جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تغییرات اجتماعی و تحولات جوامع بشری از مسائل مهمی است که ذهن نظریه‌پردازان اجتماعی و فلسفی را مشغول خود ساخته است. هر یک از آن‌ها نظریات مختلفی را بر پایۀ مبانی پذیرفته‌شده خود مطرح کرده‌اند؛ برخی از این متفکران جمعیت، عقاید، جغرافیا و تضاد طبقات اجتماعی را به‌عنوان علل تغییرات اجتماعی مطرح کرده‌اند. در این ‌بین سید جعفر کشفی فقیه، فیلسوف و عارف دورۀ قاجار با تکیه‌بر مبانی پذیرفته‌شدۀ خود و براساس حدیث جنود عقل و جهل به بیان علل تغییرات اجتماعی پرداخته است. در این پژوهش با استفاده از روش اسنادی و تحلیل محتوا و با رجوع به آثار سید جعفر کشفی، به تبیین نظریۀ او از تغییرات اجتماعی مبتنی‌بر حدیث جنود عقل و جهل پرداخته ‌شده است. کشفی با تکیه ‌بر علوم عقلی و نقلی جهان اسلام به‌ویژه تشیع به تشریح تضاد و تقابل قوای عقل و جهل و جدال آن‌ها و سریان آن جدال در تاریخ جوامع بشری که منجربه تغییر جوامع می‌شود، پرداخته است. او برخلاف مارکس، که تضاد اقتصادی و مادی را عامل تغییرات اجتماعی دانسته است، علت تضاد را فراتر از جدال اقتصادی طبقات جامعه دانسته و تضاد را در جدال قوای عقل و جهل دانسته است.