جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فاحشه از واژه‌های حوزۀ معنایی مفهوم گناه در قرآن کریم است. برای تبیین هر مفهوم در نظام معنایی قرآن کریم علاوه بر تمرکز بر با‌هم‌آیندهای آن التفات به معنای واژه در زبان‌های سامی از اهمیت خاصی برخوردار است که در این راستا ریشه‌شناسی تاریخی خودنمایی خواهد کرد. این مطالعه عهده‌دار تبیین و تدقیق معنای فاحشه در قرآن کریم با روش‌های معناشناسی است که تاکنون با رویکرد جامع معناشناسانه به آن پرداخته نشده و جایگاه آن در نظام معنایی قرآن تبیین نشده است. ریشه‌شناسی کاربست این ریشه را در معانی «از حد گذراندن و سبقت نمودن» و «کندی و تأخیر کردن» در زبان‌های اکدی، آرامی و عبری نشان می‌دهد. لغت‌شناسان متقدم نیز خروج از اعتدال را در معنای آن یاد کرده‌اند. به تدریج مفهوم گناهان قبیح در آراء لغت‌شناسان متأخر و معاصر براساس مصداق فاحشه در قرآن کریم دیده می‌شود. بررسی روابط هم‌نشینی و جانشینی سه مؤلفۀ اصلی فاحشه را نمایان می‌سازد: درک فاعل به قبح عمل، دوگونه بودن فاحشه و لزوم بسترسازی برای ارتکاب آن در جامعۀ مسلمین. بافت معنایی فاحشه حکایت از قدرت بازدارنگی نماز، برهان و اخلاص در ارتکاب فاحشه دارد.

گام نخست در شناخت مفاهیم قرآنی، شناخت هسته معنایی واژگان است. در این راستا توجه به ریشه‌شناسی تاریخی می‌تواند ما را در شناخت بهتر آن یاری رساند. جستاری در میراث زبانی مسلمانان نشان می‌دهد که برخی از لغت‌شناسان به این مسئله توجه داشته و در تبیین مفهوم یک واژه به هسته معنایی آن در زبان‌های سامی دقت کرده‌اند. گام بعدی التفات به سیاق و با‌هم‌آیندها است که در نظام معنایی قرآن کریم از اهمّیّت خاصی برخوردار است. در این راستا زبان‌شناسی ساختاری خودنمایی خواهد کرد. در پژوهش حاضر برای شناخت واژه «ربّانیّون» از این دو روش بهره می‌بریم. جمهور مفسران ریشه این واژه را «ربّ» به معنای پروردگار دانسته و الف‌و‌نون را زائد یا به منظور مبالغه و تفخیم برشمرده‌اند. در پژوهش حاضر با کاوشی در زبان‌های باستانی از این ره آورد دفاع خواهیم کرد که این واژه یک وام واژه از زبان آرامی با شکل آوایی rabban (رَبّان) و لقبی برای دانشمندان و بسیاری از رؤسای مدارس دینی فلسطین بوده است. در زبان گعز نیز به استادان و آموزگاران علوم مختلف و نه صرفاً علوم دینی rabban (رَبّان) گفته می‌شد. معناشناسی ساختاری نظر مفسران که آن‌ها را عامل به تورات و منقطع از غیر خدا دانسته‌اند، تأیید نکرده است، بلکه «ربّانیّون» را به دلیل عدم اجرای وظیفه نهی از منکر مورد سرزنش و توبیخ الهی قرار می‌شمرد.

از شاخص‌ترین عوامل مؤثر بر توسعه علوم انسانی، تبیین مباحث روش شناسی است. این امر به پژوهشگر کمک می‌کند تا درک بهتری از چگونگی روند مطالعات دینی و زمینه‌های شکل ‌گیری متون دینی پیدا نماید و از این رهگذر می‌توان موجبات کشف و استخراج لایه‌های عمیق معنایی آیات قرآن در قالب روش‌های جدید نیز فراهم کرد. این مقاله تلاش می‌کند با استفاده از روش شناسی توصیفی و تحلیل محتوای کمی و کیفی، به بررسی تفسیر «المیزان» و توصیف روش آن بپردازد. پژوهشگر با انتخاب سوره ق، به بررسی روش علامه ذیل یکایک گزاره‌های تفسیری آن می‌پردازد؛ و در نهایت با کمک داده‌های آماری، روش علامه در سوره «ق» تحلیل و معرفی شده است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که علامه جهت تفسیر آیات سوره غافر، از روش اجتهادی نسبت به سایر روش بهره برده است و بیش‌ترین ارقام و اعداد، در تحلیل کمی مربوط به این حوزه است و پس از این حوزه تفسیر قرآن به قرآن(سیاق)، بیش‌ترین بسامد را در گونه‌های تفسیر دارا است.