جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مدائنی از مورخان قرن سوم هجری دارای تألیفات بی‌شماری در موضوعات مختلف اجتماعی، فرهنگی و به خصوص تاریخی است، احاطه علمی وی بر رخدادهای تاریخ اسلام و مانند آن سبب شد تا وی بیشترین تألیفات را نسبت به هم‌عصران خود داشته باشد که فقط نام آنها در منابع فهرست آمده است. در این میان از جمله موضوعات تدوین یافته‌ی مدائنی، نگارش‌های تاریخی او درباره امامان شیعه(ع) است که برخی از آنها تکمیل کننده موضوعات تدوین شده از سوی مؤرخان پیشین و برخی دیگر از ابتکارات وی است. این پژوهش براساس داده‌ها و یافته‌های گزارش‌های تاریخی در منابع کُهَن، به تحلیل و توصیف آثار تک‌نگاری تدوین شده توسط مدائنی درباره امامان شیعه(ع) پرداخته است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که نقش میراث مکتوب مدائنی درباره تاریخ زندگانی امامان شیعه چگونه بوده و چه تأثیری بر نگاشته‌های بعدی داشته است؟ نتیجه آنکه وی بدون توجه به دیدگاه مذهبی‌اش، به تدوین گسترده گزارش‌های تاریخی با موضوعات خاص درباره امامان شیعه(ع) به‌خصوص درباره حضرت علی(ع) و برخی از امامان شیعه(ع) اقدام کرده است که نشانگر وسعت‌نظر او درباره آن بزرگواران است

بررسی گزارش‌های مرتبط با فضائل اهل‌بیت علیهم السلام برای شناخت اخبار صحیح و غیرصحیح و تمییز آنها از یکدیگر، بسیار بااهمیت است. در بسیاری از منابع تاریخی و حدیثی، اخبار مناقب اهل‌بیت علیهم السلام گزارش شده است که باید اعتبارشان بررسی شود. اعتبارسنجی باید با استناد به شواهد درونی همچون محتوا، راویان و منابع، و نیز شواهد بیرونی مانند گزارش‌های پیرامونی باشد. این عوامل در هر خبر متغیر و میزان نقش هر‌یک متفاوت است. «خبر ثعبان» نمونه‌ای از این اخبار است که باید با توجه به شواهد، به درستی آن پی برد. این تحقیق با گردآوری شواهد گوناگون و رجوع به منابع کهن، تلاش می‌کند درستی «خبر ثعبان» را بررسی کند. تحلیل گزارش‏ها نشان می‌دهد که تفاوت موجود در نقل‏های خبر، به تنافی آنها منجر نمی‌شود و نوعی هم‌پوشانی در آنها مشاهده می‌شود؛ اما از جنبۀ اِسنادی، منابع و طرق از قوت لازم برخوردار نیستند. با این حال شواهد پیرامون متن و حاشیه، این ماجرا را باورپذیر در نظر می‌آورد.