جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تخریب و هَدم مساجد به حکم اولی نزد فقهای شیعه و سنی به‌اتفاق حرام، و مهم‌ترین مستندش آیه ۱۱۴ سورۀ بقره است؛ ولی نمونه‌هایی از شمول عمومِ این آیه خارج است؛ اول، تخریب ساختمان مساجدی که در آستانه خرابی است؛ مذاهب مختلف از این خرابی به «نقض المستهدم» تعبیر کرده‌اند که نشان از خروج تخصصی این مصداق از عمومیت آیه فوق است، ولی با این حال فقهای شافعی بر ضرورت اذن و نظارت حاکم تأکید دارند؛ دوم، تخریب ساختمان مساجدی که به تعمیر و توسعه نیاز دارند؛ هرچند فقهای شیعه در این نمونه به توقف یا منع قائل شده‌اند. مهم‌ترین دلیل منع نیز همان عمومِ آیه است. افزون بر آن، عنوان «نقض المستهدم» نیز نمی‌تواند توجیه‌گر تخریب باشد؛ اما مجوزدهندگان این عمل، از جمله فقهای شافعی، رعایت مصلحت را ملاک حکم دانسته‌اند؛ سوم، عنوان مسجد ضرار که فقه حنبلی بیشتر به آن توجه کرده و سپس وهابیان، هدم و تحریقِ مشاهد مشرفه را بر ملاک اولویتش بر مسجد ضرار، جایز، و بلکه واجب دانسته‌اند؛ در حالی‌ که بیشتر فقهای غیروهابی، تعظیم قبور انبیا و صالحان را لازم دانسته‌‌اند؛ این فقها استنباط هدم و تحریقِ مسجد ضرار را نیز از آیه مد نظر ممکن ندانسته و این فتوا را برآمده از خبر واحد غیرقطعی می‌دانند. این مقاله با روش توصیفی‌تحلیلی، عهده‌دار بررسی تخریب مساجد از منظر فقه شیعه و فقه اهل سنت است. ابتدا زمینۀ تاریخی مسئله بررسی، و سپس، با استناد به منابع فقه اسلامی، مبانی حرمت تخریب مساجد تحلیل، و آرای فقهای شیعه، حنفیه، مالکیه، شافعیه و حنبلیه بررسی شده است.