جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی بر مبانی متافیزیکی انسان‌شناختی متعالیه استوار بوده و این مبانی در جای‌جای آن نظریه مؤثر است؛ به‌نحوی‌که اساساً سرشت قدسی نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی مرهون رویکرد متعالیه در مبانی انسان‌شناختی است. از جملۀ این مبانی باور به وجود فطرت مخمورۀ الهیه در انسان، سعادت به‌مثابۀ هدف نهایی، برخورداری انسان از اختیار و آزادی، سرشت اجتماعی انسان و تعدد مراتب انسانی است. این مبانی شامل نتایج عقلی مانند نفی سکولاریسم، ظهور سیاست انسانی در سطح جامعه، فرهنگ سیاسی متعالیه و مشروعیت مردمی نظام سیاسی پیشرفته، ظهور فضائل والای اخلاقی از جمله محبت، عدالت و ایثار در نفوس رهبران و شهروندان و درنهایت تأسیس و تدبیر یک نظام سیاسی پیشرفتۀ متمایز از نظام‌های سیاسی توسعه‌یافتهٔ شیطانی، بهیمی و سبعی است. از آنجا که شناخت سرشت متعالیۀ نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی و رویکرد متدانیۀ نظریه‌های توسعۀ سیاسی سکولار به‌منظور نگارش و اجرای الگوها و برنامه‌های پیشرفت سیاسی متعالیه در جمهوری اسلامی ضروری است، در مقالۀ حاضر با استفاده از روش اسنادی در سطح تحلیلی، مهم‌ترین مبانی انسان‌شناختی نظریۀ پیشرفت سیاسی اسلامی و اقتضائات آن که بیان‌کنندۀ وجه تمایز این نظریه از نظریه‌های توسعۀ سیاسی غربی بوده، بیان شده است.

با فروپاشي شوروي، توانايي ايجاد جذابيت در قدرت تحت عنوان قدرت نرم وارد مباحث سياسي شد. همچنين با پيروزي انقلاب اسلامي و احياء نقش دين در سياست، قدرت معنوي در مباحث سياسي مطرح گرديد. درنتيجه، نسبت بين اين دو نوع از قدرت، به‌دليل بديع بودن طرح مباحث مربوط به آنها، دغدغه برخي نظريه‌پردازان علوم سياسي گرديد. ازاين‌رو، پژوهش پيش‌رو با روشي تحليلي ـ مقايسه‌اي درصدد بيان تفاوت‌هاي قدرت معنوي در اسلام با قدرت نرم است، تا مشخص کند که قدرت معنوي در اسلام از منابع مولد قدرت نرم نیست و خود نوعي ديگر از قدرت، به موازات قدرت نرم و سخت است. بنابراين مؤلفه‌هاي مفهومي قدرت معنوي در اسلام و همچنين منابع مولد آن، ابزارهاي به ‌فعليت رسيدن و نتايج حاصله از قدرت معنوي در اسلام با قدرت نرم متفاوت است.

با وجود همة فوايد نقد، که مهم‌ترين آنها از منظر اخلاق اسلامي، ايجاد زمينه اصلاح و رشد فردي و اجتماعي است، فضاي سياسي کشور و فعاليت‌هاي فعالان سياسي، اجتماعي، فرهنگي، چهره‌هاي معروف و ساير بازيگران عرصه سياست، تفاوت محسوسي با نقطه مطلوب از نظر اخلاق اسلامي دارد. حفظ حدود اخلاقي، در کنار نقد و انتقادگري در عرصة‌ مسائل سياسي ـ اجتماعي، در گرو شناخت کافي نسبت به آموزه‌هاي ديني و شاخص‌هاي اخلاقي در عرصه نقد سياسي ـ اجتماعي است. هدف اين مقاله، توصيف شاخص‌هاي اخلاقي براي آشنايي فعالان نقد با اين شاخص‌ها و در نتيجه، رشد فرهنگ نقد در پرتو اخلاق‌مداري است. اين تحقيق، با روش توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته و اطلاعات آن، با استفاده از منابع کتابخانه‌اي گردآوري شده است. نتايج به‌دست آمده حاکي از اين است که شاخص‌هاي عام اخلاقي نقد سياسي ـ اجتماعي عبارت است از: اخلاص، مهار احساسات و تمايلات، حق‌محوري، انصاف، دين‌محوري و ارزش‌گرايي اسلامي، خيرخواهي، عدالت‌طلبي، رعايت وفاق و اعتماد اجتماعي، تعاون و همياري، رعايت مصالح معنوي جامعه، اداي حقوق برادران ديني، قانون‌گرايي، عدم ملاحظه منافع شخصي، توجه به مواضع دشمن، نصيت و مشارکت سياسي، مصلحت‌سنجي و اولويت‌سنجي.