جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین چالش‌های دیروز، امروز و فردای جوامع بشری، انحطاط اخلاقی است. کتاب نهج‌البلاغه از بنیادین‌ترین کتب اخلاقی، بر این سازه اجتماعی تأکید دارد. بدین منظور مطالعه حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی مقولات اخلاق اجتماعی در قالب مدلی کیفی از کتاب نهج‌البلاغه انجام شده است. روش تحقیق مطالعه حاضر، تاکتیک تحلیل محتوای پنهان کتاب نهج‌البلاغه منطبق بر رویکرد اشتراوس با استفاده از نرم افزار MAXQDA2022 است. 2327 واحد معنایی در حوزه مقولات اخلاق اجتماعی در بخش کدگذاری باز، شناسایی شد. از دسته‌بندی کدهای شناسایی شده، 55 کد فرعی و 9 کد محوری تحت عنوان مقولات متغیراخلاق اجتماعی اکتشاف گردید. یافته‌های این مطالعه نشان می دهد، در میان مقولات اخلاق اجتماعی در نهج‌البلاغه، رفتار‌های اسلامی در مورد اموال به‌صورت معناداری با بیشترین فراوانی (482F=) و با بیشترین وزن نرمال شده داده‌ها (0.3089Wj=) مورد تأکید حضرت علی× می باشد.

صاحب‌نظران ویژگی‌‌های مختلفی برای انسان و جامعه منتظر ذکر کرده‌‌اند. «کمال طلبی» خصلتی است فطری که از منظر امام خمینی، انسان و جامعه منتظر باید آن را در خود تقویت کنند. سؤال این تحقیق آن است که مبدا و منشا این کمال طلبی در اندیشه امام چیست؟ چه ابعاد و شاخصه‌‌هایی دارد و لوازم آن کدامند و چگونه می‌‌توان بین این خصلت و مسئله انتظار پیوند برقرار کرد؟ برای پاسخ به این سوال، از روش «تحلیل محتوا» استفاده شده است. مطالب حضرت امام خمینی (اعم از کتاب‌ها، سخنرانی‌‌ها، پیام‌‌ها و گفت و گوها) در خصوص کمال طلبی و انتظار تجزیه و تحلیل شده‌اند. مبتنی بر اندیشه امام خمینی، انسان و جامعه منتظر میل فطری کمال طلبی را باید در خود تقویت کنند و لازمه آن چند چیز است: شناخت انسان کامل و جامعه موعود و مطلوب او، تقویت میل و شوق نسبت به انسان و جامعه کامل و در نهایت تلاش برای تحقق آرمان‌‌ها و ارزش‌‌هایی که امام عصر(عج) برای تحقق آن قیام خواهند کرد. مهم‌‌ترین کنش در این مسیر، استقرار حکومت اسلامی است.

دیدگاه‌هایی که به تحلیل به‌طور کلی، انقلاب‌ها و به‌طور خاص انقلاب اسلامی پرداخته‌اند غالباً در چهارچوبی اومانیستی پیش رفته‌اند یا اگر هم منظری بومی و دینی برگزیده‌اند به همۀ ابعاد آن توجه نداشته‌اند. دیدگاه امام خامنه‌ای هم مبتنی‌بر مبانی اسلامی است و هم تمام وجوه ممکن درخصوص پدیدۀ انقلاب را پوشش می‌دهد. تدوین چنین دیدگاهی در چهارچوبی علمی و منسجم به شکلی قابل عرضه در عرصه‌های علمی هدف بنیادین این تحقیق است. برای رسیدن به این منظور چند سؤال اصلی مطرح شده است: چیستی، چرایی، چگونگی، نتایج و آثار و آفات و آسیب‌ها. برای پاسخ به این پرسش‌ها از روش تحلیل محتوا، که نوعی روش تحلیل گفتمان محسوب می‌شود، استفاده شده است. مطابق یافته‌ها، براساس دیدگاه امام خامنه‌ای، در شکل‌دهی به انقلاب اسلامی عواملی مؤثر بوده‌اند که عبارت‌اند از: عوامل ذهنی و عینی؛ خرد و کلان؛ زمینه‌های تاریخی؛ بسترهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی. تمام این عوامل درعین‌حال که محصول اراده‌های انسانی و متأثر از شرایط محیطی است، در چهارچوب سنت‌های الهی و مبتنی‌بر قوانین قطعی حاکم بر هستی رخ داده است؛ بنابراین، عوامل غیبی مثل عوامل ملکی و بر تارک آن در شکل‌دهی به انقلاب اسلامی مؤثر بوده است.