جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در روایت رایج از مدرنیته، جوهرۀ مدرنیته قول به خودآیینی و نفی هر گونه مرجعیت (از جمله مرجعیت دینی) تلقی می‌شود. در عین حال، ادعا شده که «گواهی» با «مرجعیت» تفاوت ماهوی دارد. به عبارت دیگر، ادعا شده که پذیرش گواهی، به مثابه یکی از منابع معرفت و توجیه، به معنای موافقت با توسل به مرجعیت و تعبد نیست و منافاتی با عقلانیت مدرن و خودآیینی انسان ندارد. این تلقی دلالت‌های مهمی برای معرفت‌شناسی دینی دارد. در این مقاله ابتدا با رجوع به سخنان فلاسفۀ مدرنِ کلاسیک نشان داده می‌شود که تفسیر مذکور از مدرنیته ناصواب است. در ادامه تفکیک میان گواهی و مرجعیت نقد و بیان می‌شود که باور مبتنی بر گواهی ذاتاً ملازم با توسل به مرجعیت منشأ گواهی است، و تفکیک این دو مقوله از یکدیگر ناممکن است. آنگاه، دو نقد عمدۀ دیگر بر ایدۀ خودآیینی که توسط معرفت‌شناسان معاصر ارائه شده طرح می‌شود. نتیجه پایانی این است که ایدۀ خودآیینی ایدۀ قابل دفاعی نیست و پذیرش مرجعیت دیگری، با شرایط خاص، منافاتی با عقلانیت ندارد، بلکه مقتضای عقلانیت است.

استدلال ‌پرسشِ‌ باز نقطۀ عطفی در اخلاق تحلیلی معاصر است که بسیاری از دیدگاهای جدید در واکنش به این استدلال مطرح‌ شدند. در این مقاله به نقد و بررسی استدلال ‌پرسشِ‌ باز و مفروضات معناشناختی آن پرداخته‌ و نشان داده‌ایم که این استدلال کاربستی از پارادوکس تحلیل و نظریۀ توصیفی معنا در مورد مفاهیم اخلاقی است. بنا بر پارادوکس تحلیل‌‌، مقوّمات اشیاء در مفهوم آنها دخیل بوده و بدین جهت تعاریف حقیقی که مشتمل بر مقوّمات اشیاء هستند‌‌، این‌همان‌گویانه و فاقد اطلاع تازه‌اند. در ادامه، برای حلّ پارادوکس تحلیل راه حلّ مستفاد از دیدگاه‌های معناشناختی فرگه‌‌، پوزیتیوسم منطقی‌‌، سهروردی۔لاک و کریپکی۔پاتنم را مطرح کرده و نشان دادیم که‌ هیچ‌یک از این دیدگاه‌ها قابل إعمال بر مفاهیم اخلاقی نبوده و نمی‌توانند پاسخ رضایت بخشی در قبال استدلال ‌پرسشِ‌ باز قلمداد شوند. در‌ نهایت‌‌، توضیح دادیم که می‌توان با الهام از نظریۀ کریپکی۔پاتنم و با توسل به شهودات زبانی، راه حلّ دیگری برای «پارادوکس تحلیل» پیشنهاد کرد. بنا بر این راه حلّ‌‌، ارجاع اولیۀ واژه‌های اخلاقی بر مصادیق خارجی بدون وساطت مفهوم و از طریق شهودات مشترک اهل زبان انجام می‌پذیرد و مفهوم دقیق این واژه‌ها به‌تدریج در فرآیند تحلیل و با لحاظ شهودات اولیّه ساخته و پرداخته می‌شود.