جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در گذشته فضاهای تجاری تسهیلگر نیازهای اقتصادی انسان از طریق داد و ستد بودند و از ارکان هر مجموعۀ زیستی محسوب می‌شدند. در حال حاضر با تأثیر مدرنیته و ترویج سبک زندگی مصرفی، مراکز خرید مکانی برای بروز چیزهایی است که نادیده گرفته شده‌اند و در تعارض کامل با آموزه‌های اسلامی هستند. همان‌طور که مشخص است، مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری در کلان‌شهرها روز به روز افزایش می‌یابند و تأثیرات مخرب قابل‌توجهی دارند؛ از این‌رو شناسایی اثرات و برنامه‌ریزی برای آنان ضروری است. قواعد فقهی یکی از منابع کاربردی در اسلام برای استخراج احکام و روش عمل به‌منظور هم‌راستایی با آموزه‌های اسلامی هستند و شایستگی هماهنگی با محیط و شرایط را به فقه تزریق می‌کنند. بر این اساس، مسئلۀ مدنظر در این پژوهش، بررسی مطلوبیت مراکز تجاری بر پایۀ آموزه‌های فقهی به‌عنوان پدیدۀ نوین شهری است. همچنین این مقوله بررسی شده است که معیارهای مؤثر از منظر فقه در احداث مجتمع‌های تجاری چیست؟ در پژوهش حاضر، به‌منظور واکای مسئله، از روشی ترکیبی و تحلیلی میان‌رشته‌ای و برای گردآوری داده‌ها از روش کتابخانه‌ای-اسنادی استفاده شده است. براساس یافته‌های این پژوهش، مجتمع‌های تجاری در شهرهای معاصر به دلایل متعدد با قواعد فقهی تعارض داشته و مطلوبیت ندارند. براساس تحلیلی درون‌دینی، از جمله موارد اساسی که برای هم‌راستایی مجتمع‌های تجاری با آموزه‌های اسلامی باید مدنظر معماران و برنامه‌ریزان شهری باشد، عبارت است از: توجه به مکان مجتمع‌های تجاری، جای‌گیری مناسب آن‌ها در پلان شهری و سهولت در دسترسی‌ها، تعریف و ساختن مراکز تخصصی آموزش تجارت، به‌ویژه مسائل فقهی آن در داخل یا کنار مجتمع‌های تجاری، ایجادنشدن پاتوق‌ها، فضاهای جمعی و فضاهای تفریحی و ترویج‌نکردن پرسه‌زنی و وجود توازن میان فضاهای مکلف و غیرمکلف و نیاز شهروندان پرهیز از تظاهر و تفاخر.

معماری یکی از هنرهای بسیار مهم بشری است که تأثیری شگفتی همواره بر انسان‌ها داشته است و همانند هر هنری چه بسا بتوان گفت، مهم‌ترین و محوری‌ترین موضوع آن "هارمونی" است. گرچه هارمونی در موارد بسیار گوناگونی تعریف می‌شود، اما جوهره‌ی هارمونی در واقع همان "وحدت" است. یعنی اجزای متکثر در کلّیتی وحدت و تمامیت می‌یابند. که لازمه ادراک فضای معماری است. همچنین در فلسفه اسلامی ادراک این جهان استهلاک کثرت در وحدت است. طبق وحدت وجودی ابن عربی، وجودی واحد در پس تکثر این جهان مستتر است، در واقع تکثر و تعددی که در عالم نمایان است، ناشی از ظهور وجود حقیقی واحد است که نمایانگر وحدت کلی می‌باشد. هدف از پژوهش حاضر دستیابی به ماهیت این وحدت و چگونگی وقوع آن هست. سوالاتی که در این تحقیق مطرح هست؛ بررسی ماهیت این وحدت و قابلیت تطبیق‌پذیری آن در آراء ابن‌عربی و معماری و اینکه چه زمینه‌های مادی در فضای معماری برای رسیدن به وحدت فراهم شده است؟ پژوهش حاضر از نوع کیفی تحلیلی- توصیفی بوده و راهبرد پژوهش مطالعه‌ی موردی (مسجد امام اصفهان) با رویکرد تفسیری می‌باشد. این تحقیق با تحلیل تجربه‌ی وحدت در کثرت در مسجد امام اصفهان، ارتباط این موضوع را در آراء ابن‌عربی و معماری مورد بررسی قرار می‌دهد. از نتایج اصلی پژوهش، نقش خیال در معرفت وحدت بر مبنای وحدت وجودی ابن عربی و سیر از کثرت به وحدت در فضای معماری اسلامی می‌باشد. همچنین همان‌طور که در وحدت وجود، یافتن وجود و وجودیافتن یکی است و این یافتن، از طریق کشف و شهود است. در معماری مسجد امام اصفهان، با ایجاد فضای معنوی با استفاده از عناصر زوجین (زوجیت خیال)، بستری برای کشف و شهود وحدت توسط ناظر فراهم شده است.

پژوهشگر در گام ابتدایی پژوهش به روش مصاحبه‌ی عمیق و پردازش کیفی داده‌ها تحت قالب تحقیقی به ترسیم شرایط مطلوب بر نظر جامعه‌ی آماری خود می‌پردازد که نتایج حاصل از آن در سه بعد بررسی می‌گردد.در گام دوم در راستای بررسی وضعیت موجود، شناخت شرایط، متغیرهای بحرانی، متغیرهای موثر و دارای بار عاملی بالا، مشخصه‌های فردی مورد تأثیر و دارای اهمیت با تعیین جامعه‌ی آماری 500 نفری از دو منطقه‌ی 2 و 5 کلانشهر تهران تحقیق تحلیل وضعیت موجود شکل گرفت. در ادامه‌ی این شرایط، اطلاع محقق بر خلأ حاصل از نقصان نظریه‌پردازی مشارکتی و فقدان عواملی در معماری امروز، منجر به مطالعه‌ی سیر ساخت و مشارکت در معماری سنتی اسلامی گردید. نتایج حاصله هشت اصل را از نوع معماری مشارکتی در سنت اسلامی معرفی می‌نمود.اما علاوه بر آن محقق چهاراصل معرفت، شناخت، اخلاق و عمل را در توصیف چهار پایه‌ی اصلی معماری اسلامی برداشت می‌نماید.بر این اساس در جهت تحقق مسکن مطلوب و پر شدن خلأهای برداشت‌شده از تحقیق وضعیت موجود هر چهار اصل به‌عنوان راهبردهای کلان معرفی می‌گردنددر فصل آخر راهبردهای میان برگرفته از سه مرحله‌ی تحقیق ترسیم مسکن مطلوب، و راهبردهای خرد برگرفته از تحقیق برداشت وضعیت موجود مسکن با در نظر گرفتن مشخصه‌های فردی موثره ترسیم و پیشنهاد می‌گردد.