جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کلام اشعری یکی از مذاهب کلامی پر طرفدار در میان اهل سنت است. بنیانگذار این مذهب کلامی، ابوالحسن اشعری است. کلام اشعری از حیث روش فکری، عقلی-نقلی است؛ ولی صبغه نقلی آن غالب است. متکلمان اشعری با بهره گیری از روش مزبور، مسائل اعتقادی را بررسی کرده‌اند. امامت یکی از مسائلی است که اشاعره در آثار کلامی خود مطرح کرده‌اند و از آنجا که به حسن و قبح عقلی معتقد نیستند، وجوب امامت را سمعی (نقلی) می‌دانند و چون آن را از مسائل فقهی و احکام فرعی اسلامی می‌دانند، نه از اصول اعتقادی، وجوبش را علی الناس می‌شمارند نه علی الله. مرد بودن، بلوغ، عدالت، حرّیت و عقل از صفات لازم برای امام از دیدگاه اشاعره است. از نظر آنان مدیریت جامعه اسلامی، برقراری امنیت و ایجاد آسایش، تأمین عدالت اجتماعى، پاسدارى از مرزهاى جامعه اسلامى، جهاد در راه خدا و تأمین ارزاق عمومى، وظایف امام است. نصّ، انتخاب اهل حل و عقد و قهر و غلبه راه‌های تعیین امام از نظر اشاعره است. دیدگاه آنان در زمینه امامت با نقدهای سایر متکلمان، به ویژه متکلمان امامیه مواجه شده است.

ملامحمد صالح مازندرانی از اندیشمندان برجسته قرن یازدهم هجری قمری است. تنها اثری که آراء و عقاید کلامی ایشان را منعکس کرده، کتاب «شرح الکافی» است. او در این اثر، متناسب با روایاتی که مشتمل بر موضوعات کلامی است، به شرح و تبیین مباحث کلامی پرداخته است. مازندرانی به اقتضای نوع مسأله کلامی، از علوم مختلف عقلی و نقلی بهره برده است. وی برای اثبات یا تبیین مفاهیم و مسائل اعتقادی مذکور در روایات کتاب کافی، از آیات قرآن و روایات دیگر بسیار بهره گرفته است، اما رویکرد وی در آن دسته از مسائل کلامی که به کارگیری عقل و نقل در آنها روا می‌باشد، عقلی است و در اثبات یا تبیین آنها از تفکر عقلی با صبغه فلسفی بهره وافر برده است. بیان دیدگاه‌ها و نظرات اندیشمندان فرقه‌ها و مذاهب مختلف در بسیاری از مباحث کلامی، از دیگر ویژگی‌های روش کلامی وی به شمار می‌رود.

قاضی نور الله شوشتری از متکلمان برجسته قرن دهم است که متناسب با نیازهای عصر خویش به مباحث کلامی ورود پیدا کرده است. وی در علم کلام آثار مختلفی به رشته تحریر در آورده است که از میان آنها کتابهای «احقاق الحق و ازهاق الباطل»، «مصائب النواصب فی الرّد علی نواقض الروافض»، «مجالس المومنین» و «صوارم المهرقه فی نقد الصواعق المحرقه» دارای جایگاه ویژه‌ای هستند. ایشان از متکلمان عقل گرای غیر فلسفی به شمار می‌رود که به اقتضای نوع مساله کلامی، از علوم مختلف عقلی و نقلی بهره برده است. بیان دیدگاه‌ها و نظرات اندیشمندان و فرق و مذاهب مختلف، از دیگر ویژگی‌های روش کلامی وی به شمار می‌رود.