جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روایت شیوه ای برای فهم امور از جمله خود انسان است. تجارب برای اینکه به فهم درآیند نیازمند میانجی‌ای به نام روایت هستند. روایت امکانی را برای تقریر خود فراهم می آورد که خود متصل نام دارد. خود متصل در جهان زیسته دینی متاثر از روایت های است که تجارب را شکل میدهند. جنبشی در مسیحیت به نام الهیات روایی شکل گرفت که نشان داد فهم انسان دیندار در جهان مدرن از خودش از طریق داستان های کتاب مقدس شکل می گیرد.الهیات روایی در پاسخ به مسئله انسان بودن در جهان مدرن مستلزم چه شرایطی است،منظومه فکریی را طراحی کرد که مبتنی بر روایت بود .در این مقاله نشان خواهیم داد که خود متصل بر پایه روایت به چه معناست وبا تقریری مختصر از مکتب ییل،جان مایه مبنایی روایت را تشریح خواهیم کرد .در انتها با ارزیابی الهیات مذکور نقدهایی را مبتنی بر مفهوم روایت ارائه خواهیم کرد.

دنیای فرامدرن، دنیای گذار از روایت‌های کلان است؛ دنیایی که درآن فراروایت‌ها و روایت‌های خرد جای روایت‌های کلان را گرفته‌اند. الهیات مسیحی نیز متأثر از این تغییر و گذار در عصر جدید بوده است. تلاش‌های فلسفی و الهیاتی در دنیای مسیحی حاکی از ارائۀ پاسخ‌های درخور برای مواجهۀ انسان معاصر با مسایل بنیادین در عصر جدید است. این پاسخ‌ها که ریشه در چرخش زبانی در حوزۀ فلسفه دارد، منجر به توجه وافر متفکران به منابع مهم زبان ازجمله روایت شده است . توجه متألهان به روایت نیز تحت‌تأثیر جهان اندیشه در همین راستاست. این توجه منجر به تلاش‌هایی برای تولید مدل‌های نوین الهیاتی و فلسفی شده است. در این مقاله، ابتدا دو مدل برآمده از تفکر فلسفی مبتنی بر فرم روایی، یعنی متن‌گرایی کیوپیت و الهیات روایی لیندبک را تقریر می‌کنیم و سپس به این نتیجه خواهیم رسید که هر دو مدل بااینکه ریشۀ فکری‌شان در نفی کلان روایت ها مشترک است، اما به‌نوعی در آنچه که خود نفی کرده‌اند، گرفتار می‌آیند.

یکی از مهم‌ترین مسائل در فلسفه، مبحث هویّت شخصی بوده است. پرسش از کیستی انسان، در تمام حوزه‌های فلسفه، علوم اجتماعی و روان‌شناسی نشان از همیشگی‌بودن این دغدغه نزد متفکران داشته است. با توجه به مطالعۀ سیر تاریخی در علوم مختلف انسانی،جنبه‌های متفاوتی از این مسئله بازگو و بررسی شده است. هم‌پوشانی برخی از ارزیابی‌ها در حوزه‌های مختلف باعث شده است که متفکران متوجه شوند ذات این پرسش فلسفی‌است؛ به عبارت دیگر، اندیشمندان در زمینه‌های مختلف در بحث هویّت شخصی همواره با پاسخ‌های خود تا حدود بسیاری به این امر اذعان کرده‌اند. با توجه به این مطلب، در این نوشتار ابتدا پرسش هویّت شخصی را تشریح می‌کنیم و سپس با پاسخ‌های فیلسوفانی چون جان لاک و همچنین برخی تحلیل‌های متأخران در حوزۀ فلسفۀ ذهن، نشان خواهیم داد که ذات این پرسش هرمنوتیکال است. در سنت هرمنوتیکی نیز با نگاهی کوتاه، رهیافتی به هویّت شخصی خواهیم برد. ریکور به‌عنوان یکی از متفکران سنت هرمنوتیکی دغدغۀ هویّت شخصی را در بستر هرمنوتیکی تحلیل می‌کند. او تلاش می‌نماید تا با رهیافت هرمنوتیکی خود پاسخ‌های مناسبی برای این پرسش تقریر کند. رهیافت ریکور بر بستر خاصیت ذاتی تجربۀ انسان، یعنی روایت بنا شده است. این پژوهش با تحلیل آرای ریکور درصدد است تا با یافتن نسبتی مناسب میان هویّت شخصی و روایت و همچنین بازخوانی نقدها بر پاسخ‌های انتزاعی به این پرسش، پس‌زمینۀ مناسبی به نام هویّت روایی را ارائه دهد.

یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی که همیشه همراه انسان بوده، مواجهۀ انسان با مرگ است. سنت‌های مهم فلسفی، همواره به‌طور جدی به این موضوع مهم پرداخته‌اند و تلاش کرده­اند تا مرگ را به‌عنوان جدی‌ترین دغدغۀ انسان، مورد تحلیل قرار دهند. اپیکوریان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سنت‌های فلسفی باستان، در صددند تا آموزه‌های خود در مسألۀ مرگ را با اتکا به خرد انسانی حل کنند. در عین حال مرگ از دوران سنگ تا عصر مدرن، دچار دگردیسی در بافت اجتماعی شده است؛ به‌طوری که در عصر مدرن، ترس از مرگ به‌عنوان جدی‌ترین مسألۀ مورد توجه فیلسوفان و روان­شناسان قرار گرفته است. به‌ویژه تغییر مفهوم مرگ که به‌نوعی در عصر مدرن کاملاً شرم‌آور تلقی می‌شود. در حالی که پیش از دوران مدرن، مرگ به‌عنوان یک سفر این­جهانی یا آن­جهانی تلقی می‌شد اما اکنون به یک معضل اجتماعی با عارضه‌های بی‌شمار تبدیل شده است. در مقالۀ حاضر، سعی شده است که نشان داده شود چگونه آموزه‌های اپیکوریان را می‌توان در عصر مدرن بازخوانی کرد. این بازخوانی، بر این فرض استوار است که استدلال‌درمانی توان مواجهۀ مناسب با مرگ را در عصر مدرن دارا است.

روایت یکی از مهم‌ترین گفتمان‌های عصر امروز در حوزۀ زبانشناسی که به دنیای فلسفه و الهیات نیز ورود پیدا کرده است. سنّت الهیات مسیحی چند دهه است که تلاش می‌کند اهمیت روایت را در بازخوانی قرائت خود از کتاب مقدّس نشان دهد. این بازخوانی از کتاب مقدّس ریشه در جهان‌شمولی روایت در همۀ ابعاد زندگی دارد. از جمله این تأثیر بازخوانی ایجاد تجربۀ همزیسته برای مؤمنان است تا بتوانند همراه با عیسی مسیح فهم غیرانتزاعی از آموزه‌ها داشته باشند. در این مقاله ضمن اشارۀ مختصر به الهیات روایی تلاش می‌کنیم تا نشان دهیم بستر روایت بر حکمای مسلمان همچون سهروردی مترتب بوده است. سهروردی با تأکید بر حضور خویشتن در رسائل خود مانند عقل سرخ تلاش می‌کند تا سنّت ایران‌زمین را به مؤلفه‌های اسلامی پیوند زند. او با مرافقت خویش با جهان‌شمولی گفتمان روایی در آثار منثور خود، مخاطب را آمادۀ تجربۀ همزیسته‌ای می‌کند که در این تجربه او بتواند از فهم نظری آموزه‌ها اسلامی به درک رخداد مترتب بر خویش گذر کند.

یکی از مباحث چالش‌برانگیز در حوزۀ فلسفۀ دین مدل‌هایی است که در حوزۀ الهیات از مفاهیم بازی زبانی و نحوه‌های زندگی ویتگنشتاین اخذ شده است. این مدل‌ها در ظاهر با این که ریشۀ فکری یکسانی در خاک اندیشه ویتگنشتاین دارند و گاهی انتقاداتی مشابه به آنها وارد شده است، در باطن امر برخی از این مدل‌ها بهتر توانسته‌اند از این انتقادات جان سالم به در برند. در این مقاله، دو مدل معروف ویتگنشتاینی را مورد بررسی قرار می‌دهیم: مدل زبانی‌ـ‌فرهنگی جورج لیندبک در حوزۀ دین و الهیات؛ و مدل مبتنی بر آرای نوویتگنشتاینی دی زد فیلیپس. هر دوی این مدل‌ها تلاش کرده‌اند تا پاسخی درخور به نقدهای عقلانیت جهانی بدهند. در ادامۀ مقاله نشان خواهیم داد که مدل لیندبک توانسته است پاسخ قاطع‌تری به نقدها بدهد و از این لحاظ برتری مشخصی بر سایر مدل‌های ویتگنشتاینی از جمله مدل فیلیپس دارد.