جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله نخست نگاه آگوستین به موضوع زمان را می‌کاود و اثبات می‌کند که از منظر آگوستین ماهیت زمان، ماهیتی ذهنی است نه عینی. تبیین او از امتداد زمان این است که در واقع ذهن ما است که با توجه به گذر زمان، برای زمانِ حال امتداد را تصور می‌کند. به باور آگوستین، واقعیت این است که آنی که می‌آید و آنِ پیشین را معدوم می‌کند، امتدادی ندارد. طولانی‌بودن یا کوتاه‌بودنِ آینده نیز چیزی جز انتظار ما نیست که ذهن، آن را به زمان نسبت می‌دهد. پس از اثبات ذهنی‌بودن زمان، جایگاه زمان در الاهیات و نیز ارتباط زمان با خداوند از دیدگاه آگوستین بررسی می‌شود. با توجه به نفی عینیت زمان، آنچه برای انسان به عنوان زمان مطرح است، برای خداوند مطرح نیست و از این‌رو خداوند بر زمان انسان مقدم است.

در این مقاله نخست توضیح داده می‌شود که واژه «سیندری‌سز» (Synderesis) چگونه به زبان انگلیسی راه یافت و برای چه مفهومی به کار رفت. سپس روند رواج کاربرد آن در آثار نویسندگان قرون وسطا بررسی، و از این رهگذر به آثار فیلسوفان و قدیسان مراجعه می‌شود. در این دوره، بر اصطلاح «سیندری‌سز» به عنوان بقایای به‌جامانده از صورت خدا تأکید شده و قدیسان از آن به عنوان بارقه به‌جامانده از شعله آفرینش خدا در نهاد انسان یاد می‌کنند. به باور فیلسوفان قرون وسطا، هرچند انسان در اثر گناه اولیه آلوده شده و به زمین هبوط کرده، اما وجدان ودیعه‌ای الاهی در روح انسان است که آدمی را به افعال درست هدایت می‌کند و از انجام‌دادن کارهای نادرست باز می‌دارد. با شروع نهضت اصلاح دینی، هرچند تأکید بر وجدان باز هم در امتداد دیدگاه‌های قبلی است، ظهور رنسانس سبب می‌شود از «سیندری‌سز» و مفهوم «وجدان» به عنوان عنصر مهمی در جهت اهمیت‌یافتن تصمیم انسان و انسان‌محوری استفاده شود. این مفهوم در قالب عباراتی همچون «غریزه طبیعی»، «شمع روح»، «قله ذهن» و «بارقه وجدان»، بارها در آثار نویسندگان قرن‌های شانزده و هفده و هجده تکرار می‌شود و شاعران و نویسندگان از آن به عنوان مفهومی دینی که می‌تواند پشتوانه انسان‌گرایی رنسانس باشد، استفاده کرده‌اند.

آیا جان مسافرانی که بر چنین ارابه‌های مرگی سوار می‌شوند، بخشی از همان ملیت نیست؟ آیا سقوط یک هواپیمای ساخت ایران آسیب به غرور ملی را در پی ندارد؟

هنگامی که پیامبر در جنگ احد مجروح شدند، در میان مسلمانان شایعه‌ای منتشر شد که پیامبر به شهادت رسیده است.

علی مهجور: این مصاحبه در اواخر زمستان ۹۳ انجام شد اما به دلایلی، از جمله گرفتاری‌هایی که برای تنظیم این مصاحبه به دلیل کیفیت پایین ضبط صدا وجود داشت، انتشارش به تعویق افتاد. دکتر عبدالکریمی پیش از مصاحبه از نگاه امیدوارانه و در عین حال نگران خود به فرهنگ سخن گفت. در خلال مصاحبه نیز یک بار که من تلویحاً تصویر ایشان از فضای موجود را قدری تاریک توصیف کردم، گفتند من به هیچ وجه فضای موجود را تاریک نمی‌بینم بلکه معتقدم از پس فروریختن و غروب بت‌ها آفتاب حقیقت سر بر خواهد آورد. به نظر دکتر عبدالکریمی، ما بیش از هرچیز به تغییر نگرش در لایه‌های مختلف فرهنگ نیازمندیم و در این میان باید نگاه خود را به تفکر تغییر دهیم. کمی هم از اوضاع و احوال فرهنگی کشور صحبت کردیم و در این میان با لبخند تلخی از بلاتکلیفی انتشار کتاب‌هایش گفت. رمان «دن‌کیشوت‌های ایرانی»، بیش از ده سال، و دو اثر دیگر وی با عناوین «شریعتی و تفکر آینده ما» و «پایان تئولوژی» که آخری به نظر نویسنده، معنوی‌ترین اثر اوست، بیش از یک سال است که در انتظار مجوز انتشارند. این گفتگو هرچند درباره وضعیت فلسفه در ایران و وضعیت حال و آینده آن است، در عین حال، چند و چون فضای فلسفی را در افق‌های اندیشگی روزگار ما بررسی می‌کند.

برای لحظه ای گلخانه‌ساز فوق العاده با استعدادی به اسم باب را در نظر بیاورید که گلخانه‌ شگفت‌انگیزی می‌سازد و تجهیز می‌کند. در گلخانه او چند بچه سمندر غیرعادی وجود دارند که هنگام بلوغ از مغزی با توانایی‌های مغز بشری برخوردار می‌شوند: قابلیت تفکر کاملا انسانی در مغز یک سمندر. گلخانه باب یک فضای زیستی تقریبا کامل برای دوزیستان مغزدار او است؛ گلخانه‌ای متعادل به لحاظ پوشش گیاهی، دما، آب، هوا و هر چیز دیگری که برای زندگی سمندرها لازم است. تولید مثل آنها هرگز فراتر از فضای محدود‌ گلخانه نخواهد بود. مدفوع و اجسادشان، همراه با گیاهان پوسیده، خاک گیاهان آینده را حاصلخیز می‌کنند و با برطرف ساختن نیازهای گلخانه موجب استمرار و حفظ زندگی می‌شوند. به منظور حفظ تعادل، نور به طور منظم فضای گلخانه را روشن می‌کند و با افزایش و سپس کاهش فواصل روشن شدن در اطراف محیط گلخانه در طول یک سال به آرامی حرکت می‌کند. و بالاخره، گلخانه از شیشه‌ای ساخته شده که از دید سمندرها مات اما برای باب شفاف است.

همه ما آدم‌ها خواه ناخواه، گرفتار فلسفه‌ایم؛ حتی آنهایی که نمی‌دانند فلسفه چیست. این گرفتاری شاید به سبب ضرورت فلسفه‌ورزی باشد. واقعیت این است که وقتی از تصورمان درباره آدم‌ها و حوادث تاریخی بیرون بیاییم، در زندگی روزمره نمی‌توانیم بی‌فلسفه باشیم.

«مناسک جمعی» بارزترین مجال بروز و ظهور ادیان در دنیای مدرن هستند. در عصری که از هر سو جذابیت‌های مدرن به شکل‌های بدیع و خلاقانه، خود را به مردم جهان عرضه می‌کنند، مهم‌ترین ابراز وجود ادیان، مناسک جمعی است. المپیک، جام جهانی فوتبال، فستیوال‌های رقص و پایکوبی، جشن‌های ملی و نشست‌های سیاسی اقتصادی در مقیاس جهانی، هر یک در حال تلاش برای اختصاص تیتر یک روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها به خود و رقابت در جلب نظر شمار بیشتری از مردم جهان هستند. در دوره مدرن جشن‌های بومی مبدل به جشن‌های جهانی شده‌اند و رسانه‌ها و شبکه‌های ارتباطی، هرکسی را از هر نقطه جهان به جشن و پایکوبی در نقطه‌ای دیگر دعوت می‌کنند. دانشگاه‌ها و مراکز علمی که تا همین پنجاه شصت سال پیش، برای برگزاری یک همایش باید پوسترهایشان را از طریق پست به سایر دانشگاه‌ها ارسال می‌کردند با یک اعلان بر روی سایت دانشگاه، تعداد زیادی درخواست شرکت در همایش را دریافت می‌کنند. همه اینها بدین معناست که آدمی در عصر مدرن دلایل زیادی پیدا کرده است تا گردهمایی برگزار کند؛ دلایلی که تا دیروز تنها منحصراً در اختیار روحانیان و رؤسای ادیان بود.

این مقاله به تبیین اصطلاح «شهود اخلاقی» در فلسفه می‌پردازد. پس از تبیین معنای لغوی شهود و سیر تطور معنای این واژه در انگلیسی و فارسی، چهار معنای متداول شهود در فلسفه توضیح داده می‌شود: 1. شهود افلاطونی یا عرفانی؛ 2. شهود مبادی معرفت؛ 3. شهود کانتی؛ و 4. شهود تجربی. سپس به بررسی اندیشه‌های متفکران شهودگرا در قرن بیستم پرداخته می‌شود. در این بررسی، تلاش شده با تتبع در آثار برخی از مهم‌ترین فیلسوفان اخلاق شهودگرا، دیدگاه آنان دربارۀ شهود اخلاقی بررسی شود و از این رهگذر، نشان داده شود که «شهود اخلاقی» در قرن بیستم چه ویژگی‌هایی داشته است. با برشمردن این ویژگی‌ها مشخص می‌شود که شهود اخلاقی، نه شهود افلاطونی یا عرفانی است، نه شهود کانتی و نه شهود تجربی؛ بلکه «شهود اخلاقی» یکی از اقسام «شهود مبادی معرفت» است.