جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت انسان از خویشتن خویش از ارکان شناخت­شناسی عرفانی است. جبران خلیل(1883-1931م) شاعری واجد بارقه­هایی از عرفان، ولی هنوز در آستانۀ معبد خلقت است. با آن­که او تجربه­های ناب یک عارف را از زبان "مصطفی­" باز­گو می­کند، اما گرفتاریش در دام سنّت­ها موجب شده است تا برخی او را در جایگاه عارفان بزرگ ننشانند. سهراب سپهری (1307-1359) نیز شاعری در جستجوی آگاهی، عشق و عاطفۀ در پیوند با عرفان است. عرفان سپهری تفاوت­های ماهوی قابل توجهی با عرفان کلاسیک ایران دارد. او در اشعارش بیشتر به اندیشة عرفانی از نوع خاص بودایی تمایل نشان می­دهد. این نوشتار به شیوۀ توصیفی و تحلیل محتوا نشان می­دهد که هر دو شاعر در بیان عناصر عرفانی و انسانی مانند خودشناسی و عشق، وامدار عرفان کلاسیک اسلامی­اند. عرفان جبران، بر­گرفته از روح تصوف شرقی، با صبغه­هایی از "­کتاب مقدس­" و متأثر از ادبیات غرب و شخصیت عیسی(ع) است؛ حال آن­که سهراب سپهری متأثر از تصوف هند و ایرانی با پس زمینه­ای از ناتورالیسم و متمایل به مکتب انسان­مدارانۀ بودایی می­باشد.

بسياري از بزرگان ادب فاخر فارسي به‌منظور ترويج سبک زندگي اسلامي، با تکيه بر آموزه‌هاي ديني، در آثار منظوم و منثور خويش راهکار‌هاي بسياري براي مصون ماندن از آسيب‌هاي بي‌حجابي و بي‌عفتي ارائه کرده‌اند. در مقالۀ حاضر به شيوۀ مطالعات کتابخانه‌اي و رويکرد توصيفي ـ تحليلي، مصاديق ترويج عفاف و حجاب در برخي از متون نظم و نثر فارسي مورد بررسي قرار خواهد گرفت، و راهكارهایی برای مصونیت از آسیب‌های بی‌حجابی و بی‌عفافی در سطح جامعه، از هفت‌ پيکر نظامي، بوستان سعدي، چهار مقالۀ عروضي سمرقندي، تاريخ بيهقي، دیوان حافظ و حديقةالحقيقه سنايي آورده خواهد شد. مواردي همچون برجسته‌سازي فرهنگ حجاب و عفاف، تأکيد بر خداترسی، استعاذه، توصيه به حزم و هشياري والدين در حراست خردمندانه از نسل جوان، آگاهي ‌بخشيدن به جوانان، ارزشمند جلوه‌ دادن حُسن خداداد، فطانت بانوان و معرفي «غيرت» به‌عنوان خصيصه‌اي ارزشمند از دستاوردهاي پژوهش حاضر هستند. در نهایت بیان خواهد شد که به‌طورکلی مباحث حجاب و عفاف در حوزۀ ادب فارسی از چنان اهمیتی برخوردار هستند که عروضی سمرقندی در چهار مقاله به نقل از ابن‌سینا آورده است که طبیبی حاذق، کنیزکی را به واسطۀ شرم از کشف حجاب، درمان نموده؛ و محمد عوفی در جامع‌الحکایات آورده است که دختری علوی جان بر سر حفظ عفاف خویش نهاده است.