جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کلام جدید در زمره علوم عقلی است که نقش مهمی در دفاع از مباحث اعتقادی و دینی دارد. جریان اعتزال نیز یکی از فرقه‌های خردورز کلامی است که در سده دوم پیدایش اسلام شکل گرفت و تا اواخر قرن چهارم فعال بود، اما در تطور تاریخ کم‌کم فروغش را از دست داد و با حمله مغولان در قرن هفتم افول کرد. در دو سده اخیر، نومعتزله خردورزی معتزله کهن را احیا کردند و بنیادهای فکری و اعتقادی معتزله با رویکرد جدید عقل‌گرایی در مبانی دینی در حال توسعه و انتشار است. کلام جدید (مسائل جدید کلامی) در روش استنباط با معتزله و نومعتزله همگرا است. پژوهش پیش رو با جمع‌آوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای و تحلیل و توصیف آنها در مقام دست‌یابی به پاسخی برای این پرسش است که مسائل جدید کلامی، خصوصاً رابطه عقل و دین، چه اعتبار و جایگاهی در معتزله و نومعتزلیان دارد.

در جهان امروز شبهات و پرسش‌های متعددی درباره دین مطرح می‌شود؛ مطرح‌کردن شبهه ناکارآمدی دین در جامعه، هدف بخشی از این مباحث است. تبیین کارکردهای اجتماعی دین پاسخی به شبهات فوق خواهد بود. متکلمان امامی از دیرباز با بیان فواید بعثت و آثار دین در زندگی بشر، در دفع این دسته از شبهات و اثبات کارکردهای اجتماعی دین کوشیده‌اند. تحقیق پیش رو با بهره‌گیری از مطالعه کتاب‌خانه‌ای به دنبال دست‌یابی به این پرسش است که: کارکردهای اجتماعی دین از منظر امامیه چیست؟ متکلمان متقدم از امامیه در بحث فواید بعثت انبیا یا آثار ایمان به صورت کلی به پاسخ این شبهه پرداخته‌اند، اما متکلمان معاصر از امامیه با مطرح‌کردن کارکردهای علوم گوناگون مثل روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و ... برای زندگی اجتماعی بشر، مصادیق کارکردهای اجتماعی دین را برای انسان برشمرده‌اند. بعد از بررسی مصادیق و ادله در منابع امامیه می‌توان گفت این دسته از اندیشمندان به کارکرد حداکثری دین در جامعه بشری معتقدند.