جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«آیت الله صافی گلپایگانی»، از مراجع تراز اول شیعی در دوران معاصر است. کتاب «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر؟عج؟» یکی از آثار برجسته این عالم شیعه است که در آن، آرای حدیثی ایشان اشراب شده است. تحقیق پیش‌‌رو به دنبال تبیین روش‌‌های تحلیل حدیثی آیت الله صافی در کتاب منتخب الاثر است. هدف اصلی در این کتاب از جنبه علمی، اثبات تواتر آیات و استقلال این احادیث از لحاظ سندی است. بررسی روش‌‌های ایشان در زمینه روایات مهدویت می‌‌تواند در سایر احادیث کاربرد داشته باشد. مهم‌‌ترین روش‌‌های تحلیل حدیث ایشان در سه محور «تصحیح نسخه‌ها»، «اعتبار سنجی احادیث از لحاظ سند و محتوا» و «فقه الحدیث» تبیین شده است. مهم‌‌ترین نتایج این تحقیق، ارائه روش‌‌های تحلیل حدیث توسط آیت الله صافی گلپایگانی است که می‌‌تواند در تحلیل همه روایات کاربرد داشته باشد. این روش‌‌ها عبارتند از: توجه به نسخه بدل در تبیین روایات و نیز نقد حدیث که روش‌‌های بررسی سند روایات و محتوای روایات را شامل می‌شود. از دیگر روش‌‌های ایشان در تحلیل حدیث در کتاب منتخب الاثر، روش‌‌هایی است که ایشان در فهم و مراد جدی حدیث به کار گرفته‌‌ است.

با شروع غیبت صغری و محدودیت جدّی در ارتباط بین امام مهدی؟ع؟ و شیعیان، غالب­ترین شیوۀ مشورت­طلبی، رفع نیازها و کسب تکلیف در زمینه­های مختلف از امام، «توقیعات» بودند. مقبولیت و اعتبار توقیعات و عمل کردن به محتوای آن، مستلزم اطمینان شیعیان به توقیعات بود. عوامل و ریشه­های اطمینان مردم به توقیعات، تکیه بر نشانه­های روشن و شواهد واضحی بود که گذشت زمان و فاصله گرفتن از آنها، مخاطب را با سؤالاتی مواجه کرد. به نظر می­رسد عوامل گوناگونی مانند: آشنایی علماء با خط توقیعات؛ ارائه و ویژه­داشت بسیاری از توقیعات توسط وکلای اصلی و فرعی؛ تأیید و تصدیق بزرگان نسبت به توقیعات؛ برخورداری توقیعات از علم ویژه و تحقق آ­نها؛ موافقت محتوای توقیعات با متن دین؛ سبب باورمندی شیعیان به توقیعات و تصدیق صدور آنها از امام مهدی؟ع؟ شده است.

با تأملی در دوران غیبت صغری درمی‌یابیم که شیعیان نسبت به وکلای اربعه، تنها حلقۀ وصل شیعیان با امام مهدی؟عج؟ در غیبت صغری، وثوق و اطمینان کامل داشتند. سازه‌های این اطمینان، مبتنی بر نشانه‌ها و شواهد روشنی بود که با گذشت زمان و فاصله گرفتن از آنها، مخاطب را دچار ابهاماتی کرد. به نظر می‌رسد شواهد گوناگونی مانند: تأیید و توثیق امامین عسکریین؛ معرفی وکیل بعدی توسط وکیل قبلی؛ صدور توقیعات با همان خط دوران امام حسن عسکری؟ع؟ و آشنایی بزرگان به آنها؛ برخورداری توقیعات از علم غیب و تحقق آنها؛ سلامت رفتاری وکلای اربعه؛ اعتمادسوزی مدعیان دروغین با لغزش در عقاید و اموال؛ نظارت امام بر وکلاء و مقابله با مدعیان و تأیید شدن توقیعات توسط بزرگان، باعث باورمندی شیعیان به وکلای اربعه و تصدیق ارتباط آنها با امام مهدی؟عج؟ شده است.