معتقد است محکمات آیاتی هستند که معنی و مراد آن روشن است و با معنی غیر مراد اشتباه نمی شود. اما متشابهات آیاتی هستند که مقصود از آن برای فهم شنونده، روشن نیست و با ارجاع آن ها به محکمات، معانی آن ها واضح شده و در نتیجه همان آیات متشابه، محکم می شوند. نسخ و امکان وقوع آن در نزد علامه از مسلّمات است، اما با توجه به شرایطی که برای نسخ قائل هست، تنها به نسخ هشت آیه از جمله آیة صفح معتقد است.