جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن آمده که ابلیس پس از رانده شدن از درگاه الهی، با تعبیر «بِمَا أَغْوَیتَنِی»، گمراهی خود را به خدا نسبت داده است. برخی مفسران سخن ابلیس را صادق و گروهی آن را کاذب دانسته و این تصدیق یا تکذیب را زمینه طرح موضوع جبر و تفویض قرار داده‌اند. این پژوهش با بررسی آرای مفسران به نتایج زیر رسیده است: 1- برخی مفسران به دلیل عدم اهتمام به موضوع، سکوت کرده‌اند. 2- معتقدان به جبر، اغوا را به‌معنای اضلال دانسته و از آن جبر فهمیده‌اند. 3- برخی معتقدان به عدل الهی، با اینکه ادعای ابلیس را صادق شمرده‌اند، «اغوا» را به‌گونه‌ای معنا کرده‌اند که باعث بی‌عدالتی خدا و جبر موجودات بر گناه نشود. 4- برخی دیگر از مفسران به دلیل استشمام معنای جبر از واژه اغوا، ابلیس را در این ادّعا، کاذب و بدخواه دانسته‌اند. 5- علامه طباطبایی با اینکه سخن ابلیس را صادق شمرده، اما برای پرهیز از جبر، «اغوا» را اغوای ثانوی و نتیجه سوء انتخاب خود ابلیس دانسته است.

عنوان این تحقیق«پژوهشی درباره علل قساوت قلب و آثار آن» است و از چهار بخش تشکیل شده است: در فصل اول، به معنا شناسی واژه های«قلب» و«قساوت» پرداخته شده و واژگان قریب المعنی با آنها در قرآن و روایات بررسی شده است. در فصل دوم، عوامل زمینه ساز قساوت در قرآن و روایات مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. قرآن به این عوامل به عنوان زمینه ساز قساوت اشاره می کند: ا.ضلالت و گمراهی 2.پیمان شکنی 3.بهانه گیری و لجاجت نسبت به دستورات الهی 4. طول امل 5. زیادی گناه و لجاجت در شرک. عوامل قساوت از دیدگاه روایات بر شمرده شده، عبارتند از:1.ترک عبادت 2.غفلت 3. وسوسه های شیطانی 4. مال و ثروت فراوان 6. کثرت گناه 7. حرام خواری 8. مشغول شدن به ملاهی 9. شراب خواری 10. نگاه به فرد بخیل 11. همنشینی با پادشاهان و دنیا پرستان 12. خاک ریختن روی قبر نزدیکان 13. قصابی 14. آشامیدن خون. در فصل سوم، آثار شوم قساوت قلب مانند فصول گذشته از منظر قرآن و روایات مورد تحقیق قرار گرفته است. قرآن مجید موارد ذیل را به عنوان آثار و تبعات شوم گرفتاری به قساوت معرفی می کند. 1.عبرت نگرفتن 2. تحریف کلام الهی 3. القاء فتنه در قلب از سوی شیطان. 4. ناسازگاری با حق و دوری از آن. 5. عدم خشوع در برابر یاد خدا.6. فسق. آثار قساوت قلب از منظر روایات عبارتند از:1. دوری از خدا 2. مغضوب خدا واقع شدن 3. شقاوت 4. نفاق 5. محرومیت از امور خیر 6. عدم نزول رحمت الهی 7. عدم استجابت دعا 8. خشکی اشک چشم. در فصل چهارم، به راههای نورانی ساختن قلب، جلا دادن به آن و خلاصی آن از چنگال قساوت، از منظر قرآن و روایات، اشاره شده است. قرآن مهم ترین و اساسی ترین راه مقابله و درمان این بیماری را تسلیم شدن در مقابل خدا و همواره به یاد او بودن، معرفی می کند. و یاد خداوند شامل مصادیقی است که در این فصل به شرح آنها پرداخته شده است. راههای درمان قساوت قلب از منظر روایات که در این فصل آمده به دو بخش تقسیم شده است:الف.درمان ریشه ها. ب. درمان قساوت به وسیله رقت قلب که هر یک به بخش هایی تقسیم شده اند.